Gruntowna reforma w prokuraturach?!

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw ustawy dotyczy: m. in. rozdzielenia urzędu Ministra Sprawiedliwości i urzędu Prokuratora Generalnego oraz stworzenia warunków do wzmocnienia niezależności prokuratury przez wyeliminowanie pozaprocesowych możliwości kierowania biegiem konkretnych spraw dla doraźnych celów politycznych.

Zakłada się, że ustawa zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2010 r.

Rozdzielenie urzędów Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego

Rozdzielenie urzędów Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, wzmocnienie apolityczności prokuratury i niezależności prokuratorów w konkretnych sprawach, a także zwiększenie roli samorządu zawodowego prokuratorów – to główne założenia nowelizacji ustawy o prokuraturze, której propozycja jest teraz w Sejmie.

Projekt ten jest kolejnym etapem reformy prokuratury i systemu wymiaru sprawiedliwości.

Nowe przepisy przewidują, że urząd Prokuratora Generalnego zostanie wyodrębniony ze struktury Ministerstwa Sprawiedliwości. Takie rozwiązanie zapewni wzmocnienie niezależności i autonomii prokuratora generalnego i pozostałych prokuratorów od innych organów władzy publicznej.

Zgodnie z projektem, Prokurator Generalny będzie powoływany na 6-letnią kadencję przez Prezydenta RP na wniosek Ministra Sprawiedliwości. Dzięki temu jego pozycja, jako naczelnego organu prokuratury, w relacjach z rządem i Ministrem Sprawiedliwości nie będzie polegać na unii personalnej lub hierarchicznym podporządkowaniu. Dodatkowym zabezpieczeniem niezależności prokuratora generalnego od czynników politycznych będzie zakaz powtórzenia kadencji. Ponadto Prokurator Generalny nie będzie mógł należeć do partii politycznej, związku zawodowego, ani prowadzić działalności publicznej kolidującej z urzędem. Wprowadzono ponadto przepis, na mocy którego prokurator generalny będzie mógł przejść w stan spoczynku bezpośrednio po upływie kadencji, niezależnie od osiągniętego wieku i stażu na stanowisku prokuratorskim lub sędziowskim.

Jak Prokurator Generalny będzie rozliczany?

W projekcie nowelizacji przewidziano również rozwiązania umożliwiające skuteczne rozliczenie Prokuratora Generalnego z całokształtu wykonywanych przez niego z zadań.

Służyć temu będzie m.in. wprowadzenie obowiązku składania prezesowi Rady Ministrów corocznych sprawozdań z działalności prokuratury. W przypadku odrzucenia sprawozdania przez premiera, Sejm, na wniosek szefa rządu, będzie mógł odwołać prokuratora generalnego uchwałą podjętą większością 3/5 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Premier będzie mógł również zwrócić się do Sejmu o odwołanie prokuratora generalnego przed upływem kadencji w sytuacji, gdy prokurator sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu. Wniosek szefa rządu będzie opiniowany przez Krajową Radę Prokuratorów.

Ponadto Premier będzie mógł w dowolnym momencie zażądać od Prokuratora Generalnego informacji na temat związany ze strzeżeniem praworządności i ściganiem przestępstw. Będzie też mieć prawo wystąpić do Prezydenta RP o odwołanie Prokuratora Generalnego, gdy stanie się on trwale niezdolny do pełnienia obowiązków.

Prokuratura Generalna zamiast Prokuratury Krajowej

Prokuratura Generalna zastąpi dotychczasową Prokuraturę Krajową. Istniejące dotąd wydziały zamiejscowe Biura ds. Przestępczości Zorganizowanej zostaną przekształcone w wydziały ds. przestępczości zorganizowanej i korupcji przy prokuraturach apelacyjnych. Przewidziano, że na poziomie tych prokuratur będą prowadzone najważniejsze postępowania przygotowawcze w sprawach o korupcję i w sprawach przestępczości zorganizowanej.

Jakie zmiany mają służyć wzmocnieniu niezależności prokuratorów?

Zgodnie z projektem, wszystkie decyzje w jednostkowych sprawach prokurator prowadzący lub nadzorujący postępowanie będzie podejmował samodzielnie. Polecenia wydawane przez przełożonych prokuratorów będą dotyczyć sposobu postępowania, spraw organizacyjno-porządkowych, nie będą mogły natomiast ingerować w czynności procesowe, takie jak sposób zakończenia danego postępowania. Bezpośredni przełożony będzie mógł natomiast pisemnie zmienić lub uchylić decyzję prokuratora w tym zakresie. Po przygotowaniu nowego projektu decyzji przez podległego prokuratora i podpisaniu go przez przełożonego, stanie się ona decyzją tegoż prokuratora.

Kadencyjność na stanowiskach prokuratorów

Nowością jest wprowadzenie kadencyjności na stanowiskach prokuratorów apelacyjnych (kadencja 6-letnia), okręgowych (kadencja 6-letnia) i rejonowych (kadencja 4-letnia) oraz ich zastępców. Prokuratorzy ci (z wyjątkiem prokuratorów rejonowych i ich zastępców), nie będą mogli być powołani na tę samą funkcję bezpośrednio po zakończeniu kadencji.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw, wprowadzający rozdział urzędów Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego nie zakłada natomiast likwidacji prokuratur apelacyjnych.

Krajowa Rada Prokuratorów

Ponadto w miejsce Rady Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym zostanie powołana 25-osobowa Krajowa Rada Prokuratorów. Ma ona stanowić wyraz niezależności prokuratury od wpływów politycznych i służyć wzmocnieniu roli samorządu prokuratorskiego. Rada ma też dbać o przestrzeganie standardów etycznych i prawa przez prokuratorów.

Podstawa prawna:

• Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw (sejmowy druk nr 617)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl