Kompensata dla ofiar przestępstw
21 września 2005 r. wchodzi w życie ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych. Przez kompensatę należy rozumieć świadczenie pieniężne przyznawane osobie uprawnionej w trybie określonym w omawianej ustawie.
Czego dotyczy nowa ustawa?
Akt ten określa zasady i tryb przyznawania kompensaty oraz warunki współpracy organów w Rzeczypospolitej Polskiej z organami innych państw członkowskich Unii Europejskiej właściwymi w sprawach postępowania o uzyskanie tego świadczenia. Ofiarą w rozumieniu nowej ustawy jest osoba fizyczna, która na skutek przestępstwa umyślnego, popełnionego z użyciem przemocy, poniosła śmierć albo doznała naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia określonych. Osobą najbliższą natomiast jest małżonek lub osoba pozostająca z ofiarą we wspólnym pożyciu, wstępny, zstępny, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa, osoby te pozostawały na utrzymaniu ofiary, która poniosła śmierć na skutek przestępstwa. Osobą uprawnioną jest natomiast ofiara lub osoba dla niej najbliższa.
Według jakich zasad przyznawana będzie kompensata przysługująca ofiarom przestępstw?
Kompensata może być przyznana w kwocie pokrywającej wyłącznie:
-
utracone zarobki lub inne środki utrzymania,
-
koszty leczenia,
-
koszty pogrzebu
- będące skutkiem popełnienia przestępstwa.
Jakie przestępstwo uzasadnia wypłatę kompensaty?
Kompensatę przyznaje się, jeżeli przestępstwo zostało popełnione na terytorium RP na szkodę osoby mającej obywatelstwo polskie lub obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Ustawa zastrzega jednak, iż kompensatę przyznawać się będzie jedynie wówczas i w takiej wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie będzie mogła uzyskać pokrycia utraconych zarobków, innych środków utrzymania lub kosztów od sprawcy lub sprawców przestępstwa, z tytułu ubezpieczenia, ze środków pomocy społecznej albo z innego źródła lub tytułu, niezależnie od tego, czy sprawca lub sprawcy przestępstwa zostali wykryci, oskarżeni lub skazani.
Kompensata nie będzie mogła przekroczyć 12 000 zł.
Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby została przyznana kompensata?
Warunkiem przyznania kompensaty jest przede wszystkim wszczęcie postępowania karnego. Możliwe jest także jej przyznanie w kilku wyszczególnionych przypadkach, kiedy odmówiono wszczęcia takiego postępowania, np. kiedy oskarżony zmarł, czy też sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych, itp. Natomiast kompensata nie przysługuje pomimo wszczęcia postępowania karnego, jeżeli zostało ono następnie umorzone z powodu stwierdzenia następujących okoliczności:
-
czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,
-
czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,
-
społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
-
postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,
-
brak skargi uprawnionego oskarżyciela,
-
jak również w przypadku gdy sąd, po rozpoczęciu przewodu sądowego, stwierdzi istnienie okoliczności wymienionych w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego i wyda wyrok uniewinniający.
Jaki organ zajmuje się przyznawaniem kompensaty?
Organem właściwym w sprawach o przyznanie kompensaty jest sąd rejonowy, w którego okręgu popełniono przestępstwo. Organ orzekający rozpoznaje wniosek, stosując odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. Uczestnikiem postępowania jest obok osoby uprawnionej prokurator. Gdyby nie można było ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy będzie sąd, w którego okręgu wszczęto postępowanie lub odmówiono jego wszczęcia. Jeżeli nawet w ten sposób nie będzie można ustalić właściwości miejscowej sądu, organem orzekającym będzie sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.
Czy kompensatę otrzymać będzie można bez podejmowania jakichkolwiek czynności?
Kompensata nie będzie przyznawana z urzędu. W tym celu koniecznym będzie złożenie przez osobę uprawnioną wniosku. Wniosek o kompensatę (jego wzór zostanie określony w drodze rozporządzenia przez Ministra Sprawiedliwości) składać należy do organu orzekającego w terminie 2 lat od dnia popełnienia przestępstwa, pod rygorem wygaśnięcia uprawnienia do żądania kompensaty.
