Rząd przyjął propozycję zmian, które mają wprowadzić solidarną odpowiedzialność podatkową nabywcy w trzech branżach, związanej z określonymi wyrobami ze stali, paliwami i złotem. Po wprowadzonych do projektu modyfikacjach nie ma wątpliwości, że do odpowiedzialności solidarnej nie zostanie pociągnięty przeciętny nabywca paliwa.
Rząd zajmował się dziś projektem nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Ordynacja podatkowa. W związku z planowanymi zmianami przedsiębiorcy, którzy nabywają towary wymienione w projektowanym załączniku do ustawy (nr 13), takie jak różnego rodzaju rury i przewody rurowe ze stali, paliwo i złoto nieobrobione, muszą się szykować na możliwość obciążenia ich za zaległości podatkowe sprzedawcy.
Każdy odpowiada za nabycie w swojej części
Odpowiedzialność solidarna w omawianym przypadku oznacza, że fiskus może domagać się zapłacenia całej należności podatkowej lub jej części zarówno od sprzedawcy, jak też i nabywcy łącznie lub osobno. Jeżeli podatek zostanie uregulowany przez jedną ze stron, np. nabywcę, wtedy druga strona, czyli sprzedawca, jest z niego zwolniona, gdyż zobowiązanie wygasa. Odpowiedzialność ta dotyczyć ma tej części podatku, która proporcjonalnie przypada na dostawę dokonaną na rzecz tego podatnika.
W chwili obecnej projekt zakłada, że odpowiedzialność byłaby możliwa po łącznym wystąpieniu dwóch okoliczności. Po pierwsze, jeżeli wartość nabytych od jednego podmiotu dokonującego dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 13 (bez kwoty podatku) przekroczyła w danym miesiącu 50 tys. zł.
Po drugie, taka odpowiedzialność ma wystąpić wtedy, gdy w momencie dostawy towarów nabywca wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cały podatek przypadający na dostawę tych towarów lub jej części nie został lub nie zostanie wpłacony. Za uzasadnione podstawy projekt uznaje okoliczności towarzyszące dostawie lub warunki, na jakich została ona dokonana, jeśli odbiegały one od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie tymi towarami - w szczególności gdy cena za dostarczane towary była bez uzasadnienia ekonomicznego niższa od wartości rynkowej.
Odpowiedzialność czasem byłaby wyłączona
W obecnym brzmieniu projekt zawiera więcej okoliczności, w których odpowiedzialność zostałaby wyłączona. Wprowadzona została m. in. możliwość wpłacania przez dostawcę kaucji, co skutkowałoby uznaniem go za podmiot „zaufany” (listę takich podmiotów w formie elektronicznej ma prowadzić Minister Finansów). W przypadku zawarcia transakcji z takim przedsiębiorcą nabywca nie musiałby już martwić się o ewentualną odpowiedzialność za jego zaległości podatkowe. Usunięty został także zapis, który tworzył znaczne zagrożenie - dokonujący zakupu przedsiębiorca, by uchronić się przed odpowiedzialnością, miał wykazać, że nie wiązało się to z niewpłaceniem podatku „przypadającego na dostawę tych towarów, na jakimkolwiek etapie ich obrotu.”
Ochrona czy zagrożenie
Wprowadzone modyfikacje dają większe bezpieczeństwo dla nabywcy, wciąż jednak stanowią zagrożenie dla uczciwych przedsiębiorców (chociaż z założenia mają stanowić ochronę). Po pierwsze, w dobie gospodarki wolnorynkowej cena jest jednym z istotnych czynników konkurencyjności firm i przedsiębiorcy niejednokrotnie podejmują działania, które pozwolą im zaoferować produkty po niższych cenach niż konkurencja. W obecnym brzmieniu projektu zostało co prawda dodane, że o odpowiedzialności będzie można mówić wtedy, gdy cena będzie niższa bez uzasadnienia ekonomicznego, nie jest jednak pewne, czy dodany fragment, faktycznie ochroni firmy.
Bezsilne państwa
Chociaż wprowadzenie odpowiedzialności solidarnej nie budzi wątpliwości co do zgodności z Konstytucją RP czy dyrektywą unijną dotyczącą VAT-u, to wskazuje na pewnego rodzaju bezsilność organów państwowych w walce z oszustami – z wykrywaniem przestępstw, ich ściganiem, a także egzekucją zaniżonych wartości podatku. Taka odpowiedzialność jest coraz częściej wykorzystywana także w innych państwach (m. in. w Słowenii, Portugalii, Francji, Rumunii).
Jeżeli więc tak wiele państw przerzuca odpowiedzialność za ściąganie podatków na przedsiębiorców, choć właściwie należy to do ich kompetencji, powstaje pytanie, czy sama konstrukcja tego podatku jest właściwa lub czy organy ścigania nadążają za pomysłowością nieuczciwych podatników.
Zmiany wprowadzone do projektu:
Podwyższeniu (do 50 tys. zł) uległ limit obrotów powyżej którego podatnicy dokonujący obrotu towarami wymienionymi w załączniku nr 13 np. siatki i ogrodzenia z drutu z żeliwa, złoto nieobrobione, paliwa, nie będą mieli prawa do składania deklaracji za okresy kwartalne;
Niezależnie od podwyższenia limitu, wyłączone ze stosowania w tym zakresie projektowanych regulacji zostały dostawy benzyny, olejów napędowych, gazów przeznaczonych do napędu silników spalinowych w dwóch przypadkach. Po pierwsze gdy jest dokonywana na stacjach do standardowych zbiorników pojazdów. Po drugie, gdy dostawy tej dokonuje podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych.
Wprowadzono rozwiązania, które wyłączają stosowanie odpowiedzialności podatkowej jeżeli nabycie benzyny, oleju napędowego czy gazu jest dokonywane na stacjach do standardowych zbiorników pojazdów oraz w sytuacji gdy dostawy dokonuje podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych.
Odpowiedzialność podatkowa zostałaby wyłączona także w przypadku:
- jeżeli powstanie zaległości podatkowej nie wiązało się z uczestnictwem podmiotu dokonującego dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 13, w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej lub jeżeli na dzień dokonania dostawy towarów łącznie były spełnione następujące warunki:
a) podmiot dokonujący dostawy towarów z załącznika był wymieniony w wykazie podmiotów, które dokonują dostawy towarów wymienionych w załączniku, które złożyły kaucję gwarancyjną, prowadzonym przez ministra finansów
b) wysokość kaucji gwarancyjnej odpowiadać będzie co najmniej jednej piątek kwoty podatku należnego przypadającego na dostawy towarów dokonane w danym miesiącu na rzecz danego podatnika lub kaucja ta wynosiła co najmniej 3 mln zł.
- podatnik nie będzie odpowiadać za zaległości podatkowe także w przypadku gdy wykaże, że szczególne okoliczności towarzyszące dostawie towarów lub szczególne warunki na jakich została ona dokonana były uzasadnione zwykłą praktyką handlową, w szczególności przyznanym zwyczajowym rabatem. Organ podatkowy nie będzie mógł orzec o odpowiedzialności solidarnej nabywcy jeśli od daty dokonania dostawy towarów upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym ta dostawa miała miejsce;
Katarzyna Rola-Stężycka, Tax Care