Mniejszości narodowe i etniczne pod ochroną

1. jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej,

2. w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją,

3. dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji,

4. ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę,

5. jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat,

6. utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Za mniejszości narodowe uznaje się następujące mniejszości:
1) białoruską;
2) czeską;
3) litewską;
4) niemiecką;
5) ormiańską;
6) rosyjską;
7) słowacką;
8) ukraińską;
9) żydowską.

Natomiast mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:

1. jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej,

2. w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją,

3. dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji,

4. ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę,

5. jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat,

6. nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Za mniejszości etniczne uznaje się następujące mniejszości:
1) karaimską;
2) łemkowską;
3) romską;
4) tatarską.

Co ustawa gwarantuje członkom mniejszości narodowych i etnicznych?

Między innymi prawo do swobodnej decyzji o traktowaniu jako osoby należącej bądź też nienależącej do mniejszości oraz to, że wybór taki lub korzystanie ze związanych z tym wyborem praw nie pociąga za sobą jakichkolwiek niekorzystnych skutków. Poza tym ustawa podkreśla, iż nikt nie może być obowiązany, inaczej niż na podstawie ustawy, do ujawnienia informacji o własnej przynależności do mniejszości lub ujawnienia swojego pochodzenia, języka mniejszości lub religii, ani nikt nie może być obowiązany do udowodnienia własnej przynależności do danej mniejszości.

Ustawa zabrania stosowania środków mających na celu asymilację osób należących do mniejszości, jeżeli środki te są stosowane wbrew ich woli oraz zabrania stosowania środków mających na celu zmianę proporcji narodowościowych lub etnicznych na obszarach zamieszkałych przez mniejszości. Oczywiście zabrania także dyskryminacji wynikającej z przynależności do mniejszości.

Czy członkowie mniejszości narodowych i etnicznych mogą swobodnie posługiwać się swoim językiem?

Osoby należące do mniejszości mają prawo do używania i pisowni swoich imion i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni języka mniejszości, w szczególności do rejestracji w aktach stanu cywilnego i dokumentach tożsamości. Jednak imiona i nazwiska osób należących do mniejszości zapisane w alfabecie innym niż alfabet łaciński podlegają transliteracji.

Osoby należące do mniejszości mają w szczególności prawo do:

1. swobodnego posługiwania się językiem mniejszości w życiu prywatnym i publicznie,

2. rozpowszechniania i wymiany informacji w języku mniejszości,

3. zamieszczania w języku mniejszości informacji o charakterze prywatnym,

4. nauki języka mniejszości lub w języku mniejszości.

Przed organami gminy, obok języka urzędowego, może być używany, jako język pomocniczy, język mniejszości. Jednak język pomocniczy może być używany jedynie w gminach, w których liczba mieszkańców gminy należących do mniejszości, której język ma być używany jako język pomocniczy, jest nie mniejsza niż 20 % ogólnej liczby mieszkańców gminy i które zostały wpisane do Urzędowego Rejestru Gmin, w których używany jest język pomocniczy, zwanego dalej "Urzędowym Rejestrem".

Możliwość używania języka pomocniczego oznacza, że osoby należące do mniejszości mają prawo do:
1) zwracania się do organów gminy w języku pomocniczym w formie pisemnej lub ustnej,
2) uzyskiwania, na wyraźny wniosek, odpowiedzi także w języku pomocniczym w formie pisemnej lub ustnej.
Dopuszcza się wniesienie podania w języku pomocniczym. Wniesienie podania w języku pomocniczym nie stanowi braku powodującego pozostawienie podania bez rozpoznania, jednak procedura odwoławcza odbywa się wyłącznie w języku urzędowym.

Czy osoby należące do mniejszości mają gwarantowane ustawą prawo do nauki języka swojej mniejszości?

Tak. Realizacja prawa osób należących do mniejszości do nauki języka mniejszości lub w języku mniejszości, a także prawa tych osób do nauki historii i kultury mniejszości odbywa się na zasadach i w trybie określonych w ustawie o systemie oświaty. Organy władzy publicznej są obowiązane podejmować odpowiednie środki w celu wspierania działalności zmierzającej do ochrony, zachowania i rozwoju tożsamości kulturowej mniejszości.

Kiedy mamy do czynienia z językiem regionalnym?

Za język regionalny w rozumieniu ustawy, zgodnie z Europejską Kartą Języków Regionalnych lub Mniejszościowych, uważa się język, który:

1. jest tradycyjnie używany na terytorium danego państwa przez jego obywateli, którzy stanowią grupę liczebnie mniejszą od reszty ludności tego państwa,

2. różni się od oficjalnego języka tego państwa; nie obejmuje to ani dialektów oficjalnego języka państwa, ani języków migrantów.

Językiem regionalnym w rozumieniu ustawy jest język kaszubski.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. 2005 r., Nr 17, poz. 141).