ObowiÄ…zki pracodawcy wobec pracownika można w zasadzie podzielić na ogólne i szczegóÅ‚owe. Wszystkie wynikajÄ… z przepisów prawa pracy kodeksu pracy bÄ…dź ustaw szczegóÅ‚owych.
Jakie podstawowe obowiÄ…zki ma pracodawca wobec pracownika?
ObowiÄ…zek zatrudniania pracownika oraz obowiÄ…zek wypÅ‚acania pracownikowi wynagrodzenia za pracÄ™ to dwa najważniejsze ogólne obowiÄ…zki pracodawcy.
ObowiÄ…zek zatrudniania pracownika wynika oczywiÅ›cie z mocy umowy o pracÄ™ albo innego aktu, który jest podstawÄ… zatrudnienia pracownika (np. aktu mianowania). W jego zakresie leży udostÄ™pnienie pracownikowi stanowiska pracy w zakÅ‚adzie, na którym powinien on Å›wiadczyć pracÄ™, do której jest zobowiÄ…zany.
ObowiÄ…zek wypÅ‚acania pracownikowi wynagrodzenia ma swój wyraz choćby w zakazie korzystania z pracy nieodpÅ‚atnej. Postanowienia umowy o pracÄ™, które przewidywaÅ‚yby pracÄ™ nieodpÅ‚atnÄ… sÄ… nieważne.
Co jest treścią obowiązku zatrudniania pracownika?
Pracodawca obowiÄ…zany jest zatrudniać pracowników zgodnie z kwalifikacjami i doÅ›wiadczeniem zawodowym pracownika, a także jego stanem zdrowia. Zatrudnianie powinno odbywać siÄ™ przy pracach, które sÄ… dozwolone dla poszczególnych osób (np. kobiet). Pracodawca ma obowiÄ…zek zaznajamiania pracowników, którzy podejmujÄ… pracÄ™ z zakresem ich obowiÄ…zków, a także z ich uprawnieniami.
Jakie obowiÄ…zki organizacyjne ma pracodawca?
Pracodawca powinien zorganizować proces produkcyjny i zapewnić, by przebiegaÅ‚ on w przyjÄ™tym porzÄ…dku pracy. SzczegóÅ‚owo przejawia siÄ™ to w tym, iż pracodawca ma obowiÄ…zek dostarczenia pracownikom:
- narzÄ™dzi i materiaÅ‚ów niezbÄ™dnych do wykonywania powierzonej pracy,
- zaopatrzenia pracowników w odzież roboczÄ… i ochronnÄ…,
- zaopatrzenia pracowników w sprzÄ™t ochrony osobistej.
Pracodawca powinien nadto czuwać nad tym, by obowiÄ…zujÄ…cy w zakÅ‚adzie porzÄ…dek pracy byÅ‚ przestrzegany przez pracowników. W tym celu powinien wydać regulamin pracy i wszelkie wewnÄ™trzne zarzÄ…dzenia, które majÄ… temu sÅ‚użyć.
Jednak obowiÄ…zkowo pracodawca powinien ustalić regulamin pracy tylko w przypadku, gdy zatrudnia co najmniej 20 pracowników.
W nowelizacji, która weszÅ‚a w życie 1 stycznia 2004 r. wyszczególniono jeszcze nastÄ™pujÄ…ce obowiÄ…zki pracodawcy:
- Pracodawca powinien organizować pracÄ™ w sposób zapewniajÄ…cy zmniejszenie uciążliwoÅ›ci pracy, zwÅ‚aszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie.
- Pracodawca powinien również dążyć do uczynienia zakÅ‚adu pracy Å›rodowiskiem wolnym od dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególnoÅ›ci ze wzglÄ™du na pÅ‚eć, wiek, niepeÅ‚nosprawność, rasÄ™, religiÄ™, narodowość, przekonania polityczne, przynależność zwiÄ…zkowÄ…, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientacjÄ™ seksualnÄ…, a także ze wzglÄ™du na zatrudnienie na czas okreÅ›lony lub nie okreÅ›lony albo w peÅ‚nym lub w niepeÅ‚nym wymiarze czasu pracy.
Czy pracodawca ma obowiÄ…zek dbać o kwalifikacje zawodowe pracowników?
Tak, maÅ‚o tego, pracodawca powinien udzielać pracownikom pomocy w podnoszeniu tych kwalifikacji. Jest to zresztÄ… jedna z podstawowych zasad prawa pracy. Pracodawca powinien wspierać pracownika zarówno w doksztaÅ‚caniu siÄ™, jak i w doskonaleniu zawodowym.
Prawo do takiej pomocy majÄ… w pierwszej kolejnoÅ›ci ci pracownicy, którzy z uwagi na zajmowane stanowisko zobowiÄ…zani sÄ… do uzupeÅ‚niania tych kwalifikacji, które już posiadajÄ….
Na czym polega obowiÄ…zek zaspokajania przez pracodawcÄ™ potrzeb socjalnych pracowników?
Kodeks pracy stanowi, iż w miarÄ™ posiadanych przez pracodawcÄ™ Å›rodków powinien on rozwijać dziaÅ‚alność, która zmierza do zaspokajania potrzeb bytowych, socjalnych i kulturalnych pracowników. Jest to nakaz, który ma być konkretyzowany w ukÅ‚adach zbiorowych pracy – bez tej konkretyzacji jest jedynie postulatem. W zakres tego obowiÄ…zku może wchodzić na przykÅ‚ad:
- prowadzenie przedszkoli,
- obiektów sportowych,
- obiektów kulturalno-oÅ›wiatowych,
- pomoc w remoncie mieszkań.
Obowiązek wydania świadectwa pracy
W związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy.
Wydanie świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą.
Pracodawca nie ma takiego obowiÄ…zku w przypadku rozwiÄ…zania lub wygaÅ›niÄ™cia umowy o pracÄ™ z pracownikiem, z którym jako dotychczasowy pracodawca nawiÄ…zuje kolejnÄ… umowÄ™ o pracÄ™ bezpoÅ›rednio po rozwiÄ…zaniu lub wygaÅ›niÄ™ciu poprzedniej umowy o pracÄ™. Jednakże, jeżeli pracownik zażąda wydania Å›wiadectwa pracy wówczas pracodawca jest obowiÄ…zany je pracownikowi wydać.
W Å›wiadectwie pracy należy podać informacje dotyczÄ…ce okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, trybu rozwiÄ…zania albo okolicznoÅ›ci wygaÅ›niÄ™cia stosunku pracy, a także inne informacje niezbÄ™dne do ustalenia uprawnieÅ„ pracowniczych i uprawnieÅ„ z ubezpieczenia spoÅ‚ecznego. Ponadto w Å›wiadectwie pracy zamieszcza siÄ™ wzmiankÄ™ o zajÄ™ciu wynagrodzenia za pracÄ™ w myÅ›l przepisów o postÄ™powaniu egzekucyjnym.
Na żądanie pracownika w świadectwie pracy należy podać także informację o wysokości i składnikach wynagrodzenia oraz o uzyskanych kwalifikacjach.
ObowiÄ…zek informowania pracowników
Pracodawca jest zobowiÄ…zany do udostÄ™pnienia pracownikom tekstu przepisów dotyczÄ…cych równego traktowania w zatrudnieniu w formie pisemnej informacji rozpowszechnionej na terenie zakÅ‚adu pracy lub zapewnienia pracownikom dostÄ™pu do tych przepisów w inny sposób przyjÄ™ty u danego pracodawcy.
Pracodawca jest obowiÄ…zany informować pracowników w sposób przyjÄ™ty u danego pracodawcy o możliwoÅ›ci zatrudnienia w peÅ‚nym lub w niepeÅ‚nym wymiarze czasu pracy, a pracowników zatrudnionych na czas okreÅ›lony - o wolnych miejscach pracy.
Przeciwdziałanie mobbingowi
Mobbing oznacza dziaÅ‚ania lub zachowania dotyczÄ…ce pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegajÄ…ce na uporczywym i dÅ‚ugotrwaÅ‚ym nÄ™kaniu lub zastraszaniu pracownika, wywoÅ‚ujÄ…ce u niego zaniżonÄ… ocenÄ™ przydatnoÅ›ci zawodowej, powodujÄ…ce lub majÄ…ce na celu poniżenie lub oÅ›mieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespoÅ‚u wspóÅ‚pracowników.
PrzeciwdziaÅ‚anie mobbingowi przez pracodawcÄ™ jest bardzo istotne, ponieważ, jeżeli pracownik dozna z powidu mobbingu rozstroju zdrowia lub zwolni siÄ™ z pracy, to nie zespóÅ‚ wspóÅ‚pracowników bÄ™dzie odpowiedzialny, a wÅ‚aÅ›nie pracodawca. Przepisy Kodeksu pracy stanowiÄ… odpowiednio, że:
- Pracownik, u którego mobbing wywoÅ‚aÅ‚ rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytuÅ‚em zadośćuczynienia pieniężnego za doznanÄ… krzywdÄ™.
- Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiÄ…zaÅ‚ umowÄ™ o pracÄ™, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokoÅ›ci nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracÄ™, ustalane na podstawie odrÄ™bnych przepisów.
Pamiętaj, że:
- Pracodawca udostÄ™pnia pracownikom tekst przepisów dotyczÄ…cych równego traktowania w zatrudnieniu w formie pisemnej informacji rozpowszechnionej na terenie zakÅ‚adu pracy lub zapewnia pracownikom dostÄ™p do tych przepisów w inny sposób przyjÄ™ty u danego pracodawcy.
- Pracodawca jest obowiÄ…zany informować pracowników w sposób przyjÄ™ty u danego pracodawcy o możliwoÅ›ci zatrudnienia w peÅ‚nym lub w niepeÅ‚nym wymiarze czasu pracy, a pracowników zatrudnionych na czas okreÅ›lony - o wolnych miejscach pracy.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zmianami).