Nowa ustawa o cudzoziemcach

13 czerwca 2003 r. ustalono ostatecznie tekst ustawy o cudzoziemcach. Ustawa ta wejdzie w życie z dniem 1 września 2003 r., z wyjątkiem kilku przepisów, które wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, tj. 22 lipca 2003 r.

Jakie przepisy obowiązują od 22 lipca 2003 r.?

Od 22 lipca 2003 r. obowiązują przepisy stanowiące, iż cudzoziemiec przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ruchu bezwizowym jest obowiązany opuścić to terytorium po upływie okresu pobytu, na który wjechał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy o całkowitym lub częściowym zniesieniu obowiązku wizowego lub w związku z jednostronnym zniesieniem przez Rzeczpospolitą Polską obowiązku wizowego. Opuszczenie terytorium RP powinno nastąpić nie później niż po upływie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie wypowiedzenia umowy lub przywrócenia obowiązku wizowego.

Termin trzech będzie liczony wyjątkowo od dnia ogłoszenia o całkowitym lub częściowym zniesieniu obowiązku wizowego lub przywrócenie obowiązku w formie prawem przewidzianej, jeżeli wejście w życie wypowiedzenia umowy wizowego nastąpiło przed ogłoszeniem o tym w sposób właściwy.

Obowiązuje już również uprawnienie Rady Ministrów do zwolnienia, w drodze rozporządzenia, obywateli jednego lub kilku krajów, całkowicie lub częściowo, z obowiązku posiadania wszystkich lub niektórych wiz przy wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli przemawia za tym interes Rzeczypospolitej Polskiej. Jednakże takie rozporządzenie jeszcze nie zostało wydane.

Obowiązuje już także przepis, który nakłada na Szefa Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych obowiązek utworzenia Krajowego Systemu Informatycznego do 30 czerwca 2004 r.

Jakie zmiany w przepisach ogólnych wchodzą w życie 1 września 2003 r.?

Podobnie jak poprzednia ustawa tak i ta określa zasady i warunki wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu cudzoziemców z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tryb postępowania oraz organy właściwe w tych sprawach. Nie zmieniła się również definicja cudzoziemca. Cudzoziemcem jest każdy, kto nie posiada obywatelstwa polskiego.

Jednakże zmieniono zakres osób wyłączonych spod działania ustawy. Nowej ustawy nie będzie się stosować do:

• obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej oraz członków ich rodzin, a także do obywateli państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które nie należą do Unii Europejskiej, ale na podstawie umów zawartych z Unią Europejską korzystają ze swobody przepływu osób i członków ich rodzin, w zakresie uregulowanym w ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. o zasadach i warunkach wjazdu i pobytu obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej oraz członków ich rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• cudzoziemców ubiegających się o ochronę oraz objętych ochroną na podstawie (również nowej i jeszcze nie ogłoszonej) ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie w niej uregulowanym
• cudzoziemców polskiego pochodzenia i członków najbliższej rodziny repatrianta, w zakresie uregulowanym w ustawie z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji
• oraz oczywiście grupy osób, która w poprzedniej ustawie była jedyną – czyli szefów i członków personelu misji dyplomatycznych, kierowników urzędów konsularnych i członków personelu konsularnego państw obcych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, pod warunkiem wzajemności i posiadania przez te osoby dokumentów potwierdzających pełnienie przez nie funkcji (ta kategoria

Zmianie nie uległy definicje pojęć takich, jak: dokument podróży, granica, strefa tranzytowa lotniska międzynarodowego, wiza. Dodano trzy nowe pojęcia – tzn.:

• przewoźnik - osobę fizyczną lub prawną zajmującą się zarobkowo przewozem osób drogą powietrzną, morską lub lądową;
• zezwolenie na pracę - zezwolenie na pracę wydawane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,
• zgoda na pobyt tolerowany - zgodę na pobyt tolerowany w rozumieniu ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Wprowadzono specjalną regulację odnosząca się do osób, które mają więcej niż jedno obywatelstwo różnych Państw. Cudzoziemca będącego obywatelem dwóch lub więcej państw traktuje się jako obywatela tego państwa, którego dokument podróży stanowił podstawę wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W przepisach ogólnych nowej ustawy znalazło się także ogólne odesłanie do Kodeksu postępowania administracyjnego. Do postępowań w sprawach uregulowanych w ustawie stosuje się zasadniczo przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (chyba, że ustawa wprowadza wyjątek). W stosunku do postępowań w sprawach należących do właściwości konsulów stosuje się przepisy ustawy funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej. Takie odesłania umożliwiają działanie w przypadku, gdy ustawa nie uregulowała czegoś samodzielnie.

Cudzoziemca ubiegającego się o wydanie lub przedłużenie wizy, udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony albo udzielenie zezwolenia na osiedlenie się należy pouczyć w języku dla niego zrozumiałym o zasadach i trybie postępowania oraz o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach.

1. Wnioski w sprawach uregulowanych w ustawie sporządza się w języku polskim.
2. Wniosek o wydanie wizy przez konsula może być sporządzony w języku obcym, wskazanym przez konsula.
3. Dokumenty sporządzone w języku obcym, służące za dowód w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, powinny być składane wraz z ich tłumaczeniem na język polski, dokonanym przez tłumacza przysięgłego.
4. W protokołach przesłuchania cudzoziemców składających wnioski w sprawach uregulowanych w ustawie podaje się imię i nazwisko tłumacza.

Ustawa o cudzoziemcach przewiduje też ogólne upoważnienie do przetwarzane danych osobowych cudzoziemca w postępowaniach oraz rejestrach prowadzonych na podstawie ustawy. Dotyczy to następujących danych: imię (imiona) i nazwisko; nazwisko poprzednie; nazwisko rodowe; płeć; imię ojca; imię i nazwisko rodowe matki; data urodzenia lub wiek; miejsce i kraj urodzenia; rysopis: wzrost w centymetrach, kolor oczu, znaki szczególne; odciski linii papilarnych; obywatelstwo; narodowość; stan cywilny; wykształcenie; zawód wykonywany; miejsce pracy; miejsce zamieszkania lub pobytu; informacje o karalności, o prowadzonych przeciwko niemu postępowaniach karnych i postępowaniach w sprawach o wykroczenia oraz o wydanych w stosunku do niego orzeczeniach w postępowaniu sądowym lub administracyjnym; stosunek do służby wojskowej; informacje o podróżach i pobytach zagranicznych w okresie ostatnich 5 lat.

Jakie są warunki przekraczania granicy według nowej ustawy?

Podobnie, jak w poprzedniej ustawie, cudzoziemiec może przekroczyć granicę oraz przebywać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli posiada ważny dokument podróży oraz wizę. W pewnych przypadkach posiadanie wizy nie jest konieczne. Przekroczenie granicy przez cudzoziemca może być uzależnione od uiszczenia przez niego opłaty związanej z wjazdem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wymaga tego zachowanie zasady wzajemności w stosunkach z innymi państwami.opłata ta była przewidywana również w poprzedniej ustawie, ale w tej sprecyzowano, że opłata ta stanowi dochód budżetu państwa. W nowej ustawie upoważniono Radę Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia, listy państw, których obywatele są obowiązani uiścić opłatę oraz wysokość tej opłaty.

W nowej ustawie przewidziano możliwość niezwłocznego doprowadzenia cudzoziemca do granicy, jeżeli został zatrzymany w strefie nadgranicznej bezpośrednio po przekroczeniu granicy nieumyślnie i niezgodnie z przepisami. Organ, który zatrzymał cudzoziemca w związku z przekroczeniem granicy wbrew przepisom prawa, ma prawo i obowiązek pobrać od niego odciski linii papilarnych, chyba że cudzoziemiec został niezwłocznie doprowadzony do granicy.

Jakie są warunki uzyskania wizy według nowej ustawy?

W nowej ustawie uporządkowano rodzaje wiz, jakie cudzoziemiec może uzyskać. Są to wizy uporządkowane według zależności od celu wjazdu i pobytu:

• lotniskowa,
• tranzytowa,
• wjazdowa w celu repatriacji, przesiedlenia się jako członek najbliższej rodziny repatrianta, realizacji zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony lub zezwolenia na osiedlenie się,
• pobytowa w celu turystycznym, odwiedzin, udziału w imprezach sportowych, prowadzenia działalności gospodarczej, prowadzenia działalności kulturalnej lub udziału w konferencjach międzynarodowych, wykonywania zadań służbowych przez przedstawicieli organu państwa obcego oraz organizacji międzynarodowej, udziału w postępowaniu w sprawie o udzielenie azylu, wykonywania pracy, naukowym, szkoleniowym, dydaktycznym - z wyłączeniem wykonywania pracy, korzystania z ochrony czasowej, pobytu małoletniego i innych,
• dyplomatyczna,
• służbowa,
• kurierska oraz
• dyplomatyczna tranzytowa.

Warunki uzyskania każdego z wymienionych typów wiz zostały omówione w przepisach ustawy – ze szczególnymwskazaniem kto może się domagać wydania określonej wizy.

W nowej ustawie inaczej określono przesłanki, które uzasadniają odmowę wydania wizy cudzoziemcowi. Od 1 września 2003 r. odmawia się wydanie wizy, jeżeli:

• nie zostały spełnione przesłanki do wydania wizy określonego typu
• jego dane znajdują się w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany;
• nie posiada środków finansowych niezbędnych do pokrycia kosztów pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
• zachodzi obawa, że wydanie wizy mogłoby spowodować zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego albo naruszyć interes Rzeczypospolitej Polskiej,
• okres ważności dokumentu podróży cudzoziemca jest krótszy niż 3 miesiące od terminu, w którym musi nastąpić jego wyjazd z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie tej wizy,
• od dnia wydania poprzedniej decyzji o odmowie wydania wizy nie upłynął rok, a cudzoziemiec nie przedstawił nowych okoliczności w sprawie,
• a także, gdy w postępowaniu o wydanie wizy złożył wniosek lub dołączył do niego dokumenty zawierające nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje, zeznał nieprawdę lub zataił prawdę albo, w celu użycia za autentyczny, podrobił lub przerobił dokument bądź takiego dokumentu jako autentycznego używał.

Zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony i zezwolenie na osiedlenie się.

W nowej ustawie o cudzoziemcach zezwolenie na zamieszkanie udzielane jest na podstawie podobnych okoliczności jak w ustawie starej. Jako przyczynę uzasadniającą wydanie zezwolenia na zamieszkanie dodano okoliczność, że cudzoziemiec:

• przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wraz z cudzoziemcem, do którego przybył w celu połączenia z rodziną, jeżeli jego przyjazd na to terytorium nastąpił w związku z uzyskaniem zezwolenia
• jest małoletnim dzieckiem cudzoziemca, posiadającego zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, urodzonym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
• zamierza przybyć na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu połączenia z rodziną i spełnia określone w ustawie warunki.

Podstawową zmianą w wydawaniu zezwoleń na zamieszkanie na czas określony jest to, że okoliczność uzasadniająca wydanie takiego zezwolenia powinna uzasadniać jego zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Do tej pory było to 6 miesięcy.

Zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udziela się każdorazowo na okres niezbędny do realizacji celu pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nie dłuższy jednak niż 2 lata.

W ustawie określono również przyczyny powodujące nieudzielenie cudzoziemcowi zezwolenia i uzasadniające jego cofnięcie.

Dodano pewne kategorie, które uzasadniają udzielenie zezwolenia na osiedlenie się . Do tej pory było to tylko cudzoziemcowi, który spełniał łącznie następujące warunki - wykazał istnienie trwałych więzów rodzinnych lub ekonomicznych łączących go z Rzecząpospolitą Polską, zapewnione w Rzeczypospolitej Polskiej mieszkanie i utrzymanie, bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wiz, zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony lub w związku z posiadaniem statusu uchodźcy, co najmniej przez 5 lat (lub, gdy zezwolenie na pobyt oznaczony było wydane w celu połączenia z rodziną - 3 lat).

Tą kategorię utrzymano, jednakże obecnie zezwolenia na osiedlenie będą wydawane również:

• małoletniemu dziecku cudzoziemca, urodzonemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli co najmniej jeden z przedstawicieli ustawowych posiadał w dniu jego urodzenia zezwolenie na osiedlenie się,
• cudzoziemcowi, który zawarł związek małżeński z obywatelem polskim, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej przez 2 lata na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony i od dnia zawarcia związku małżeńskiego upłynęły co najmniej 3 lata;
• cudzoziemcowi innemu niż wymieniony, który bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wiz, zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony lub zgody na pobyt tolerowany przez okres nie krótszy niż 10 lat, a posiadając status uchodźcy 8 lat,
• dziecku obywatela polskiego, pozostającemu pod jego władzą rodzicielską.

Karta pobytu.

W nowej ustawie o cudzoziemcach określono, że kartę pobytu wydaje się nie tylko w razie uzyskania zezwolenia na zamieszkanie na czas określony i zezwolenia na osiedlenie, ale także w przypadku, gdy cudzoziemiec uzyska status uchodźcy lub zgodę na pobyt tolerowany. Określono również jakie elementy powinny się znaleźć w karcie pobytu. Karta pobytu jest wydawana tak jak dotychczas czas oznaczony i tak jak dotychczas ma ważność przez 10 lat. Karta pobytu, w okresie jej ważności, potwierdza tożsamość cudzoziemca podczas jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz uprawnia, wraz z dokumentem podróży, do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności uzyskania wizy. Cudzoziemiec, który utracił kartę pobytu, jest obowiązany zawiadomić o tym wojewodę, który ją wydał, w terminie 3 dni od dnia jej utraty. W przypadku znalezienia utraconej karty pobytu, cudzoziemiec jest obowiązany, w terminie 3 dni od dnia jej znalezienia, zawiadomić o tym wojewodę i zwrócić niezwłocznie znalezioną kartę pobytu, jeżeli w miejsce utraconej karty pobytu wydano już nową.

Inne uregulowania ustawy o cudzoziemcach.

W nowej ustawie uregulowano także kwestie:

• wydalania cudzoziemców i zobowiązywanie ich do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• postępowania w sprawie zatrzymania cudzoziemca, umieszczenia go w strzeżonym ośrodku lub zastosowania wobec niego aresztu w celu wydalenia,
• pobytu cudzoziemców w strzeżonym ośrodku lub w areszcie w celu wydalenia,
• tworzenia i prowadzenia rejestrów, ewidencji i wykazów w sprawach cudzoziemców,
• odpowiedzialności przewoźnika w związku z przewożeniem cudzoziemców. Przewoźnik, który drogą powietrzną lub morską przywiózł cudzoziemca do granicy, jest bowiem obowiązany do podjęcia działania dla upewnienia się, że cudzoziemiec zamierzający wjechać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiada ważny dokument podróży i wizę wymagane do przekroczenia granicy i z tego tytułu spoczywa na nim odpowiedzialność,
• uprawnienia i obowiązki Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców
• a także przepisy karne za nieprzestrzeganie ustawy o cudzoziemcach.

Zmiany w przepisach obowiązujących.

Nowa ustawa o cudzoziemcach wprowadziła zmiany w następujących ustawach:

• ustawie z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców
• ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim
• ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży GranicznejW ustawie z dnia 6 lipca 2001 r. o gromadzeniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji kryminalnych (wprowadzono tzw. Krajowy System Informatyczny)
• ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o zasadach i warunkach wjazdu i pobytu obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej oraz członków ich rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie ustawy utraci moc ustawa z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2001 r. Nr 127 ze zmianami) i ustawa z dnia 11 kwietnia 2001 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 42, poz. 475 ze zmianami)

Pamiętaj, że:

• Kontrolę legalności pobytu cudzoziemców sprawuje Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, wojewoda, organy Służby Celnej oraz organy Straży Granicznej i Policji.
• Nie wykonuje się decyzji o wydaleniu jeżeli zachodzą przesłanki do udzielenia zgody na pobyt tolerowany na podstawie ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
• Karty pobytu, dokumenty, zezwolenia i wizy wydane na podstawie dotychczasowych przepisów zachowują ważność przez okres, na jaki zostały wydane.
• Nowa ustawa o cudzoziemcach powinna być analizowana łącznie z wydaną w tym samym dniu (13 czerwca 2003 r.) ustawą o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2003 r. Nr 128, poz. 1176)