26.2.2015
Tomasz Motała
W dobie intensywnego rozwoju gospodarczego, tworzenia nowoczesnej infrastruktury przemysłowej i drogowej oraz zaplecza mieszkaniowego w Polsce, umowy o roboty budowlane, uregulowane w art. 647 i nast. k.c., nabierają coraz istotniejszego znaczenia zarówno dla inwestorów, wykonawców generalnych, jak i mniejszych podwykonawców uczestniczących w realizacji inwestycji budowlanych. Na szczególną uwagę zasługuje przede wszystkim, określona w art. 6471 k.c., kwestia odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę, która ma na celu zabezpieczenie jego interesów przed nierzetelnymi wykonawcami, podejmującymi się wykonania obiektu budowlanego.
Umowa o roboty budowlane
Jednakże, aby omówić zakres odpowiedzialności inwestora za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę, należy w pierwszej kolejności wyjaśnić istotę samej umowy o roboty budowlane. Zgodnie art. 647 k.c. przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Umowy o roboty budowlane mają charakter umów odpłatnych, konsensualnych i należą do umów rezultatu. Można uznać, iż stanowią pewnego rodzaju pochodną umów o dzieło, od których w toku rozwoju prawa, zostały wyodrębnione w Kodeksie Cywilnym, jako samodzielne umowy nazwane.
Uprawnienia i obowiązki inwestora
Analizując główne cele powyższych umów, podstawowym uprawnieniem inwestora (zamawiającego) jest uzyskanie wykonanego obiektu budowlanego, który stanowi materialny rezultat, a podstawowym uprawnieniem wykonawcy jest otrzymanie wynagrodzenia w umówionej przez strony wysokości. Do obowiązków inwestora należy zaliczyć zadania związane z przygotowaniem robót budowlanych, z ich wykonaniem oraz z zapłatą wynagrodzenia. Przepisy Kodeksu Cywilnego precyzując obowiązki inwestora, odsyłają jednocześnie do przepisów prawa budowlanego, określających czynności związane z przygotowaniem robót (przekazanie terenu budowy, dostarczenie projektu), uczestnictwem w procesie wykonania obiektu, a kończąc na odbiorze obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Tymczasem do obowiązków wykonawcy należy zaliczyć przede wszystkim wykonanie obiektu zgodnie z umową i normami prawa budowlanego, odpowiednie zabezpieczenie placu budowy oraz oddanie zdatnego do użytku wybudowanego obiektu budowlanego.
Odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane
Przechodząc do właściwego tematu niniejszego artykułu, a mianowicie określonej w art. 6471 k.c., kwestii odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę, należy zaznaczyć, iż głównym celem wprowadzenia niniejszego przepisu, było stworzenie skutecznej formy zabezpieczenia zapłaty wynagrodzenia dla podmiotu, który wykonał prace budowlane na rzecz inwestora. Przepis ten ma za zadanie eliminować sytuacje, w których podwykonawca, będący bezpośrednim realizatorem prac budowlanych, nie otrzymałby wynagrodzenia od wykonawcy. W niniejszej konstrukcji prawnej, inwestor jest nie tylko gwarantem wobec zobowiązania umownego wykonawcy wobec podwykonawcy, ale także dłużnikiem solidarnym, który odpowiada za dług własny z tytułu przysporzenia dokonanego na jego rzecz przez podwykonawcę, w ramach złożonej sytuacji prawnej.
Strony (inwestor oraz wykonawca) w umowie o roboty budowlane mają obowiązek określenia zakresu robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub przy pomocy podwykonawców. W przypadku, gdy wykonawca będzie korzystał z pomocy podwykonawców, do zawarcia umowy o roboty budowlane z podwykonawcą wymagana jest zgoda inwestora. Inwestor ma zakreślony, 14 dniowy termin na zgłoszenie sprzeciwu lub zastrzeżeń, liczony od momentu przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie. Jeżeli nie dokona tego w wyznaczonym terminie, uważa się, że wyraził dorozumianą zgodę na zawarcie umowy.
Do zawarcia przez podwykonawcę umowy z dalszym podwykonawcą wymagana jest natomiast zgoda inwestora i wykonawcy. Powyższe umowy powinny być sporządzane w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Reasumując, podstawowym warunkiem solidarnej odpowiedzialności inwestora jest wyrażenie przez niego zgody na zawarcie umowy przez wykonawcę z podwykonawcą. Natomiast warunkiem odpowiedzialności inwestora i wykonawcy (generalnego wykonawcy) jest wyrażenie przez nich zgody na zawarcie umowy przez podwykonawcę z dalszym podwykonawcą. Zgody tych dwóch podmiotów są od siebie niezależne i podmiot, który wyrazi zgodę, będzie solidarnie współodpowiedzialny za wynagrodzenie dalszego podwykonawcy w takim zakresie, w jakim wyraził zgodę na przedstawioną mu treść umowy lub jej projektu wraz z częścią dokumentacji.
Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 04 lutego 2011 r., zgoda inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą może być wyrażona w dwojaki sposób - bierny (pasywny) oraz czynny (aktywny). Wyrażenie zgody w sposób bierny objawia się brakiem zgłoszenia na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie. Drugi sposób wyrażenia zgody (czynny) może przybrać różną formę. Inwestor może wyrażać ją w sposób wyraźny pisemne bądź ustnie, albo poprzez inne zachowanie, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę. Może nastąpić to również poprzez czynności faktyczne, w sposób dorozumiany, na przykład przez akceptowanie obecności podwykonawcy na placu budowy, dokonywanie wpisów w jego dzienniku budowy, odbieranie wykonanych przez niego robót, oraz dokonywanie podobnych czynności. Należy zaznaczyć, iż przepis art. 6471 § 2 k.c. nie uzależnia odpowiedzialności inwestora od przedłożenia mu dokumentacji, jeśli wyraża w sposób czynny zgodę na udział podwykonawcy w realizacji inwestycji. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04 lutego 2011 r. sygn. akt: III CSK 152/10).
Zakres przedmiotowy odpowiedzialności inwestora ograniczony jest w art. 6471 § 5 k.c. do wynagrodzenia należnego podwykonawcy od wykonawcy. Wątpliwość powstaje jednak co do tego, czy inwestor odpowiada także za terminowe dokonanie zapłaty, a więc czy powinien świadczyć również odsetki za opóźnienie powstałe po stronie wykonawcy mając na uwadze art. 476 k.c. W wyrok z dnia 05 września 2009 r. Sąd Najwyższy rozwiał te wątpliwości i wskazał, iż wykładnia gramatyczna art. 6471 § 5 k.c. przemawia za ograniczeniem odpowiedzialności inwestora wyłącznie do wynagrodzenia (należności głównej), (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 września 2012 r. sygn. akt: IV CSK 91/12).
Zakresu odpowiedzialności inwestora
Wyjaśnienia wymaga także ustalenie zakresu odpowiedzialności inwestora. Analizując art. 6471 § 5 k.c., należy wskazać, iż odpowiedzialność ograniczona jest do wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Zakres odpowiedzialności inwestora dotyczy więc tylko robót, które faktycznie zostały przez niego wykonane, a nie zakontraktowane między wykonawcą i podwykonawcą. Zakres solidarnej odpowiedzialności inwestora nie jest w art. 6471 § 5 k.c. uzależniony wyłącznie do treści zawartej umowy między wykonawcą i podwykonawcą
Niewątpliwie należy wskazać, iż nowelizacja przepisów Kodeksu Cywilnego w zakresie art. 6471 k.c. wprowadziła przejrzystą i bardzo korzystną konstrukcję prawną dla podwykonawców.
Z jednej strony podwykonawcy przysługują odpowiednie środki prawne w postaci bezpośredniego roszczenia wobec inwestora, wykonawcy częściowego oraz generalnego wykonawcy, natomiast z drugiej strony kwestia solidarnej odpowiedzialności inwestora wymusza na nim staranne i rzetelne dokonywanie wyboru wykonawcy, który będzie rozliczał się
z podwykonawcami. Inwestor niejako, aby uwolnić się od odpowiedzialności, jest zmuszony samodzielnie kontrolować wywiązywanie się wykonawców z rozliczeń finansowych względem podwykonawców. Pozwala to niewątpliwie na pewniejszą ochronę i odpowiednie zabezpieczenie interesów podwykonawców, będących niejednokrotnie małymi przedsiębiorcami, w przypadku nierzetelności finansowej wykonawcy.
Potrzebujesz porady prawnej?
Odwrotne obciążenie VAT przy świadczeniu usług budowlanych
17 marca i 3 lipca 2017 r. 2017 r. i Ministerstwo Finansów objaśniło zasady stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia w transakcjach dotyczących świadczenia usług budowlanych od 1 stycznia 2017 r. Dlaczego warto poznać objaśnienia resortu finansów (...)
Umowa o roboty budowlane to wyspecjalizowany rodzaj umowy o dzieło. Posiada zresztą podstawowe cechy umowy o dzieło. Na czym polegają więc różnice? Dowiesz się z porady. Jakie są główne cechy charakterystyczne umowy o roboty budowlane? Stronami tej umowy są wykonawca i (...)
Zasady odpowiedzialności wykonawcy w umowie o roboty budowlane - opinia prawna
Stan faktyczny Zawarłem z firmą umowę na budowę domu. Inwestycja jest w trakcie wykonywania. Jednak pojawiają się coraz większe problemy z jakością wykonywanych prac, skłaniające mnie do potrącenia pewnej kwoty od przewidzianej umową należności za jeden z etapów budowy. Właściciel firmy, (...)
Zgoda inwestora na umowę z podwykonawcą może być wyrażona w każdy sposób
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego przedstawił wniosek o rozstrzygnięcie rozbieżności w orzecznictwie, dotyczących wykładni art. 647[1] Kodeksu cywilnego. Wskazał na dwutorowość interpretacji przesłanek przewidzianej w tym przepisie solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy względem (...)
Gwarancja zapłaty za roboty budowlane
Z dniem 16 kwietnia 2010 roku weszła w życie Ustawa o zmianie Kodeksu cywilnego, która w art. 3 uchyliła Ustawę z dnia 9 lipca 2003 roku o gwarancji zapłaty za roboty budowlane. Obecnie zagadnienia będące przedmiotem uchylonej ustawy zostały przeniesione do Kodeksu cywilnego w art. (...)
Od 24 kwietnia zmiany w umowie o roboty budowlane
Dziś (tj. 24 kwietnia 2003r.) wchodzi pierwsza część nowelizacji kodeksu cywilnego. Nowela obejmuje przepisy regulujące umowę o roboty budowlane. Zmiany mają zapobiec nagminnemu w polskich warunkach zjawisku, jakim jest upadłość wykonawców robót budowlanych (generalnych wykonawców) (...)
Od fundamentu aż po dach, czyli jak wybudować swój dom zgodnie z prawem
Kupiłeś działkę budowlaną i zamierzasz postawić na niej swój wymarzony dom. Wiesz od czego zacząć - przynajmniej tak Ci się wydaje. Co innego jednak teoria, co innego praktyka. Czy w ogóle te wszystkie pojęcia prawne są Ci do czegokolwiek potrzebne? Czy musisz znać prawo (...)
SN w kwestii zapłaty za roboty budowlane...
Wyrokiem z 16 lipca 2021 r. Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną pozwanej w sprawie o zapłatę wynagrodzenia z tytułu umowy o roboty budowlane. Znaczenie klauzuli integracyjnej (merger clause) dla wykładni umowy o roboty budowlane Odnosząc się do zawartej w kontrakcie (...)
Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez ministra finansów, inwestycji i rozwoju. Co przewiduje rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw? Proces (...)
Projekt zmian w regulacji umowy o roboty budowlane
W Sejmie znajduje sie rządowy projekt zmian w kodeksie cywilnym. Zmiany te dotyczą umowy o roboty budowlane i mają zapobiec nagminnemu w polskich warunkach zjawisku, jakim jest upadłośc wykonawców robót budowlanych (generalnych wykonawców) - a co się z tym wiąże niewykonanie (...)
Podwykonawcy w procesie inwestycyjno-budowlanym.
Podwykonawca jest „najsłabszym ogniwem” w procesie inwestycyjnym. Pokazały to nam wydarzenia ostatnich lat. Na największych inwestycjach infrastrukturalnych realizowanych w Polsce to właśnie podwykonawcy stracili najwięcej. Wiele spółek musiało ogłosić upadłość lub popadło (...)
Warunki techniczne jakie musi spełniać projekt budowlany
Pozwolenie na budowę Aby uzyskać pozwolenie na budowę konieczne jest złożenie wniosku o pozwolenie na budowę. Składa się go do organu architektonieczno-budowlanego, którym jest starostwo powiatowe lub gmina. Wniosek powinien zawierać następujące dokumenty: akt (...)
Kompetencje Inspektora Nadzoru Budowlanego - opinia prawna
Stan faktyczny Inwestor uzyskał pozwolenie na użytkowanie naszego budynku w grudniu 2002 r. Pozwolenie zostało uzyskane tylko na podstawie zgłoszenia do urzędu bez kontroli, wtedy nieobowiązkowej. Budynek posiada garaż podziemny, po kilku miesiącach okazało się, że w garażu pojawia się woda. (...)
Rozliczenia podatkowe transakcji w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego
Objaśnienia podatkowe Ministerstwa Finansów Pojawiły się objaśnienia podatkowe Ministerstwa Finansów z dnia 1 grudnia 2017 r., które dotyczą kwestii rozliczenia w zakresie podatku od towarów i usług (VAT), podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) oraz (...)
Kto jest uczestnikiem procesu budowlanego?
Kto jest uczestnikiem procesu budowlanego? Uczestnikami procesu budowlanego są w rozumieniu ustawy prawo budowlane: inwestor inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant, kierownik budowy lub kierownik robót. Warto przy tym pamiętać, iż nie należy utożsamiać inwestora na przykład (...)
Kto może pełnić samodzielne funkcje techniczne w budownictwie?
Jakich samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie dotyczą nowe przepisy?Od 31 maja 2006 r. obowiązuje nowe rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Do spraw wszczętych i niezakończonych (...)
Jakie procedury budowlane obowiązują? Co do zasady roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 28 ust. 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane - Pb). Prawo budowlane zawiera jednak katalog inwestycji, które można realizować na podstawie (...)
Podstawowe definicje w zamówieniach publicznych - co powinieneś wiedzieć?
Jakie pojęcia zdefiniowane są w ustawowym słowniku? Artykuł 2 ustawy Prawo zamówień publicznych definiuje pojęcia: robót budowlanych, dostaw, usług, dynamicznego systemu zakupów, zamówień publicznych, zamawiającego, wykonawcy, środków publicznych, najkorzystniejszej (...)
Co zrobić, jeśli umowa o dzieło jest niewłaściwie wykonywana?
Jeśli przyjmujący zamówienie się spóźnia… Zamawiający ma prawo kontroli sposobu wykonywania umowy. Może więc oceniać rzetelność wykonawcy oraz prawdopodobieństwo dotrzymania terminu. Zgodnie z art. 635 Kodeksu cywilnego (K.c.), jeżeli przyjmujący zamówienie (...)
Planujesz budowę własnego domu o powierzchni zabudowy do 70 m2, wolnostojącego, nie więcej niż dwukondygnacyjnego, na własne potrzeby mieszkaniowe, którego obszar oddziaływania w całości mieści się na działce, na której został zaprojektowany, gdy masz (...)
