Kto jest uczestnikiem procesu budowlanego?

22.4.2024

Kto jest uczestnikiem procesu budowlanego?

Uczestnikami procesu budowlanego są w rozumieniu ustawy prawo budowlane:

inwestor
inspektor nadzoru inwestorskiego,
projektant,
kierownik budowy lub kierownik robót.

Warto przy tym pamiętać, iż nie należy utożsamiać inwestora na przykład tylko z osobą fizyczną, bowiem inwestorem może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna, a także inna jednostka organizacyjna, która inicjuje podjęcie działalności budowlanej niezbędnej do realizacji zamierzonej inwestycji. Poza tym mianem inwestora można nazwać jeden z powyższych podmiotów tylko wtedy, gdy oprócz powyższego podmiot ten przeznacza odpowiednie środki na realizację takiej działalności, wykonuje lub zapewnia wykonanie opracowań i czynności wymaganych prawem budowlanym w celu przygotowania danej działalności budowlanej, realizuje inwestycję lub organizuje jej realizację, a w końcowym etapie danej działalności wykonuje czynności niezbędne do podjęcia użytkowania obiektu lub obiektów wykonanej inwestycji albo przekazuje je podmiotowi, który przystąpi do ich użytkowania. Inwestor zatem jest przede wszystkim organizatorem procesu budowlanego, a dopiero w dalszej kolejności staje się uczestnikiem tego procesu.

Jakie są podstawowe obowiązki i uprawnienia inwestora?

Do podstawowych obowiązków inwestora należy zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem zasad zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewnienie:
- opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów,
- objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy,
- opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
- wykonania i odbioru robót budowlanych,
- w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania robót budowlanych lub warunkami gruntowymi, zapewnienie nadzoru nad wykonywaniem robót budowlanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych.
Inwestor może ustanowić inspektora nadzoru inwestorskiego na budowie. Inwestor może również zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego. W tym przypadku zależy to tylko i wyłącznie od decyzji inwestora i od jego oceny sytuacji.

Jednakże w niektórych wypadkach właściwy organ może w decyzji o pozwoleniu na budowę nałożyć na inwestora obowiązek ustanowienia inspektora nadzoru inwestorskiego, a także obowiązek zapewnienia nadzoru autorskiego w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania obiektu lub robót budowlanych. Organ będzie zobowiązany do ustanowienia nadzoru inwestorskiego na przykład przy budowie obiektów budowlanych użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego o kubaturze 2500 m3 i większej, wpisanych do rejestru zabytków, w zakresie przebudowy, rozbudowy oraz wykonywania rekonstrukcji lub remontów, oraz budynków i budowli o wysokości nad terenem 15 m i większej.

Przy budowie obiektu budowlanego, wymagającego ustanowienia inspektorów nadzoru inwestorskiego w zakresie różnych specjalności, inwestor wyznacza jednego z nich jako koordynatora ich czynności na budowie.

Inwestor jest także podmiotem, który może się zwracać z wszelkimi wnioskami dotyczącymi budowy - na przykład:
- z wnioskiem o wydanie pozwolenia na budowę, jeżeli budowa wymaga takiego pozwolenia, a on wykaże się niezbędnymi dokumentami do rozpoczęcia budowy, a ponadto złoży oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością
- z wnioskiem o zatwierdzenie projektu lub podjęcie robót budowlanych po ich wstrzymaniu, gdy wcześniej dokonano samowoli budowlanej
- z wnioskiem [o pozwolenie na użytkowanie (przed wystąpieniem o wydanie takiej decyzji inwestor musi zawiadomić Inspekcję Ochrony Środowiska, Państwową Inspekcję Sanitarną, Państwową Inspekcję Pracy i Państwową Straż Pożarną - zgodnie z właściwością wynikającą z przepisów szczególnych - o zakończeniu budowy i zamiarze przystąpienia do użytkowania).

Jakie są podstawowe obowiązki projektanta?

Do podstawowych obowiązków projektanta należy:

opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (jest ona wydawana w wypadku realizacji przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko lub przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko), lub w pozwoleniu na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich , wymaganiami ustawy, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej ;
zapewnienie, w razie potrzeby, udziału w opracowaniu projektu osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności oraz wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez te osoby opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzględnieniem specyfiki projektowanego obiektu budowlanego;
sporządzenie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów;
wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań;
sporządzanie lub uzgadnianie indywidualnej dokumentacji technicznej wyrobu budowlanego, wykorzystywanego w toku procesu budowlanego
sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego organu w zakresie stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem oraz uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego.

Projektant ma również obowiązek zapewnić sprawdzenie projektu architektoniczno-budowlanego pod względem zgodności z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi i obowiązującymi Polskimi Normami, przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności lub rzeczoznawcę budowlanego. Obowiązek ten nie dotyczy zakresu objętego sprawdzaniem i opiniowaniem na podstawie przepisów szczególnych, a także projektów obiektów budowlanych o prostej konstrukcji, jak: budynki mieszkalne jednorodzinne, niewielkie obiekty gospodarcze, inwentarskie i składowe.

Zarówno projektant, jak i sprawdzający, mają obowiązek załączyć do projektu budowlanego oświadczenie o sporządzeniu projektu budowlanego, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej.

Projektant, w trakcie realizacji budowy, ma również prawo:

wstępu na teren budowy i dokonywania zapisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji,
żądania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robót budowlanych w razie stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia lub w razie wykonywania ich niezgodnie z projektem.

Jakie obowiązki spoczywają na kierowniku budowy (robót budowlanych)?

Kierownik budowy (lub robót budowlanych) jest obowiązany sporządzić lub zapewnić sporządzenie, przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej. Stwarzając plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia kierownik budowy kieruje się informacją sporządzaną przez projektanta dotyczącą bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia sporządza się, jeżeli w trakcie budowy będzie wykonywany przynajmniej jeden ze szczególnych rodzajów robót budowlanych – zalicza się tutaj między innymi roboty, których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi (np. przysypania ziemią lub upadku z wysokości), bądź prowadzonych w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komunikacyjnych, lub też stwarzających ryzyko utonięcia pracowników, albo prowadzonych w studniach, pod ziemią i w tunelach, lub wymagających użycia materiałów wybuchowych,

Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia sporządza się również, gdy przewidywane roboty budowlane mają trwać dłużej niż 30 dni roboczych i jednocześnie będzie przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników lub pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać 500 osobodni.

Poza obowiązkami dotyczącymi sporządzenia planu na kierowniku budowy (robót) spoczywa jeszcze wiele innych obowiązków. Przykładowo można tutaj wymienić obowiązek:

protokolarnego przejęcia od inwestora i odpowiedniego zabezpieczenia terenu budowy
prowadzenia dokumentacji budowy,
zapewnienia geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami (m in. techniczno-budowlanymi) oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
koordynowania realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (m. in. przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów)
podejmowania niezbędnych działań uniemożliwiających wstęp na budowę osobom nieupoważnionym,
wstrzymania robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu,
zawiadomienia inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem.

Kierownik budowy ma także prawo występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy oraz ustosunkowania się do zaleceń zawartych w dzienniku budowy.

Jakie prawa i obowiązki spoczywają na inspektorze nadzoru inwestorskiego?

Do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należy:

reprezentowanie inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej realizacji z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej,
sprawdzanie jakości wykonywanych robót i wbudowanych wyrobów budowlanych, a w szczególności zapobieganie zastosowaniu wyrobów budowlanych wadliwych i niedopuszczonych do stosowania w budownictwie,
uczestniczenie w próbach i odbiorach technicznych instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych oraz przygotowanie i udział w czynnościach odbioru gotowych obiektów budowlanych i przekazywanie ich do użytkowania,
potwierdzanie faktycznie wykonanych robót oraz usunięcia wad, a także, na żądanie inwestora, kontrolowanie rozliczeń budowy.

Inspektor nadzoru inwestorskiego ma prawo:

wydawać kierownikowi budowy lub kierownikowi robót polecenia potwierdzone wpisem do dziennika budowy dotyczące między innymi usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń oraz przedstawienia ekspertyz dotyczących prowadzonych robót budowlanych
żądać od kierownika budowy lub kierownika robót dokonania poprawek bądź ponownego wykonania wadliwie wykonanych robót, a także wstrzymania dalszych robót budowlanych w przypadku, gdyby ich kontynuacja mogła wywołać zagrożenie bądź spowodować niedopuszczalną niezgodność z projektem lub pozwoleniem na budowę.

Pamiętaj, że:

Łączenie funkcji kierownika budowy (robót budowlanych) i inspektora nadzoru inwestorskiego nie jest dopuszczalne.
Inspektorem nadzoru inwestorskiego, projektantem budowlanym oraz kierownikiem budowy lub robót może być wyłącznie osoba mająca wykształcenie techniczne i praktykę zawodową, dostosowane do rodzaju i stopnia skomplikowania podejmowanej działalności, potwierdzone uzyskanymi uprawnieniami budowlanymi,
Obowiązkowe powołanie kierownika budowy i kierownika lub kierowników robót wymagane jest jedynie na budowach (przy wykonywaniu robót budowlanych) objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia na budowę.
Kierownik budowy i kierownik robót to dwie różne funkcje. Obowiązki kierownika budowy dotyczą jego roli w realizacji zadania inwestycyjnego jako całości, natomiast kierownik robót to osoba odpowiedzialna za konkretne roboty w ramach całej inwestycji. W tym zakresie do obowiązków kierownika robót stosuje się zapisy, dotyczące obowiązków kierownika budowy.
Zaniedbania kierownika budowy mogą wpłynąć na odpowiedzialność inwestora. Jeżeli inwestor ma zastrzeżenia co do jakości prac budowlanych, to powinien komisyjnie zaprotokołować wady i wezwać wykonawcę do ich usunięcia.
Jakkolwiek przepisy prawa budowlanego nie zawierają żadnej informacji o jakości projektu budowlanego to trudno zakładać, że inwestor nie powinien dołożyć szczególnej staranności (korzystając z pomocy wyspecjalizowanych jednostek projektowych) w tym celu aby tego rodzaju dokument spełniał wszelkie niezbędne wymogi natury technicznej i prawnej.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. 2006 r. Nr 156 poz. 1118),

Zespół
e-prawnik.pl