Prawo bankowe w walce z przestępczością

12 listopada 2008 r. wchodzi w życie nowelizacja Prawa bankowego. 

Jak ma być ograniczana przestępczość z wykorzystaniem banków?

Wedle zmienionych przepisów art. 106a Prawa bankowego, w razie zaistnienia uzasadnionego podejrzenia, że działalność banku jest wykorzystywana w celu ukrycia działań przestępczych lub dla celów mających związek z przestępstwem skarbowym lub innym przestępstwem niż przestępstwo, o którym mowa w art. 299 Kodeksu karnego, lub akt terrorystyczny - bank zawiadamia o tym prokuratora, Policję albo inny właściwy organ uprawniony do prowadzenia postępowania przygotowawczego. Prokurator, Policja albo inny właściwy organ uprawniony do prowadzenia postępowania przygotowawczego, który otrzymał takie zawiadomienie, może żądać uzupełnienia informacji, także w toku czynności podejmowanych na podstawie art. 307 Kodeksu postępowania karnego.

Nowelizacja ta ma na celu zabezpieczenie banków przed wykorzystaniem ich działalności do wszelkich działań przestępczych, co zwiększy pewność i bezpieczeństwo obrotu bankowego, jak i zaufanie klientów do banków oraz wynika z potrzeby usprawnienia toku postępowania, przez jego skrócenie, a tym samym przyspieszeniem obiegu informacji dotyczącej przestępstwa. Informacje takie będą mogły być przekazywane Policji oraz innym organom uprawnionym do prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa (np. Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego) bez pośrednictwa prokuratora.

Z analizy Policji wynika bowiem, że jednym z poważnych zagrożeń dla systemu bankowego jest rozwijająca się przestępczość związana z kartami płatniczymi. Sprzyja temu postęp technologiczny oraz okoliczność, że urządzenia potrzebne do uprawiania takiego procederu są coraz łatwiejsze do uzyskania. Reakcja Policji na tego typu przestępczość powinna być natychmiastowa. Jednak dotychczasowe brzmienie przepisu art. 106a powoduje spowolnienie postępowania.  

Kogo nie będzie chronić tajemnica bankowa?

23 maja 2006 r. (w uchwale o sygn. akt I KZP 4/06) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż w świetle obecnie obowiązujących przepisów bank nie może udzielić Policji informacji stanowiących tajemnicę bankową na użytek postępowania w sprawach o wykroczenia.

Celem nowelizacji art. 105 ust. 1 pkt 2 ustawy było więc nadanie uprawnienia Policji, straży gminnej (miejskiej) i innym organom uprawnionym do prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa lub czynności wyjaśniających, w sprawach o wykroczenia do uzyskiwania informacji o użytkowniku pojazdu wówczas, gdy jest on przedmiotem umowy bankowej.

Nowe przepisy stanowią wyraźnie, iż bank będzie miał obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnicę bankową dodatkowo na żądanie: prokuratora, Policji i innych organów uprawnionych do prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa lub czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia - w zakresie określonym w art. 78 ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym. Zatem zakres informacji, które w tym trybie będzie można przekazać, jest ograniczony wyłącznie do wskazania użytkownika konkretnego pojazdu. 

Konstrukcja przepisu nie zawiera enumeratywnego wyliczenia podmiotów uprawnionych do żądania od banku tego typu informacji, jego zamknięty katalog określają cechy w postaci uprawnień do prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa lub czynności wyjaśniających, w sprawach o wykroczenia. Rozwiązanie takie pozwoli na dostęp do informacji, o których mowa w art. 78 ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym również innym organom, np. Straży Granicznej. 

W 2006 r. Policja zanotowała około 920 przypadków wykroczeń, w których pojazd został sfotografowany przez fotoradar bądź użyty do kradzieży paliwa albo popełniono z jego użyciem inne wykroczenie, a personaliów użytkownika nie można było ustalić z uwagi na okoliczność, że w ewidencji pojazdów jako właściciel samochodu figurował bank (ze względu na przewłaszczenie na zabezpieczenie), który, powołując się na tajemnicę bankową, odmawiał Policji informacji o użytkowniku pojazdu.  

Za jakie informacje banki nie będą pobierać opłat?

Bank może pobierać przewidziane w umowie prowizje i opłaty z tytułu wykonywanych czynności bankowych oraz opłaty za wykonywanie innych czynności, w tym także opłaty za przygotowanie, sporządzenie i przekazanie informacji stanowiących tajemnicę bankową uprawnionym przez ustawę osobom, organom i instytucjom. Jednak teraz nie będzie takiej możliwości w przypadku, gdy udzielenie informacji następuje na żądanie prokuratora, Policji i innych organów uprawnionych do prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa lub czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia - w zakresie informacji przekazywanych na potrzeby tych postępowań.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe (Dz. U. 2008 r., Nr 192, poz. 1179);

• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. 2002 r., Nr 72, poz. 665, ze zm.);

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 r., Nr 89, poz. 555, ze zm.);

• Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. 2005 r., Nr 108, poz. 908, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl