Prawo do emerytury po zmianie płci

W związku z wątpliwościami w tej sprawie, sąd brytyjski złożył wniosek do ETS o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczącego wykładni art. 4 i 7 dyrektywy Rady 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego (Dz.U. 1979, L 6, str. 24). Zgodnie z przepisami tej dyrektywy 79/7, zasada równego traktowania oznacza brak jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na płeć, bądź bezpośrednio, bądź pośrednio poprzez odwołanie, zwłaszcza do stanu cywilnego lub rodzinnego, w szczególności jeżeli chodzi o zakres stosowania systemów i warunki objęcia systemami, obowiązek opłacania i obliczanie wysokości składek, obliczanie wysokości świadczeń, w tym podwyżek należnych na małżonka i na osobę będącą na utrzymaniu oraz jeżeli chodzi o warunki dotyczące okresu wypłaty świadczeń i zachowanie prawa do świadczeń. Dyrektywa ta przewiduje jednak, iż nie narusza prawa państw członkowskich do wyłączenia z jej zakresu m.in. ustalenia wieku emerytalnego dla celów przyznania rent i emerytur oraz skutków mogących z tego wypływać w odniesieniu do innych świadczeń.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości orzekł, co następuje:

1) Artykuł 4 ust. 1 dyrektywy Rady 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisowi odmawiającemu emerytury osobie, która zmieniła - zgodnie z warunkami określonymi przez prawo krajowe - płeć męską na płeć żeńską z uwagi na to, że osoba ta nie ukończyła 65 roku życia, podczas gdy ta sama osoba miałaby prawo do emerytury w wieku 60 lat, gdyby była uznana za kobietę w świetle prawa krajowego. 

2) Nie ogranicza się skutków niniejszego wyroku w czasie. 

ETS zauważył przy tym, że do państw członkowskich należy określenie warunków prawnego uznania zmiany płci danej osoby. Prawo do tego, by nie być dyskryminowanym ze względu na płeć stanowi jedno z praw podstawowych osoby ludzkiej, których przestrzeganie Trybunał musi zapewniać.

Jak stwierdził ETS, zakres stosowania dyrektywy 79/7 nie może być ograniczony tylko do dyskryminacji wynikającej z przynależności do jednej z płci. Zważywszy na przedmiot i charakter praw, które ma chronić, dyrektywa ta powinna również znajdować zastosowanie w przypadku dyskryminacji, które mają swoje podłoże w zmianie płci danej osoby. 

W przeciwieństwie do kobiet, których płeć nie była wynikiem operacji zmiany płci, które mogą korzystać z emerytury w wieku 60 lat, S. M. Richards nie może spełnić jednego z warunków przyznania emerytury, tzn. warunku związanego z wiekiem emerytalnym. W związku z tym, że nierówność traktowania, którego ofiarą była S. M. Richards, spowodowana była zmianą płci, to należy, zdaniem ETS, uznać ją za dyskryminację zakazaną przez art. 4 ust. 1 dyrektywy 79/7. Trybunał uznał, że przepis krajowy, stojący na przeszkodzie temu, by transseksualista - w przypadku nieuznania jego nowej płci - mógł spełnić warunek konieczny do przyznania mu prawa chronionego przez prawo wspólnotowe, należy uznać za - co do zasady - niezgodny z wymogami prawa wspólnotowego.

Jak stwierdził Trybunał, wyjątek od zakazu dyskryminacji ze względu na płeć, przewidziany w art. 7 ust. 1 lit. a) dyrektywy 79/7 (na podstawie którego państwa członkowskie mogą w prawodawstwie zachować tymczasowo w dziedzinie emerytur przywileje dla kobiet, a dokładniej: możliwość wcześniejszego korzystania z uprawnień emerytalnych przez pracowników płci żeńskiej), należy interpretować ściśle. Ma on jedynie na celu ustalenie różnego wieku emerytalnego dla mężczyzn i kobiet. Jednak spór w postępowaniu przed sądem krajowym tego nie dotyczy.  

Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 27 kwietnia 2006 r. w sprawie C-423/04 - Sarah Margaret Richards przeciwko Secretary of State for Work and Pensions (Zjednoczone Królestwo); http://curia.eu.int