Składki na ubezpieczenie społeczne pracowników delegowanych do pracy w innym państwie UE

Inspekcja ustaw socjalnych belgijskiego ministra zatrudnienia i pracy sporządziła protokół stwierdzający, iż to Herbosch Kiere była rzeczywistym pracodawcą rzeczonych pracowników. Na podstawie tych wniosków protokołu, Rijksdienst uznał, iż Herbosch Kiere wykonywał wobec tych pracowników pewien fragment uprawnień kierowniczych należny pracodawcy w taki sposób, iż pracownicy ci winni być traktowani jako związani umową o pracę z Herbosch Kiere. Z tego względu Rijksdienst domagał się od Herbosch Kiere odprowadzenia należnych składek do belgijskiego systemu zabezpieczenia społecznego. 

Herbosch Kiere uiściła w sposób warunkowy kwotę składek, dochodząc następnie jej zwrotu w drodze skargi do sądu pracy w Brukseli, który w znacznej części ją uwzględnił. Sąd ten zwrócił się jednak z pytaniami wstępnymi do ETS w sprawie wykładni spornych przepisów wspólnotowego rozporządzenia nr 1408/71.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, pracownik najemny zatrudniony na terytorium jednego Państwa Członkowskiego podlega ustawodawstwu tego państwa, nawet jeżeli zamieszkuje na terytorium innego Państwa Członkowskiego lub jeżeli przedsiębiorstwo lub pracodawca, który go zatrudnia, ma swoją zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium innego Państwa Członkowskiego (art. 13 ust. 2).

Od tej zasady jest jednak kilka wyjątków. Między innymi pracownik najemny zatrudniony na terytorium Państwa Członkowskiego przez przedsiębiorstwo, w którym jest zwykle zatrudniony i przez które został delegowany do wykonywania pracy na jego rzecz na terytorium innego Państwa Członkowskiego, podlega nadal ustawodawstwu pierwszego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany okres wykonywania tej pracy nie przekracza 12 miesięcy i że nie został on delegowany w miejsce innej osoby, której okres delegowania upłynął. Wyjątek ten znajduje zastosowanie (na mocy decyzji nr 128 Komisji administracyjnej ds. zabezpieczenia społecznego pracowników migrujących) również do pracownika, który podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, zatrudnionego w tym Państwie Członkowskim, w którym przedsiębiorstwo ma swoją siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności w celu jego delegowania na terytorium innego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem że:

• istnieje bezpośredni związek pomiędzy tym przedsiębiorstwem a pracownikiem w okresie obejmującym delegowania;
• przedsiębiorstwo to prowadzi normalnie swą działalność na terytorium pierwszego Państwa Członkowskiego, co ma miejsce w przypadku gdy przedsiębiorstwo - którego działalność polega na tymczasowym oddaniu personelu do dyspozycji innych przedsiębiorstw - zwykle oddaje personel do dyspozycji przedsiębiorstwom prowadzącym działalność na terytorium tego państwa w celu zatrudnienia go na tym terytorium.

Według zaś rozporządzenia Rady (EWG) nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71, instytucja wyznaczona przez właściwe władze Państwa Członkowskiego, którego ustawodawstwo pozostaje stosowane, wydaje świadectwo potwierdzające, że pracownik najemny w dalszym ciągu podlega temu ustawodawstwu do określonej daty m.in. na wniosek pracownika najemnego lub jego pracodawcy w przypadkach określonych ww. wyjątku (art. 11 ust. 1). Świadectwo, o którym tu mowa zwane jest „zaświadczeniem delegowania” lub „formularzem E 101”.

Trybunał (czwarta izba) orzekł w trybie prejudycjalnym, co następuje:

Do momentu cofnięcia formularza E 101 lub stwierdzenia jego nieważności przez władze Państwa Członkowskiego, które go wydały zgodnie z art. 11 ust.

1 lit. a) rozporządzenia Rady (EWG) nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71, zmienionego i uaktualnionego rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2001/83 z dnia 2 czerwca 1983 r., zmienionego rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2195/91 z dnia 25 czerwca 1991 r., jest on wiążący dla właściwej instytucji i sądów Państwa Członkowskiego, do którego pracownicy zostali delegowani. Tym samym sąd Państwa Członkowskiego przyjmującego takich pracowników nie jest uprawniony do badania ważności formularza E 101 w zakresie poświadczenia faktów, w oparciu o które formularz taki został wydany, w szczególności istnienia bezpośredniego związku - w rozumieniu art. 14 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, zmienionego i uaktualnionego rozporządzeniem nr 2001/83, zmienionego rozporządzeniem nr 2195/91, w związku z pkt 1 decyzji nr 128, Komisji administracyjnej ds. zabezpieczenia społecznego pracowników migrujących z dnia 17 października 1985 r. dotyczącą stosowania art. 14 ust. 1 lit. a) i art. 14 b ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71 - pomiędzy przedsiębiorstwem prowadzącym działalność w jednym Państwie Członkowskim a pracownikami przez nie delegowanymi na terytorium innego Państwa Członkowskiego w okresie obejmującym ich delegowanie.

ETS argumentował swoje stanowisko m.in. tym, że utrzymanie bezpośredniego związku pomiędzy przedsiębiorstwem prowadzącym działalność gospodarczą w Państwie Członkowskim a jego pracownikami delegowanymi na terytorium innego Państwa Członkowskiego w okresie obejmującym ich oddelegowanie, jest jedną z koniecznych przesłanek stosowania wyjątku, na podstawie którego pracownika podlega nadal ustawodawstwu państwa wysyłaącego. Istnienie tego rodzaju związku jest podstawą deklaracji zawartej w formularzu E 101.

W tym formularzu właściwa instytucja Państwa Członkowskiego, w którym przedsiębiorstwo pracy tymczasowej prowadzi działalność gospodarczą deklaruje, iż właściwy dla niej system zabezpieczenia społecznego będzie nadal znajdował zastosowanie do pracowników delegowanych w okresie obejmującym delegowanie. Tym samym formularz E 101 bezwzględnie zakłada, że system innego Państwa Członkowskiego nie może mieć zastosowania.

Zdaniem Trybunału instytucja wydająca formularz ma obowiązek przeprowadzenia prawidłowej oceny istotnych faktów w celu stosowania przepisów odnoszących się do określenia właściwego ustawodawstwa w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, a tym samym zapewnienia prawidłowości danych zawartych w formularzu E 101.

Formularz E 101, w zakresie, w jakim wprowadza domniemanie prawidłowości przynależności pracowników delegowanych do systemu zabezpieczenia społecznego Państwa Członkowskiego, w którym przedsiębiorstwo delegujące pracowników prowadzi działalność gospodarczą, jest wiążący dla właściwej instytucji Państwa Członkowskiego, do którego oddelegowani zostali jego pracownicy. O ile więc formularz E 101 nie został cofnięty albo uznany za nieważny, właściwa instytucja Państwa Członkowskiego, do którego pracownicy zostali delegowani, winna uwzględniać fakt, że pracownicy ci podlegają ustawodawstwu z zakresu zabezpieczenia społecznego państwa, w którym zatrudniające ich przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą, a w konsekwencji instytucja ta nie może podporządkowywać tych pracowników swemu systemowi zabezpieczenia społecznego.

Właściwa instytucja Państwa Członkowskiego, która wydała ten formularz jest kompetentna do ponownego rozważenienia zasadności jego wydania i ewentualnie cofnięcia zaświadczenia, jeśli np. właściwa instytucja Państwa Członkowskiego, do którego delegowano pracowników wyraża wątpliwości do co prawidłowości faktów będących podstawą wydania zaświadczenia i figurujących tam danych.

Jak stwierdził ETS, formularz E 101, do momentu jego cofnięcia lub stwierdzenia nieważności obowiązuje w ramach wewnętrznego porządku prawnego Państwa Członkowskiego, do którego dani pracownicy zostali oddelegowani, a tym samym jest wiążący dla jego instytucji. Sąd przyjmującego Państwa Członkowskiego nie jest zatem uprawniony do badania ważności formularza E 101 jeśli chodzi o potwierdzenie faktów, na podstawie których formularz tego rodzaju został wydany, m.in. istnienia bezpośredniego związku pomiędzy przedsiębiorstwem delegującym pracownika a samym delegowanym pracownikiem.

Wyrok powyższy będzie miał znaczenie także dla Polaków zatrudnionych u polskiego pracodawcy i wysyłanych czasowo do pracy w innym państwie unijnym. Aby w polsce opłacać składki według polskiego prawa ubezpieczeń społecznych od wynagrodzeń pracowników delegowanych do pracy w innym kraju UE, należy wystąpić z odpowiednim wnioskiem do ZUS o wydanie formularza 101.

Orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 26 stycznia 2006 r. w sprawie C-2/05 - Rijksdienst voor Sociale Zekerheid przeciwko Herbosch Kiere NV (Belgia), źródło: http://curia.eu.int