Warunkowe przedterminowe zwolnienie po przerwie w karze

Zasadniczej wykładni ustawy wymaga wyrażenie „kara”, użyte w przepisach art. 155 § 1 i 2 k.k.w. w dwóch przypadkach. Rzecz w konsekwencji sprowadza się do rozważenia, czy możliwość udzielenia warunkowego zwolnienia z reszty kary pozbawienia wolności w trybie art. 155 § 1 k.k.w. odnosi się również do sumy dwóch lub więcej kar pozbawienia wolności nie podlegających łączeniu i czy w konsekwencji limitujący możliwość stosowania tej instytucji wymiar kary 3 lat (art. 155 § 2 k.k.w.) musi uwzględniać sumę tak zbiegających się kar. Skorzystanie z warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności w trybie art. 155 k.k.w. uzależnione jest od zaistnienia następujących przesłanek takich jak korzystanie przez skazanego z przerwy w wykonywaniu kary pozbawienia wolności przez okres co najmniej roku, uprzednie odbycie przez skazanego co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności, zaistnienie materialnych przesłanek warunkowego zwolnienia, określonych w art. 77 k.k., wymiar orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekracza 3 lat. Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności w trybie art. 155 k.k.w. winno być z założenia stosowane wówczas, gdy w związku z podstawami udzielenia długotrwałej przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, jej dalsze wykonywanie stałoby się w praktyce niemożliwe, a z reguły byłoby ono niecelowe lub wręcz niehumanitarne.

Rezygnacja z ograniczeń formalnych, o których mowa w art. 78 i 79 k.k., wiąże się w przypadku rozważanej instytucji z przekonaniem, że skoro skazany w ciągu co najmniej rocznej przerwy w odbywaniu kary przestrzegał porządku prawnego, to najprawdopodobniej nie powróci już do przestępstwa. Użycie w treści art. 155 § 2 k.k.w. zwrotu „kara” w liczbie pojedynczej i posłużenie się zwrotem „orzeczona” zdaje się przemawiać za przyjęciem, że ustawodawca miał na myśli jedną karę pozbawienia wolności wymierzoną skazanemu za popełnione przez niego przestępstwo, jak i karę łączną orzeczoną w razie realnego zbiegu przestępstw, nie zaś sumę kar nie podlegających łączeniu. Warto zauważyć, że zarówno w obu paragrafach art. 155 k.k.w., jak i w treści art. 153 k.k.w., ustawodawca używa zwrotu „kara” w liczbie pojedynczej. Respektowanie ustalonej konwencji językowej prowadzi nieuchronnie do wniosków wręcz absurdalnych. Na gruncie art.153 k.k.w. udzielenie przerwy w wykonaniu kary byłoby możliwe jedynie w odniesieniu do kary aktualnie wykonywanej. Przy zbiegu kilku kar nie podlegających łączeniu pozostawałoby to w sprzeczności z istotą stosowanej instytucji, wszak skazany nie mógłby opuścić zakładu karnego ze względu na wprowadzenie kolejnej kary do wykonania. W omawianej sytuacji, mimo posługiwania się w art. 153 k.k.w. terminem „kara” w liczbie pojedynczej, jest oczywiste, że udzielenie przerwy w wykonaniu kary aktualnie wykonywanej będzie skuteczne także w stosunku do innych kar oczekujących na odbycie. Konsekwentne odczytywanie „kary” wyłącznie w liczbie pojedynczej pociąga za sobą niedopuszczalne następstwa na gruncie art. 155 § 1 k.k.w. Przepis ten formułuje warunek odbycia przez skazanego co najmniej 6 miesięcy kary. Przy zbiegu kar pozbawienia wolności nie podlegających łączeniu oznaczałoby to, że uzyskanie warunkowego zwolnienia w trybie art. 155 k.k.w. wymagałoby odbycia co najmniej 6 miesięcy z każdej ze zbiegających się kar. Dla przykładu, w przypadku skazania na dwie kary po roku pozbawienia wolności i odbyciu 6 miesięcy z pierwszej z nich, skazany mógłby uzyskać warunkowe zwolnienie tylko z kary częściowo odbytej, natomiast druga kara podlegałaby wykonaniu. Sytuacja taka byłaby w rażący sposób sprzeczna z omówionym celem warunkowego zwolnienia bez ograniczeń czasowych przewidzianych w art. 78 i 79 k.k.

i z istotą środka probacyjnego, jakim jest warunkowe zwolnienie. Przewidziana w art. 155 k.k.w. instytucja warunkowego zwolnienia ma dla skazanego znaczenie gwarancyjne, zatem wyłączenie możliwości jej stosowania winno być dokonane stanowczo, w postaci konkretnego zapisu ustawy, czego ustawodawca jednak nie uczynił. Poczynione rozważania muszą więc prowadzić do wniosku, że użyte w liczbie pojedynczej, zawarte w art. 155 § 1 i 2 k.k.w., zwroty określające karę, dotyczą także zbiegających się w wykonaniu dwóch lub więcej kar nie podlegających łączeniu. Oznacza to, że co do zasady, warunkowe zwolnienie w trybie art. 155 k.k.w. może być udzielone z odbycia sumy kar nie podlegających łączeniu. Zważywszy zatem, że jak wynika z art. 155 § 1 k.k.w., warunkowe zwolnienie w tym trybie następuje na zasadach określonych w art. 77 Kodeksu karnego, przez użyte w obu paragrafach art. 155 k.k.w. zwroty „kara” rozumieć należy także dwie (lub więcej) nie podlegające łączeniu kary pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno. Prostą konsekwencją powyższego rozumowania jest wniosek, że w wypadku odbywania przez skazanego dwóch lub więcej nie podlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, wynikające z art. 155 § 2 k.k.w. ograniczenie związane z wysokością orzeczonej kary pozbawienia wolności musi być postrzegane przez pryzmat sumy zbiegających się kar. Inaczej mówiąc, w świetle wskazanego przepisu, udzielenie warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności nie jest możliwe, gdy suma orzeczonych kar nie podlegających łączeniu przekracza 3 lata. Powyższy wniosek pozostaje w zgodzie z rezultatami wykładni funkcjonalnej omawianego przepisu. Dla potwierdzenia tego stanowiska wystarczy porównać sytuację skazanego, który ma do odbycia trzy kolejne nie podlegające łączeniu kary pozbawienia wolności w wymiarze po 3 lata, z sytuacją skazanego, któremu wymierzono jedną karę 3 lat i 1 miesiąca pozbawienia wolności. Drugi ze skazanych nie mógłby nigdy uzyskać warunkowego zwolnienia w trybie art. 155 k. k.w., zaś pierwszy z nich, przy literalnym odczytaniu interpretowanych wyżej zwrotów, mógłby uzyskać warunkowe zwolnienie po spełnieniu minimum wymagań sformułowanych we wskazanym przepisie. Poprzestanie na rezultatach wykładni językowej omawianych przepisów pozostawałoby w oczywistej sprzeczności z zasadami sprawiedliwości, bowiem stawiałoby w sytuacji uprzywilejowanej sprawcę niepoprawnego, dokonującego kolejnych przestępstw w układzie uniemożliwiającym objęcie wymierzonych mu kar jednostkowych pozbawienia wolności karą łączną.

Wyrok Sądu Najwyższego Izba Karna z dnia 24 lutego 2006 r., sygn. akt I KZP 54/05