Zasiłku chorobowego nie wolno zaniżać

11 marca 2008 roku i 24 czerwca 2008 roku Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną dotyczącą zasad przyznawania premii uznaniowej w okresie pobierania zasiłku chorobowego. W wyroku z 24 czerwca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

Nie uwzględnianie w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego wypłaconych składników wynagrodzenia, od których pracownik uiścił składkę na ubezpieczenie chorobowe, a które nie są mu wypłacane w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby, jest niezgodne z Konstytucją.

Chodzi o art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. TK uznał, że przepis ten rozumiany w taki sposób, że w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się wypłaconych pracownikowi - w okresie przyjętym do jej ustalenia - składników wynagrodzenia, od których pracownik ten uiścił składkę na ubezpieczenie chorobowe, a które nie są mu wypłacane w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby albo zasiłku chorobowego, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

TK przypomniał, że za czas choroby trwającej łącznie do 33 dni w roku kalendarzowym pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia. Począwszy od 34 dnia niezdolności do pracy w danym roku kalendarzowym pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zasiłek ten przysługuje nie dłużej niż przez 182 dni.

Układ zbiorowy lub przepisy o wynagradzaniu mogą nie zawierać postanowień co do zmniejszenia pewnych składników wynagrodzenia w okresie pobierania zasiłku. Od tych składników pracownik uiszcza jednak składkę w wysokości 2,4%. ZUS i sądy rozumiały art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej w ten sposób, że do podstawy wymiaru zasiłku (która decyduje o jego wysokości) nie wlicza się tych "przemilczanych" składników wynagrodzenia. Zdaniem TK  przepis ten niewłaściwie realizował treść konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego, gdyż prowadził do zaniżenia wypłacanego zasiłku w stosunku do pobieranego wynagrodzenia.

Pracodawca nie ma obowiązku, by wyraźnie określić, czy pracownik zachowuje prawo do określonych składników wynagrodzenia w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego. Zresztą sporej części pracowników przepisy o wynagradzaniu w ogóle nie obejmują (chodzi o zakłady pracy, gdzie zatrudnionych jest mniej niż 20 pracowników). Gdy zaś układ zbiorowy pracy albo przepisy o wynagradzaniu nie istnieją, albo też istnieją, ale tej kwestii nie rozstrzygają, pracownik jest podwójnie pokrzywdzony: składniki wynagrodzenia wliczane są do podstawy wymiaru składki (a więc pracownik uiszcza od nich składkę), ale składników tych nie wlicza do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (nie powiększają wypłacanego zasiłku).

TK stwierdził, że skoro ustawodawca chciał zapewnić choremu pracownikowi środki na leczenie, rekonwalescencję i powrót do pracy (które oszacował na 80% średniego wynagrodzenia), to przepis prowadzący do wypłacania choremu pracownikowi zasiłku niższego godzi w istotę prawa do zabezpieczenia społecznego.

ZUS i sądy winny zatem ustalać:

• które składniki wynagrodzenia były faktycznie wypłacane w okresie przyjętym do obliczenia przeciętnego wynagrodzenia,

• od których składników odprowadzono składkę na ubezpieczenie chorobowe i

• do których składników pracownik zachował prawo w okresie pobierania zasiłku chorobowego.

TK pokreślł, że wskazana jest jednak interwencja ustawodawcy (zmiana przepisu), bo kwestia ta winna być jasno i jednoznacznie uregulowana.

Skutkiem orzeczenia jest wynikająca z art. 190 ust. 4 Konstytucji możliwość wznowienia postępowań w sprawach, w których sądy orzekły opierając się na niekonstytucyjnym rozumieniu art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Natomiast w sprawach, w których nie toczyły się żadne postępowania, zastosowanie znajdują - w odniesieniu do wynagrodzenia chorobowego - art. 291 kodeksu pracy, ustanawiający 3-letni okres przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy, a w odniesieniu do zasiłku chorobowego - art. 67 ust. 4 ustawy zasiłkowej, ustanawiający 3-letni okres przedawnienia roszczeń o wypłatę zasiłku, gdy niewypłacenie jego części było następstwem błędu płatnika składek albo ZUS.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 2008 roku, sygn. akt SK 16/06

Zespół
e-prawnik.pl