Naruszenie praw i wolności decyzją ZUS - opinia prawna

27.10.2006

Stan faktyczny

W okresie od 1 listopada 2000 roku do 30 września 2003 r. pobierałem emeryturę i pracowałem bez rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, u którego byłem wcześniej zatrudniony. Decyzją z dnia 18 listopada 2003 ZUS, powołując się na przepisy art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach uznał wypłacaną w tym okresie emeryturę za świadczenia nienależne i zażądał jego zwrotu. Od tej decyzji odwołałem się, podnosząc, że nie zostałem właściwie pouczony o obowiązku poinformowania ZUS-u o ustaniu prawa do emerytury, o którym ZUS wiedział otrzymując składki od pracodawcy. Sąd I instancji w wyroku z dnia 7 stycznia 2005 r. postanowił, że zostałem prawidłowo pouczony dopiero w decyzji z dnia 28 maja 2005 r. i organ rentowy nie może dochodzić świadczeń wypłaconych przed tym terminem. Obie strony złożyły apelację. Sąd apelacyjny założył, że od początku świadomie pobierałem nienależne świadczenia oraz, że organ rentowy nie mógł wiedzieć o wygaśnięciu prawa do świadczenia. Wyrok sądu apelacyjnego z dnia 22 listopada 2005 r. stwierdza całkowitą słuszność zaskarżonej przeze mnie decyzji ZUS. W postanowieniu z dnia 19 maja 2006 r. Sąd Najwyższy odrzucił moją skargę kasacyjną, odmawiając przyjęcia jej do rozpoznania. Uważam wyrok w mojej sprawie za niesłuszny, ponieważ emeryturę pobierałem działając w zaufaniu do organu rentowego posiadającego aparat kontroli wydawanych świadczeń oraz nie zostałem pouczony o obowiązku zgłoszenia pozostawania w zatrudnieniu. Ponadto w postępowaniu ZUS nie został zobligowany do udowodnienia doręczenia decyzji zawierających te pouczenia. Czy mogę jeszcze jakoś odwołać się w tej sprawie, do polskiej lub europejskiej instytucji?

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami),
Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 roku (Dz. U. 1993 r., Nr 61, poz. 284),
Protokołu Nr 1 I Nr 4 Do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. 1995 r., Nr 36, poz. 175 ze zmianami).

W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż wyrok wydany i prawomocny staje się obowiązującym i skutecznym wobec wszystkich. Z tego też powodu prawomocne wyroki Sądów nie podlegają krytyce i komentarzom. Oczywiście nie zmienia to faktu, iż w sytuacjach, gdy sądownictwo krajowe nie jest satysfakcjonujące, należy zastanowić się nad próbą odwołania się do instytucji o charakterze międzynarodowym.

W opisanym przez Pana stanie faktycznym - jak już Pan zapewne sam wie - droga instancyjna w postępowaniu sądowym została przez Pana wyczerpana, innymi słowy nie można już zaskarżyć wyroku w Pana sprawie. Stał on się prawomocny i jest już niezaskarżalny. Można jednak rozważyć możliwość wniesienia Pana sprawy do Trybunału w Strasburgu.

Europejski Trybunał Praw Człowieka jest sądem międzynarodowym, powołanym do rozpatrywania skarg składanych przez osoby, które twierdzą, że naruszono ich prawa zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Konwencja jest umową międzynarodową, na podstawie której państwa należące do Rady Europy zobowiązały się do poszanowania wymienionych w niej praw i wolności. Polska uczyniła to, ratyfikując Konwencję 19 stycznia 1993 r. Chronione Konwencją prawa i wolności są zapisane w tekście Konwencji jak i w Protokołach Dodatkowych Nr 1 i 4, które Polska również ratyfikowała. Podstawę skarg mogą stanowić wyłącznie czyny, decyzje i fakty, które nastąpiły po 30 kwietnia 1993 r. Skargi nie mogą, więc dotyczyć zdarzeń z przeszłości.

Pana skarga musiałaby opierać się na zarzucie polegającym na twierdzeniu, iż nie zadziałało w Pana przypadku prawo do rzetelnego postępowania w instytucji jaką jest ZUS. Przed wniesieniem skargi do Trybunału w Strasburgu, trzeba wykorzystać wszelkie przewidziane przez prawo krajowe środki odwoławcze w sprawie, której skarga dotyczy (ten warunek Pan spełnił). Wadą tej możliwości jest jednak to, iż tok składania skarg do Trybunału w Strasburgu jest bardzo sformalizowany, a procedura skomplikowana.

Poza tym bardzo istotne jest to, iż skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka mogą dotyczyć wyłącznie spraw należących do kompetencji władz publicznych, a więc organów władzy lub administracji państwowej lub samorządowej, sądów itp.

W zasadzie Trybunał nie zajmuje się skargami przeciw osobom prywatnym a także instytucjom i organizacjom, takim jak stowarzyszenia, spółki, przedsiębiorstwa, spółdzielnie, fundacje lub związki zawodowe. Skargi mogą dotyczyć takich organizacji tylko wówczas, gdy wykonują one funkcje zlecone w zakresie administracji państwowej, np. uchwał organizacji kombatanckich, które dotyczą ulg i świadczeń.

Co do strony merytorycznej, to podkreślenia wymaga fakt, iż w skardze do Trybunału powinny zostać postawione zarzuty analogiczne do tych, które wcześniej stawiał Pan w poszczególnych instancjach.

Dodatkowo koniecznym jest także spełnienie warunku dotyczącego terminu, tzn. skarga powinna być złożona nie później, niż w ciągu 6 miesięcy od podjęcia ostatecznej, prawomocnej decyzji w sprawie, o którą chodzi. Jak wynika z Pana opisu, ma Pan jeszcze taką możliwość.

Jednak decyzję o wysłaniu takiej skargi powinien Pan podjąć po przeanalizowaniu swojej sprawy i powyższych informacji. Skarga, bowiem musi dotyczyć wolności lub praw zagwarantowanych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz muszą zostać spełnione wszystkie w/w wymagania formalne. Skargę należy wysłać na adres: The Registrar European Court of Human Rights Council of Europe F-67075 Strasbourg Cedex.

Skarga może być sformułowana w języku polskim. Powinna zawierać:

krótkie przedstawienie sprawy,
określenie, które z wolności i praw zostały naruszone,
informacje o wykorzystywanych środkach odwoławczych,
zestawienie wydanych decyzji z krótką informacją o ich treści, dacie wydania
i organie, który je podjął. Należy dołączyć do listu kopie a nie oryginały tych decyzji, ponieważ dokumenty nie są zwracane.

Szef Kancelarii Europejskiego Trybunału Praw Człowieka udzieli odpowiedzi na skargę. Postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka jest w początkowym stadium wyłącznie pisemne. Nie ma więc żadnego powodu do osobistej obecności w siedzibie Trybunału w Strasburgu.

Prezes Izby może na wniosek skarżącego, lub z własnej inicjatywy, przyznać bezpłatną pomoc prawną skarżącemu po otrzymaniu od państwa, przeciwko któremu skarga jest skierowana, uwag o dopuszczalności skargi, lub po upływie terminu wyznaczonego do ich przedawnienia. Pomoc przyznaje się, jeśli Prezes Izby uzna, iż jest to konieczne dla prawidłowego przebiegu postępowania przed Izbą, a skarżący nie dysponuje wystarczającymi środkami finansowymi na pokrycie całości lub części kosztów.

Na podstawie opisanej sytuacji należy raczej jednak skłaniać się ku stanowisku, iż niezasadne byłoby kierowanie Pana sprawy do Trybunału w Strasburgu, gdyż nie sposób stwierdzić, iż któreś z praw gwarantowanych Konwencją zostało w Pana przypadku złamane bądź nadużyte. Należy zatem dokładnie rozważyć tę sprawę.

Analizując Pana sytuację, należy jednak stwierdzić, iż nie sposób stwierdzić nieprawidłowości w postępowaniu w Pana sprawie. Z punktu widzenia procedury cywilnej jak i zastosowania przepisów ustawy o emeryturach i rantach z FUS kolejne próby mogą Pana narazić tylko na zbędne koszty i utratę czasu. Nadto odraczanie zapłaty nienależnego świadczenia naraża Pana na konieczność zapłaty odsetek ustawowych. Niewskazane jest zatem opóźnianie wypełnienia postanowień Sądu. Może się Pan tym narazić na wszczęcie postępowania egzekucyjnego, a to rodzi kolejne koszty.

Zespół
e-prawnik.pl

Komentarze