Umowa pożyczki a pokwitowanie odbioru kwoty - opinia prawna

Stan faktyczny

Został wystawiony dokument pod nazwą "Pokwitowanie" o treści następującej: "Poznań, dnia 04.01.2008 r. Pokwitowanie. Potwierdzam odbiór kwoty:............ zł słownie:.....................00/100, które pożyczyłem od (imię nazwisko pożyczającego i adres zamieszkania). Kwotę tą zwrócę w terminie do 30 kwietnia 2008 r. (Nazwisko i imię adres zamieszkania osoby pożyczającej)." Pieniędzy osoba pożyczająca nie otrzymała, a miała otrzymać za trzy dni, co nie nastąpiło. Dokument ten został wypisany przez pożyczającego. Czy dokument taki może być umową pożyczki zgodnie z przepisami art. 720 - 724 Kodeksu Cywilnego? Podatek od tej umowy pożyczki nie został opłacony i umowa nie jest zarejestrowana w Urzędzie Skarbowym. Proszę o podanie jakie warunki musi spełniać umowa pożyczki?

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządona na podstawie:

• Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).

• Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jednolity: Dz. U. 2005 r., nr 41, poz. 399 ze zmianami).

Pożyczka jest umową polegającą na zgodnym oświadczeniu woli stron, gdzie pożyczkodawca zobowiązuje się do przeniesienia własności określonej ilości pieniędzy (lub innych rzeczy), a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić przedmiot pożyczki. W niniejszym stanie faktycznym podstawową kwestią jest ustalenie okoliczności, czy doszło do zawarcia umowy. Z opisu wynika, iż strony miały na celu zawrzeć umowę pożyczki, albowiem przedmiot pożyczki pożyczkobiorca miał otrzymać w terminie 3 dniowym, od daty "pokwitowania". Nie ulega więc wątpliwości, iż sama umowa pożyczki doszła do skutku. Pokwitowanie wskazuje, iż pożyczka została udzielona w dniu  4 stycznia 2008 roku. Jak wynika z powyższego opisu strony nie kwestionują zawarcia umowy, jest rozbieżność co do faktu przekazania przedmiotu pożyczki na rzecz pożyczkobiorcy, mimo iż pożyczkodawca posiada dokument "pokwitowania" przyjęcia tej pożyczki.

Jeśli chodzi o formę zawarcia umowy, umowa pożyczki może być zawarta w dowolnej formie, czyli ustnej, pisemnej, w formie aktu notarialnego, a także przez czynności konkludentne - dorozumiane.

W niniejszym przypadku, skoro mamy wyłącznie "pokwitowanie" odbioru przedmiotu pożyczki, umowa została zawarta ustnie. Jednakże należy mieć na uwadze, iż treść dokumentu wskazuje na wszystkie istotne elementy umowy pożyczki. Fakt powyższy jest kluczowy dla dalszych rozważań prawnych, albowiem pożyczkobiorca kwestionuje fakt otrzymania pożyczki. W związku z tym, że umowa pożyczki ma charakter konsensualny, a nie realny, to zawarcie tej umowy nie musi być równoczesne z wydaniem przedmiotu pożyczki, tak jak miało miejsce w tym przypadku. Reasumując doszło między stronami do umowy pożyczki, a "pokwitowanie" potwierdza jej istotne elementy (termin zwrotu, kwotę pożyczki, strony).

Kwestionowanie faktu wydania pożyczki, mimo iż pożyczkodawca posiada pokwitowanie wydania przedmiotu można podnosić na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego - zaprzeczenie prawdziwości dokumentu prywatnego. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem dowód wydania przedmiotu pożyczki obciąża pożyczkodawcę, który może posługiwać się wszelkimi środkami dowodowymi. Wśród nich - jako najbardziej skuteczne - wymienić należy dowody na piśmie takie jak pokwitowanie. Skoro pożyczkodawca posiada dokument potwierdzajmy istotne elementy umowy, powinien Pan wykazać, iż:

• nie doszło do wydania przedmiotu pożyczki, a podpisując "pokwitowanie" działał Pan pod wpływem błędu wywołanym podstępem pożyczkodawcy lub

• pokwitowanie nie pochodzi od Pana.

Zagadnienie złożenia oświadczenia woli pod wpływem błędu regulowane są w art. 82- 88 kodeksu cywilnego. Uchylenie się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli może nastąpić przed upływem roku od wykrycia błędu (art. 88 kc). Rozważenie czy działał Pan pod wpływem błędu, kwitując odbiór pożyczki, której Pan nie otrzymał jest okolicznością faktyczną, która może skutkować uchyleniem się od skutków umowy pożyczki.

Zgodnie z art. 722 kodeksu cywilnego roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany. Tym samym jeśli umowa została zawarta 4 stycznia 2008 roku to roszczenie
o wydanie pożyczki przedawniło się po 6 miesiącach, po upływie których Pan nie może żądać wypłaty kwoty pożyczki.

Jeśli chodzi o zagadnienie podatku od czynności cywilnoprawnych, to uiszczenie należności publicznoprawnej nie ma wpływu na ważność lub nieważność umowy. Jednakże w związku z faktem, iż zgodnie z art. 4 pkt 7 ustawy z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych przy umowie pożyczki obowiązek podatkowy spoczywa na biorącym pożyczkę, tym samym uiszczenie należności podatkowych przez biorącego pożyczkę może stanowić istotny dowód w sprawie.

Reasumując - nie uiszczenie podatku nie ma wpływu na ważność umowy. Jak było wyżej wskazane umowa pożyczki polega na zgodnym oświadczeniu stron, gdzie pożyczkodawca zobowiązuje się do przeniesienia własności określonej ilości pieniędzy, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić przedmiot pożyczki. W niniejszym przypadku doszło do zawarcia umowy, ale nie doszło do przekazania przedmiotu pożyczki.

Zespół
e-prawnik.pl