Kto jest podatnikiem PIT w Polsce?

Kto jest podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych?

Zgodnie z przepisami ustawy Ordynacja podatkowa, podatnikiem może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Podatkowi dochodowemu od osób fizycznych (PIT), zgodnie z jego nazwą, podlegają dochody (w niektórych wypadkach też przychody) osiągane przez osoby fizyczne, na których ciąży obowiązek podatkowy wynikający z przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ustawa nie wskazuje żadnych dodatkowych warunków dla uzyskania statusu podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych związanych np. wiekiem danej osoby, jej obywatelstwem, czy miejscem zamieszkania. Warunkiem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych jest uzyskanie dochodu (przychodu) na terytorium Polski.

Odrębnymi podatnikami są małżonkowie, nawet jeśli decydują się na wspólne rozliczenie podatku.

Podatników dzieli się na dwie grupy – podatników, na których ciąży nieograniczony obowiązek podatkowy oraz podatników, na których ciąży ograniczony obowiązek podatkowy.

Nieograniczony obowiązek podatkowy

Osoby fizyczne, które mają miejsce zamieszkania w Polsce, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy). Oznacza to, że co do zasady, w Polsce podlegają opodatkowaniu zarówno dochody uzyskane na terenie kraju, jak i za granicą.

Osobą mającą miejsce zamieszkania w Polsce jest osoba fizyczna, która posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (określony jako ośrodek interesów życiowych), lub też osoba ta przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Wystarczające jest spełnienie przynajmniej jednego warunku.

Ośrodek interesów życiowych określa się, biorąc pod uwagę m.in. stosunki rodzinne i towarzyskie danej osoby, miejsce oraz podstawę uzyskiwania środków utrzymania, działalność społeczną, polityczną czy kulturalną.

Ograniczony obowiązek podatkowy

Jeśli osoba fizyczna nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, to wówczas podlega obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Polski (tzw. ograniczony obowiązek podatkowy). W rezultacie w Polsce opodatkowanie będą jej dochody (przychody) uzyskane na terytorium Polski, do których zalicza się w szczególności dochody (przychody) z:

1. pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia;
2. działalności wykonywanej osobiście na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzeni (np. niektóre przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło; pełne wyliczenie przychodów z działalności wykonywanej osobiście znajduje się w art. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych);
3. działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym poprzez położony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zagraniczny zakład;
4. położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości lub praw do takiej nieruchomości, w tym ze zbycia jej w całości albo w części lub zbycia jakichkolwiek praw do takiej nieruchomości;
5. papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi, dopuszczonych do publicznego obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach regulowanego rynku giełdowego, w tym uzyskane ze zbycia tych papierów albo instrumentów oraz z realizacji praw z nich wynikających;
6. tytułu przeniesienia własności udziałów (akcji) w spółce, ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną lub tytułów uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym albo instytucji wspólnego inwestowania, w których co najmniej 50% wartości aktywów, bezpośrednio bądź pośrednio, stanowią nieruchomości położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa do takich nieruchomości; wartość aktywów ustala się przy tym na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc zbycia udziałów (akcji) w spółce, ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną lub tytułów uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym albo instytucji wspólnego inwestowania;
7. tytułu innych niż ww. należności regulowanych, w tym stawianych do dyspozycji, wypłacanych lub potrącanych, przez osoby fizyczne, osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, mające miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niezależnie od miejsca zawarcia umowy i wykonania świadczenia. Za dochody (przychody), o których tu mowa , uważa się przychody wymienione w art. 29 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT), jeżeli nie stanowią dochodów (przychodów), o których mowa w ww. pkt 1-6, a więc chodzi o uzyskane przez nierezydentów przychody:

• z działalności określonej w art. 13 pkt 2 i 6-9 oraz z odsetek innych niż wymienione w art. 30a ust. 1, z praw autorskich lub z praw pokrewnych, z praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również ze sprzedaży tych praw, z należności za udostępnienie tajemnicy receptury lub procesu produkcyjnego, za użytkowanie lub prawo do użytkowania urządzenia przemysłowego, handlowego lub naukowego, w tym także środka transportu, oraz za informacje związane ze zdobytym doświadczeniem w dziedzinie przemysłowej, handlowej lub naukowej (know-how) - PIT od nich pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 20% przychodu;
• z opłat za usługi w zakresie działalności widowiskowej, rozrywkowej lub sportowej, wykonywanej przez osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą, a organizowanej za pośrednictwem osób fizycznych lub osób prawnych prowadzących działalność w zakresie imprez artystycznych, rozrywkowych lub sportowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - PIT od nich pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 20% przychodu;
• z tytułu należnych opłat za wywóz ładunków i pasażerów przyjętych do przewozu w portach polskich przez zagraniczne przedsiębiorstwa morskiej żeglugi handlowej, z wyjątkiem ładunków i pasażerów tranzytowych - PIT od nich pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 10% przychodów;
• uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez zagraniczne przedsiębiorstwa żeglugi powietrznej - PIT od nich pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 10% przychodów;
• z tytułu świadczeń doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze - PIT od nich pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 20% przychodu.

Zakres nieograniczonego i ograniczonego obowiązku podatkowego określa się przy uwzględnieniu postanowień umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania zawartych przez Polskę.

Może zdarzyć się sytuacja, w której podatnik, z tytułu osiągania tego samego dochodu, będzie mógł być opodatkowany zarówno w państwie miejsca zamieszkania (tzw. państwo rezydencji), jak i w państwie, w którym zostały osiągnięte dane dochody (tzw. państwo źródła). Metodę unikania podwójnego opodatkowania danego dochodu wskazują umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska. Jeśli nie ma umowy regulującej zasady unikania podwójnego opodatkowania z państwem, w którym osiągnięte zostały dochody, wówczas należy zastosować zasady zawarte w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. 

Przykład:

 Opodatkowanie osoby mającej miejsce zamieszkania w Polsce i osiągającej dochody z umowy o pracę wykonywanej w Niemczech będzie ustalone na podstawie przepisów umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej pomiędzy Polską a Niemcami.

Opodatkowanie dochodów małoletnich dzieci

Dochody małoletnich dzieci (zarówno własnych, jak i przysposobionych) podlegające opodatkowaniu na terytorium Polski, co do zasady, dolicza się do przychodów rodziców (przysposabiających).

Jeśli małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu, dochody dzieci dolicza się po połowie do dochodu każdego z małżonków. Zasada ta nie znajduje jednak zastosowania w przypadku małżonków będących w separacji – wówczas przyjmuje się, że dochody osiągane przez małoletnich dolicza się do dochodu rodzica (przysposabiającego), który faktycznie wychowuje dzieci.

Dochodów małoletnich dzieci nie dolicza się do przychodów rodziców (przysposabiających), jeżeli rodzicom (przysposabiającym) nie przysługuje prawo do pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci.

Doliczeniu do dochodów rodziców (przysposabiających) nie podlegają dochody małoletnich dzieci z pracy, stypendiów oraz z przedmiotów oddanych małoletnim do swobodnego użytku.

Personel dyplomatyczny

Odmienne zasady opodatkowania przewidziane są dla członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych, a także innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych, oraz członków ich rodzin pozostających z nimi we wspólnocie domowej.

Osoby te są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodu uzyskanego ze źródeł przychodów położonych za granicą, o ile nie są obywatelami polskimi i nie mają stałego pobytu na terytorium Polski.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 2032, z późn. zm.).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl