Co zrobić, gdy postępowanie sądowe się wlecze – skarga na bezczynność sądu

Czyżby w końcu znalazł się sposób na opieszałość sądu? Miejmy nadzieję, że tak, ponieważ od 17 września zaczyna obowiązywać ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Rozpoznanie skargi strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki

Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego, konkretnie jego artykułem 6, to zadaniem sądu jest przeciwdziałanie przewlekłości postępowania. Jest to więc zagwarantowane ustawowo, choć jak pokazała praktyka, nie na tyle pewnie, by przewlekłość spraw nie była główną bolączką polskiego sądownictwa. Mało tego wspomniany przepis stanowi, iż sąd jest zobowiązany do tego, aby zmierzać do sytuacji, w której rozstrzygnięcie nastąpi na pierwszym posiedzeniu (oczywiście jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy). Bardzo często właśnie to zastrzeżenie, iż szybkość działania nie może wpływać niekorzystnie na wyjaśnienie sprawy stawała się "uzasadnieniem" zwłoki w postępowaniu.

Poskarżyć się na zwłokę lub bezczynność sądu...

Na podstawie wspomnianej już nowej ustawy strona postępowania (czyli potencjalnie każdy z nas) może wnieść skargę, w związku z naruszeniem prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki na skutek działania lub bezczynności sądu. Skarga ta ma także zastosowanie do działań oraz bezczynności sądu albo komornika sądowego (w sprawie egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego).

Co uzasadnia wniesienie skargi?

Uzasadnieniem dla opisywanej skargi jest tzw. przewlekłość postępowania, czyli sytuacja, gdy postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego.

Jak być pewnym, że mamy już od czynienia z przewlekłością?

Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty.

Dotyczy to także czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dokonując powyższej oceny należy uwzględnić charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Kto ma prawo skorzystać ze skargi na przewlekłość?

Uprawnionym do wniesienia skargi jest:

1. w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe – strona,
2. w postępowaniu w sprawach o wykroczenia – strona,
3. w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary – strona lub wnioskodawca,
4. w postępowaniu karnym – strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną,
5. w postępowaniu cywilnym – strona, interwenient uboczny i uczestnik postępowania,
6. w postępowaniu sądowo-administracyjnym – skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony,
7. w postępowaniu egzekucyjnym oraz w innym postępowaniu dotyczącym wykonania orzeczenia sądowego – strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.

Ile to kosztuje?

Skarga podlega stałej opłacie w wysokości 100 złotych, jeśli skargę wniosło kilka osób, każda z nich uiszcza opłatę oddzielnie, w przeciwnym wypadku, jeżeli została uiszczona jedna opłata bez odpowiedniego wskazania, uznaje się, że wniosła ją osoba wymieniona jako pierwsza w skardze. Uwzględniając skargę sąd z urzędu zwraca uiszczoną od niej opłatę.

Jaki sąd rozpozna skargę na przewlekłość?

Co do zasady sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. Jednak jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym - właściwy do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy, natomiast gdy skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym lub Naczelnym Sądem Administracyjnym - właściwy do jej rozpoznania jest Naczelny Sąd Administracyjny.

Sądem właściwym do rozpoznania skargi dotyczącej przewlekłości postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego jest sąd okręgowy, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności, a gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej okręgach - sąd, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności.

W jakiej formie powinna zostać złożona skarga?

Przede wszystkim skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego. Ponadto należy pamiętać, że powinna zawierać:

1. żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy,
2. przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie.

Jeżeli skarga nie spełnia powyższych wymogów, sąd właściwy do jej rozpoznania odrzuca bez wzywania do uzupełnienia braków. Odrzuca także skargę wniesioną przez nieuprawnionego albo niedopuszczalną. Skargą niedopuszczalną natomiast jest nowa skarga w tej samej sprawie wniesiona w tej samej sprawie przed upływem 12 miesięcy, a w sprawie egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego przed upływem 6 miesięcy, od daty wydania przez sąd orzeczenia.

Ponadto skarga może zawierać żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej.

Dalsza procedura wygląda w taki sposób, iż sąd, do którego wniesiono skargę, przedstawia ją niezwłocznie sądowi właściwemu wraz z aktami sprawy, w której toczy się postępowanie. Sąd rozpoznaje skargę w składzie trzech sędziów.
Sąd właściwy do rozpoznania skargi zawiadamia o toczącym się postępowaniu Skarb Państwa - prezesa tego sądu, którego działanie lub bezczynność według twierdzeń skarżącego spowodowało przewlekłość postępowania, doręczając mu odpis skargi. Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania prowadzonego przez komornika sądowego, sąd zawiadamia komornika oraz Skarb Państwa – prezesa tego sądu rejonowego, przy którym działa komornik, doręczając im odpis skargi. Skarbowi Państwa oraz komornikowi, w razie zgłoszenia udziału w sprawie, przysługują prawa strony w zakresie rozpoznania skargi.

Gdy sąd wreszcie wyda orzeczenie...

Ustawa narzuca termin wydania orzeczenia przez są rozpatrujący skargę na przewlekłość, stanowi, iż SĄD WYDAJE ORZECZENIE W TERMINIE 2 MIESIĘCY, LICZĄC OD DATY ZŁOŻENIA SKARGI.

Oczywiście jeżeli skarga jest niezasadna, sąd ją oddala. Natomiast uwzględniając skargę sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania. Na żądanie skarżącego sąd może zalecić podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty, odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie. Zalecenia nie mogą wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy.

Uwzględniając skargę sąd może, na żądanie skarżącego, przyznać od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika - od komornika, odpowiednią sumę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej 10 000 złotych. W wypadku przyznania odpowiedniej sumy pieniężnej od Skarbu Państwa, wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie, w którym nastąpiła przewlekłość postępowania, ze środków własnych tego sądu.

Gdy już masz orzeczenie uwzględniające Twoją skargę na przewlekłość...

Odpis orzeczenia uwzględniającego skargę sąd doręcza prezesowi właściwego sądu, a postępowania prowadzonego przez komornika - Ministrowi Sprawiedliwości. Natomiast strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika. Postanowienie uwzględniające skargę wiąże bowiem sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, co do stwierdzenia przewlekłości postępowania, co oznacza, iż taki sąd musi je uwzględnić (i w praktyce orzec zgodnie z rozstrzygnięciem o przewlekłości).

Pamiętaj, że:

• Skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie i składa się do sądu, przed którym toczy się postępowanie,
• Skargę dotyczącą przewlekłości postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego wnosi się do sądu okręgowego, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności, a gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej okręgach - sąd, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności,
• W okresie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, osoby, które przed tym dniem złożyły skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, zarzucając naruszenie prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, mogą wnieść skargę o stwierdzenie przewlekłości postępowania na podstawie przepisów niniejszej ustawy, jeżeli skarga do Trybunału została wniesiona w toku postępowania, którego ona dotyczy i o ile Trybunał nie wydał postanowienia w przedmiocie dopuszczalności skargi, skarga taka powinna wskazywać datę wniesienia skargi do Trybunału, a właściwy sąd niezwłocznie zawiadamia ministra właściwego do spraw zagranicznych o skardze wniesionej w tym trybie,
• Te osoby, które jako strony nie wniosły skargi na przewlekłość postępowania, mogą dochodzić - na podstawie art. 417 Kodeksu cywilnego - naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. 2004 r., Nr 179, poz. 1843).

Zespół
e-prawnik.pl