Czy obywatel polski odpowiada za kredyt zaciągnięty za granicą? - opinia prawna
Polski obywatel, będąc na kontrakcie w USA bierze w amerykańskim banku dealera samochodów kredyt w kwocie 30 000 dolarów. Umożliwia w ten sposób nabycie samochodu znajomemu (obywatelowi Ghany), który nie może dostać takiego kredytu. Samochód zostaje kupiony na 2 osoby: kredytobiorcę i znajomego. Obywatel Polski na umowie kredytowej figuruje jako kredytobiorca (buyer), a znajomy jako poręczyciel (co-buyer). Faktycznym użytkownikiem samochodu jest znajomy i on zobowiązuje się ustnie do spłacenia całego kredytu. Niestety już po kilku miesiącach znajomy przestaje płacić raty. Oddaje samochód do dealera i wyprowadza się. Próby skontaktowania się z nim kredytobiorcy kończą się niepowodzeniem. Kredytobiorca jest już w tym czasie w Polsce i nie jest świadomy sytuacji z samochodem. Bank dealera przejmuje samochód i wysyła 26.11.2004 r. wezwanie do uregulowania niezapłaconych rat i zawiadamia o możliwości odebrania samochodu i kontynuowania spłaty. Informuje również, że przejmie samochód w razie nie uregulowania niewpłaconych rat. Zawiadomienie w/w wysłane na adres amerykański, przekierowane przez pocztę na adres w Polsce, dociera do kredytobiorcy już po terminie. Dealer sprzedaje samochód i pokrywa część kredytu. Pozostaje do zapłacenia 15 000 dolarów, o czym zawiadamia kredytobiorcę w liście z 16.02.2004 r., wzywając go do uregulowania długu. W/w list zostaje wysłany na adres amerykański i przekierowany przez pocztę na adres w Polsce. 1. Jakie bank amerykański ma możliwości wyegzekwowania należności z w/w kredytu, jeżeli kredytobiorca jest obywatelem Polski i przebywa w Polsce? 2. Z jakimi konsekwencjami musi się liczyć kredytobiorca, jeżeli nie zgłosi się do banku dealera w USA i nie będzie spłacał tej sumy. Nie posiada majątku, jedynie pensję ze stałej umowy o pracę w wysokości 2400 zł. netto? 3. Z jakimi konsekwencjami nie spłacenia tego kredytu musi się liczyć żona kredytobiorcy posiadająca majątek odrębny (sprzed zawarcia związku małżeńskiego) w postaci mieszkania, w którym mieszka z kredytobiorcą i na którego adres przyszło wezwanie do zapłaty? 4. Kiedy ulega przedawnieniu taki dług?
Opinia prawna
ad. 1.
Istnieje możliwość wyegzekwowania przez bank amerykański roszczeń wynikających z podpisanej umowy kredytu bankowego.
Trudno jednak określić, jak długo to potrwa. Polskę i Stany Zjednoczone bowiem nie wiąże żadna umowa międzynarodowa, której przedmiotem byłaby jurysdykcja i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych. Polska podpisała Konwencję z Lugano o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. U. z 2000 r. nr 10, poz. 132), dotyczącą tej problematyki, jednakże USA nie jest jej stroną. Oznacza to, że wykonywanie w Polsce zagranicznych orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych odbywa się w oparciu o postanowienia Kodeksu postępowania cywilnego (KPC).
Bank amerykański mógłby dochodzić swoich roszczeń zarówno na terytorium USA jak i Polski. Z art. 1100 – 1105 KPC nie wynika bowiem, by w tej sprawie jurysdykcja sądów polskich była wyłączna, mimo że kredytobiorca jest obywatelem polskim. Prawem właściwym dla rozstrzygnięcia zasadności roszczeń banku będzie prawo amerykańskie. Zgodnie bowiem z ustawą z dnia 12 listopada 1965r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. z 1965r., nr 46, poz. 290 ze zm.) do zobowiązań z umów nie wymienionych w art. 27 i art. 28 tejże ustawy stosuje się (jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa), prawo państwa, w którym umowa została zawarta. Trudno bowiem zakładać, że w umowie kredytu bankowego bank ustalił, że ewentualne spory z niej wynikające będą rozstrzygane według prawa polskiego.
ad. 2
Jeśli bank zdecyduje się wszcząć przeciwko kredytobiorcy sprawę cywilną w USA, wówczas będzie musiał prawomocne orzeczenie sądu amerykańskiego przedstawić sądowi polskiemu, by ten orzekł, czy to orzeczenie podlega wykonaniu w Polsce. Zgodnie z art. 1151 § 1 KPC: „O wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego orzeka w składzie trzech sędziów zawodowych sąd okręgowy miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika (czyli kredytobiorcy), a w braku takiego sądu, sąd okręgowy, w którego okręgu ma być prowadzona egzekucja(...)”. Zgodnie z art. 1151 § 2 KPC sąd orzeka po przeprowadzeniu rozprawy. Na postanowienie o wykonalności służy zażalenie. Sąd rozpoznając sprawę w przedmiocie wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego analizuje, czy są spełnione następujące przesłanki:
- czy sprawa należy w Polsce do drogi sądowej,
- czy nadaje się do wykonania w drodze egzekucji,
- czy w stosunkach polsko-amerykańskich obowiązuje w tym wypadku zasada wzajemności (inaczej mówiąc: czy w praktyce, jeśli obywatel polski wystąpi do sądu amerykańskiego o orzeczenie o wykonalności wyroku sądu polskiego, to czy sąd amerykański uzna je za wykonalne na terytorium USA, jeśli są spełnione przewidziane prawem wymogi),
- czy orzeczenie podlega wykonaniu w państwie, z którego pochodzi,
- czy zachodzą warunki określone w art. 1146 § 1 pkt 1-6 kpc, czyli:
- orzeczenie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane;
- sprawa nie należy, według polskiego prawa lub umowy międzynarodowej, do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich lub sądów państwa trzeciego;
- strona nie była pozbawiona możności obrony, a w razie nie posiadania zdolności procesowej - należytego przedstawicielstwa;
- sprawa nie została już prawomocnie osądzona przed sądem polskim albo nie wszczęto jej przed sądem polskim powołanym do jej rozstrzygnięcia, zanim orzeczenie sądu zagranicznego stało się prawomocne;
- orzeczenie nie jest sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej;
- przy wydaniu orzeczenia w sprawie, w której należało zastosować prawo polskie, prawo to zostało zastosowane, chyba że zastosowane w sprawie obce prawo nie różni się w sposób istotny od prawa polskiego.
Jeśli powyższe przesłanki będą spełnione (obecnie stwierdzić można, że są spełnione przesłanki a – d oraz e2), to orzeczenie sądu amerykańskiego będzie tytułem egzekucyjnym i będzie w Polsce wykonalne. Zgodnie z art. 1150 §1, po uprawomocnieniu się postanowienia o wykonalności tenże sąd okręgowy nadaje orzeczeniu sądu zagranicznego klauzulę wykonalności. W ten sposób bank będzie dysponował tytułem wykonawczym, który może przedstawić komornikowi w Polsce jako podstawę do wszczęcia egzekucji przeciwko kredytobiorcy.
Jeśli bank zdecyduje się wszcząć sprawę cywilną w Polsce, to sprawa będzie o tyle prostsza, że po uzyskaniu prawomocnego wyroku nie będzie musiał występować o orzeczenie jego wykonalności, lecz wystąpi z wnioskiem o nadanie mu klauzuli wykonalności i w ten sposób uzyska tytuł wykonawczy, który stanowi podstawę egzekucji.
Konsekwencje z jakimi musi się liczyć kredytobiorca w związku z nie spłaceniem kredytu sprowadzają się do tego, co zostało wyżej wskazane. Bank będzie mógł skutecznie dochodzić roszczeń, zaś to, że kredytobiorca przebywa w Polsce i jest obywatelem polskim nie stanowi w tym przeszkody. Fakt, że kredytobiorca nie posiada żadnego majątku poza wysokim wynagrodzeniem miesięcznym (2 400 zł netto) wpłynie jedynie na wydłużenie czasu egzekwowania należności na rzecz banku. Komornik zapewne dokona zajęcia wynagrodzenia za pracę i co miesiąc pewna część tego wynagrodzenia będzie potrącana na rzecz banku.
Kolejną konsekwencją jaką trzeba mieć na uwadze, jest kwestia listy dłużników sporządzanych przez Banki. W związku z tym, iż kredytobiorca zapewne znajdzie się na takiej liście, uniemożliwi to ponowne uzyskanie kredytu w USA. Może okazać się także, iż uzyskanie kredytu w Polsce stanie się problemem, o ile Banki na mocy dwustronnych porozumień dokonają wymiany list dłużników.
ad. 3
Z przedstawionego stanu faktycznego nie wynika, jaki ustrój majątkowy istnieje między małżonkami, czy jest to wspólność majątkowa czy też ustrój rozdzielności majątkowej. Jeśli w małżeństwie obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej to wierzyciel (co do zasady) nie może domagać się od drugiego małżonka zapłaty swojej należności. W sytuacji istnienia ustroju wspólności majątkowej wierzyciel co do zasady może domagać się zaspokojenia swojej wierzytelności także od drugiego małżonka. Przyjmujemy założenie, że obowiązuje ustrój wspólności małżeńskiej, gdyż jest to ustrój ustawowy.
Skoro żona posiada jedynie mieszkanie, które jednak wchodzi w skład jej majątku odrębnego (sprzed zawarcia małżeństwa), to bank amerykański nie będzie miał praktycznie żadnych możliwości wyegzekwowania swojej należności, za wyjątkiem wynagrodzenia za pracę męża.
Należy jednak podkreślić, że takie składniki majątkowe jak na przykład: nieruchomości, samochody, kosztowności, oszczędności; mogą być przedmiotem egzekucji, jeśli wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków lub majątku odrębnego męża. Odpowiedzialność żony jest zatem ograniczona do majątku dorobkowego.
ad. 4
Roszczenie banku amerykańskiego przedawnia się według reguł obowiązujących w prawie amerykańskim (nie zaś według reguł prawa polskiego). Informację na ten temat można uzyskać w placówkach konsularnych Stanów Zjednoczonych na terytorium Polski, także drogą elektroniczną.
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?