Faktoring - istota i zastosowanie
Jaka umową jest factoring?
Umowa factoringu jest rodzajem umowy nienazwanej. Oznacza to, że nie jest unormowana ustawowo. Jej treść w głównej mierze została ukształtowana w obrocie gospodarczym w państwach zachodnich, a warunki występujące w poszczególnych umowach mogą się między sobą różnić.
Z factoringiem wiążą się trzy podmioty: przedsiębiorca, jego dłużnik oraz factor. Umowa factoringu dochodzi do skutku w następującej sytuacji : Przedsiębiorca zawiera umowę z innym podmiotem - przedmiotem umowy może być np. świadczenie usług, lub sprzedaż towaru. Z tego tytułu przedsiębiorcy przysługuje wierzytelność, którą dłużnik ma obowiązek spełnić w określonym terminie. Przedsiębiorca, zamiast czekać aż jego wierzytelność stanie się wymagalna, może „sprzedać” tą wierzytelność factorowi. Tym samym, uzyskuje on wcześniej swoją należność, jednakże pomniejszona o prowizję factora.
Strony umowy
Stronami umowy factoringu są przedsiębiorca oraz factor. W polskich warunkach gospodarczych factoring skierowany jest głównie do dużych firm handlowych, sprzedających swoje towary poprzez sieci dystrybutorów lub do klientów posiadających należności u swoich kontrahentów - dużych firm handlowych. Factorem jest wyspecjalizowany podmiot - najczęściej bank komercyjny, która ma wyodrębniony dział zajmujący się factoringiem.
Przedmiot umowy
Na podstawie umowy factoringu, na factora przechodzi cała wierzytelność, przysługująca przedsiębiorcy wobec dłużnika. Wraz z tą wierzytelnością, na factora przechodzą wszelkie prawa z nią związane. A więc po pierwsze prawo dochodzenia tej wierzytelności w momencie, gdy stanie się ona wymagalna, prawo do dalszego rozporządzania tą wierzytelnością (w przypadku factoringu właściwego), prawo do pobierania odsetek za opóźnienie lub kary umownej, istniejące zabezpieczenia tej wierzytelności.
Obok tej podstawowej czynności, jaką jest przelew wierzytelności, przedmiotem factoringu jest szereg usług dodatkowych, które bank factoringowy ma wykonać na rzecz przedsiębiorcy. Do tych usług należeć może kierowanie upomnień do dłużników, prowadzenie ksiąg handlowych przedsiębiorcy, udzielanie zaliczek i kredytów.
Przedsiębiorca będący stroną umowy, w zamian za przelew wierzytelności na factora uzyskuje pieniądze należne mu od kontrahenta, przed upływem okresu wymagalności długu. Kwota ta jest jednak pomniejszona o prowizję, stanowiącą dochód factora. Prowizja factora wynosi średnio 0,5 - 1,5 % wartości faktury brutto. Wysokość pobieranych opłat zależy przede wszystkim od długości okresu, jaki pozostał do dnia płatności danej wierzytelności i oceny możliwości uzyskania należności pieniężnej od dłużnika. Opłaty za pozostałe świadczenia stanowią najczęściej procentową wartość umowy.
Forma umowy
Umowa factoringu jest zawierana na piśmie. W praktyce jest to tzw. umowa adhezyjna, to znaczy, przedsiębiorca w praktyce nie ma wpływu na jej kształt, który jest zaproponowany przez bank. Może do tej umowy przystąpić lub nie.
Nie jest wymagana zgoda dłużnika na zawarcie tej umowy. Dłużnik nie musi być także zawiadomiony o zawarciu umowy factoringowej. W praktyce jednak takie zawiadomienie ma duże znaczenie prawne. Jeśli bowiem dłużnik nie otrzymał w ogóle wiadomości o zawarciu umowy factoringu, a więc o tym, że jego wierzycielem nie jest już dłużej przedsiębiorca, z którym zawarł umowę, tylko bank factoringowy, to pozostaje on nadal uprawniony do spełnienia świadczenia na ręce przedsiębiorcy.
Uprawnienia dłużnika
Dłużnik nie może być w następstwie umowy factoringowej postawiony w gorszej sytuacji. Dlatego może względem banku factoringowego podnieść wszelkie zarzuty, które przysługiwały mu względem przedsiębiorcy. Jeżeli zatem z przedsiębiorcą zawarł umowę, zgodnie z którą należność została rozłożona na raty, to bank nie może żądać zapłaty jednorazowej. Dłużnik może skorzystać także z zarzutów, jakie przysługują mu osobiście względem banku factoringowego.
Jakie są rodzaje factoringu?
- Factoring właściwy (pełny)
Główną cechą factoringu właściwego jest to, że od momentu zawarcia umowy, ryzyko wypłacalności dłużnika obarcza bank factoringowy. Dotąd ryzyko to obarczało samego przedsiębiorcę, teraz bank zaczyna odpowiadać za to, że dłużnik wykona ciążące na nim zobowiązanie. Możliwe jest także takie rozwiązanie, gdzie strony ustalają kwotę najniższą, do której bank przejmuje na siebie ryzyko wypłacalności dłużnika.
- Factoring niewłaściwy (niepełny)
W wypadku factoringu niewłaściwego ryzyko wypłacalności dłużnika nie przechodzi z przedsiębiorcy na bank factoringowy. W takim wypadku wierzytelność nie przechodzi definitywnie na bank factoringowy. W razie bowiem niewypłacalności dłużnika, wierzytelność powraca do przedsiębiorcy.
Oprócz tego podstawowego podziału wyróżnia sie także inne rodzaje factoringu, np.:
- factoring półotwarty
Ten rodzaj factoringu charakteryzuje sie tym, iz dłużnik nie jest zawiadomiony bezpośrednio przez swego wierzyciela o przejściu wierzytelności na factora, lecz to factor, poprzez wysłanie wezwania do zapłaty informuje dłużnika o przelewie wierzytelności.
- factoring eksportowy
Przy tym rodzaju factoringu, przedsiebiorca, którego dłużnik znajduje sie w drugim państwie, dokonuje przelewu wierzytelności przysługującej mu przeciwko dłuznka na factora, mającego siedzibę w państwie dłużnika.
Pamiętaj, że :
- istota factoringu przejawia sie w przelewie wierzytelności na factora
- do przelewu wierzytelności maja w pełni zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego (art. 509 i n. k.c.)
- tym, co odróżnia factoring od zwykłego przelewu są dodatkowe czynności usługowe wykonywane przez factora
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?