Gdy przedsiębiorca zawiera umowę o dzieło z osobą prywatną...

6.10.2008

Jakie umowy o dzieło są uregulowane w sposób szczególny?

Do części umów o dzieło, wyróżnionych zarówno od strony podmiotowej, jak i przedmiotowej, znajdą zastosowanie modyfikacje wynikające z odpowiedniego stosowania przepisów o sprzedaży konsumenckiej. A mianowicie, do umowy zawartej, w zakresie działalności przedsiębiorstwa przyjmującego zamówienie, z osobą fizyczną, która zamawia dzieło, będące rzeczą ruchomą, w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową, stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży konsumenckiej. Chodzi tu o przepisy ustawy z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego.

Dotyczy to tylko przypadku, gdy przedmiotem umowy o dzieło jest rzecz ruchoma -najczęściej nowo wytworzona.

Jakie obowiązki ma w tym przypadku przyjmujący zamówienie?

W omawianym przypadku przyjmujący zamówienie winien więc podać wysokość wynagrodzenia (w tym także w reklamie). Gdy wynosi ono powyżej 2 tysięcy złotych, jest obowiązany potwierdzić na piśmie wszystkie istotne postanowienia zawartej z zamawiającym umowy. W pozostałych zaś przypadkach, tylko na żądanie kupującego, powinien wydać pisemne potwierdzenie zawarcia umowy, zawierające oznaczenie wykonawcy z jego adresem, datę sprzedaży oraz określenie towaru konsumpcyjnego, jego ilość i wynagrodzenie.

Na żądanie zamawiającego wykonawca jest obowiązany wyjaśnić znaczenie poszczególnych postanowień umowy oraz udzielić mu jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji w języku polskim. Powinny one być wystarczające do prawidłowego i pełnego korzystania z wykonanego towaru konsumpcyjnego. Należy zatem podać m.in.: nazwę towaru, znak zgodności wymagany przez odrębne przepisy, informacje o dopuszczeniu do obrotu w Polsce oraz -odpowiednio do rodzaju dzieła - określenie jego energochłonności, a także inne dane, wskazane w odrębnych przepisach (np. o ogólnym bezpieczeństwie produktów, o systemie oceny zgodności). Wymaganie zamieszczenia tych informacji na wykonanym przedmiocie dzieła lub trwałego z nim połączenia, że powinno to być uzależnione od charakteru tego przedmiotu, aby nie doprowadzić do oczywistego jego zeszpecenia.

Z powyższego wynika także dla przyjmującego zamówienie m.in. obowiązek zapewnienia w miejscu odbioru wykonanego dzieła odpowiednich warunków techniczno-organizacyjnych, umożliwiających sprawdzenie jego jakości, kompletności oraz funkcjonowania głównych mechanizmów i podstawowych podzespołów. Odpowiednio do przedmiotu dzieła wykonawca powinien też wydać zamawiającemu wraz z towarem konsumpcyjnym wszystkie elementy jego wyposażenia oraz instrukcje obsługi, konserwacji i inne dokumenty wymagane przez odrębne przepisy.

Kiedy przyjmujący zamówienie odpowiada wobec zamawiającego?

W omawianym przypadku przyjmujący zamówienie odpowiada wobec zamawiającego, jeśli dzieło w chwili jego wydania było niezgodne z umową, przy czym w razie stwierdzenia takiej niezgodności przed upływem 6 miesięcy od wydania dzieła domniemywa się, że istniała ona w chwili wydania. Zasadę tę (pojęcie niezgodności przedmiotu dzieła z umową stron) stosuje się zamiast przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących wadliwego wykonywania dzieła (art. 636 § 1) lub wady dzieła (art. 637 § 1 i 2).

W razie indywidualnego uzgadniania przez strony właściwości przedmiotu umowy o dzieło (co ma miejsce zazwyczaj), domniemywa się, że jest on zgodny z umową, jeżeli odpowiada podanemu przez przyjmującego zamówienie opisowi lub ma cechy okazanej zamawiającemu próbki albo wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez niego przy zawarciu umowy, chyba że wykonawca dzieła zgłosił zastrzeżenia co do takiego jego przeznaczenia.

W innych zaś przypadkach domniemywa się, że dzieło jest zgodne z umową, jeśli nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju rzecz jest zwykle używana, oraz gdy jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym rzecz tego rodzaju. Takie samo domniemanie przyjmuje się, gdy dzieło odpowiada oczekiwaniom dotyczącym rzeczy tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach wykonawcy, producenta lub jego przedstawiciela (np. w reklamie co do właściwości dzieła).

W wypadku tych szczególnych rodzajów umowy o dzieło za niezgodność dzieła z umową uważa się również nieprawidłowość w jego zamontowaniu i uruchomieniu, jeżeli czynności te zostały wykonane w ramach umowy o dzieło przez przyjmującego zamówienie lub przez osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność, albo przez zamawiającego według instrukcji otrzymanej przy odbiorze dzieła.

Wykonawca nie odpowiada za niezgodność dzieła z umową, gdy zamawiający o tej niezgodności wiedział lub, oceniając rozsądnie, powinien był wiedzieć. To samo dotyczy niezgodności, która wynikła z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego.

A co, jeśli dzieło zostało wykonane niezgodnie z umową?

Jeśli dzieło zostało wykonane niezgodnie z umową, zamawiający może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę, chyba że jest to niemożliwe lub wymaga nadmiernych kosztów. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość dzieła zgodnego z umową oraz rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie naraziłby zamawiającego inny sposób zaspokojenia. Indywidualny z reguły charakter dzieła powoduje, że nie może znaleźć zastosowania alternatywne żądanie wymiany towaru konsumpcyjnego na nowy.

Nieodpłatność naprawy oznacza również obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez zamawiającego, m.in. kosztów demontażu, dostarczenia, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia.

Jeśli przyjmujący zamówienie w terminie 14 dni nie ustosunkował się do żądania doprowadzenia dzieła do stanu zgodnego z umową, to przyjmuje się, iż uznał je za uzasadnione.

W sytuacji, gdy zamawiający ze względu na to, że naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów, nie może żądać naprawy albo jeżeli przyjmujący zamówienie nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim czasie lub też gdy naprawa narażałaby zamawiającego na znaczne niedogodności, a niezgodność dzieła z umową jest istotna - ma on prawo domagać się stosownego obniżenia ceny albo odstąpić od umowy. Jeżeli jednak niezgodność ta jest nieistotna, to nie przysługuje mu to ostatnie uprawnienie. Przy określaniu odpowiedniego czasu naprawy lub wymiany uwzględnia się rodzaj towaru i cel jego nabycia.

Zamawiający traci ww. uprawnienia, jeśli przed upływem 2 miesięcy od stwierdzenia niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową nie zawiadomi o tym sprzedawcy. Do zachowania terminu wystarczy wysłanie zawiadomienia przed jego upływem. Ze względu na przedmiot nie znajdą natomiast zastosowania do umowy o dzieło krótsze terminy zawiadomienia przez kupujących określone dla towarów żywnościowych w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw gospodarki.

Wykonawca odpowiada za niezgodność dzieła z umową jedynie w przypadku jej stwierdzenia przed upływem 2 lat od wydania tego towaru zamawiającemu. Nie znajdzie zastosowania uregulowanie, że termin ten biegnie na nowo w razie wymiany towaru.

Ponieważ dzieło jest zazwyczaj wytworem nowym, rzadko zastosowanie znajdzie zastrzeżenie, że wówczas, gdy przedmiotem sprzedaży jest rzecz używana, strony mogą ten termin skrócić jednakże nie poniżej roku.

Roszczenia zamawiającego przedawniają się z upływem roku od stwierdzenia przez niego niezgodności dzieła z umową; przedawnienie nie może się jednak zakończyć przed upływem terminu 2 lat od wydania tego dzieła zamawiającemu. W takim samym terminie wygasa uprawnienie do odstąpienia od umowy.

Zawiadomienie wykonawcy o niezgodności dzieła z umową przerywa bieg przedawnienia. Przedawnienie nie biegnie w czasie wykonywania naprawy oraz prowadzenia przez strony, nie dłużej jednak niż przez trzy miesiące, rokowań w celu ugodowego załatwienia sprawy. Upływ tych terminów nie wyłącza wykonania uprawnień wynikających z niezgodności dzieła z umową, jeśli sprzedawca w chwili zawarcia umowy wiedział o niezgodności i nie zwrócił na to uwagi kupującego.

Gwarancja

Zawarte w art. 13 ust. 1-4 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego postanowienia dotyczące udzielenia kupującemu gwarancji i jej warunków oraz treści dokumentu gwarancyjnego znajdą odpowiednie zastosowanie do umowy o dzieło wtedy, gdy elementem składowym jego przedmiotu są części (np. procesor komputera), na które udzielana jest oddzielna gwarancja.

Pamiętaj, że:

wszystkich omówionych wyżej uprawnień (wynikających z ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego) nie można wyłączyć ani ograniczyć w drodze umowy zawartej przed zawiadomieniem wykonawcy o niezgodności dzieła z umową; w szczególności nie można tego dokonać przez oświadczenie zamawiającego, że wie o wszelkich niezgodnościach dzieła z umową, lub przez wybór prawa obcego;
w zakresie nieuregulowanym w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego do omawianego rodzaju umów o dzieło znajdą zastosowanie postanowienia Kodeksu cywilnego dotyczące ogólnie umów o dzieło.

A co, jeśli do zawarcia umowy wykorzystano gotowy wzorzec umowy?

Często umowy o dzieło są zawierane przy użyciu, zaproponowanego przez przyjmującego zamówienie przedsiębiorcy, gotowego wzoru umowy. W tym przypadku należy uwzględnić dodatkowo unormowania dotyczące wzorców umów oraz niedozwolonych postanowień umownych (art. 381[1]-385[4] K.c.), zapewniające szczególną ochronę konsumentowi, gdy jego kontrachentem jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą.

Oznacza to m.in., iż w razie sprzeczności treści umowy z wzorcem umowy strony są związane umową, wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały, a postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta.

Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeśli w tym przypadku postanowienie umowy nie wiąże konsumenta, to strony są związane umową w pozostałym zakresie. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:

wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie,
wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,
wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony,
przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy,
zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta,
uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju,
uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,
uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta,
przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy,
uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie,
przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową,
wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania,
przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy,
pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia,
zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia,
nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy,
nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego,
stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia,
przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia,
przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy,
uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności,
przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta,
wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.

Umowa między przedsiębiorcami stosującymi różne wzorce umów nie obejmuje tych postanowień wzorców, które są ze sobą sprzeczne. Umowa nie jest zawarta, gdy po otrzymaniu oferty strona niezwłocznie zawiadomi, że nie zamierza zawierać umowy na warunkach przewidzianych wyżej.

Jakie jeszcze przepisy stosuje się do umów o dzieło zawieranych między przedsiębiorcą a konsumentem?

Warto wspomnieć, iż w przypadku umów o dzieło zawieranych między przedsiębiorcą a konsumentem zastosowanie znajdą przepisy ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, np. te chroniące konsumenta w razie zawierania umowy poza lokalem przedsiębiorstwa oraz dotyczące umów zawieranych na odleglość.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami);
Ustawa z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. 2002 r., Nr 141, poz. 1176, ze zm.);
Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. 2000 r., Nr 22, poz. 271, ze zm.);
Ustawa z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. 2002 r., Nr 141, poz. 1176, ze zm.);
Ustawa z 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. 2003 r., Nr 229, poz. 2275, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl