Gdy spadkobierca nie zdąży przyjąć spadku... (transmisja)

Kiedy będziemy mieli do czynienia z transmisją?

Zdarzają się przypadki śmierci spadkobiercy przed złożeniem oświadczenia o przyjęciu spadku bądź przed upływem terminu do złożenia takiego oświadczenia (bezskuteczny jego upływ powoduje ten sam skutek co przyjęcie spadku – patrz porada dotycząca oświadczenia o przyjęciu spadku wprost). Wówczas znajduje zastosowanie zasada prawa cywilnego, która powiada, że w sytuację prawną zmarłego spadkobiercy wchodzą jego spadkobiercy. Jeżeli bowiem spadkobierca zmarł przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie może być złożone przez jego spadkobierców. Taką konstrukcję prawną określa się mianem transmisji. Spadkobierca, który zmarł nie dożywszy otwarcia spadku określany jest mianem transmitenta, natomiast osoby, które dziedziczą po zmarłym spadkobiercy i wstępują w tej sytuacji na jego miejsce to transmitariusze.

W jakim terminie transmitariusz może złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku?

Spadkobierca, który składa oświadczenie o przyjęciu spadku musi to uczynić w terminie sześciu miesięcy od momentu, kiedy dowiedział się o tytule swego powołania (w przypadku spadkobierców ustawowych będzie to z regułu dzień śmierci spadkodawcy, a w przypadku spadkobierców testamentowych powzięcie informacji o istnieniu testamentu). Jeżeli nie zmieści się w tym terminie lub takiego oświadczenia nie złoży to i tak  powstanie skutek w postaci złożonego oświadczenia. Jeżeli chodzi o termin do złożonia oświadczenia przez transmitariuszy do przyjęcia lub odrzucenia spadku po spadkodawcy, to nie może on skończyć się wcześniej niż termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po transmitencie. Nie ulega bowiem wątpliwości, że warunkiem wejścia w sytuację prawną zmarłego spadkobiercy (transmitenta) jest definitywne nabycie po nim praw i obowiązków spadkowych, a to może nastąpić właśnie przez złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku.

Natomiast przepisy nie regulują kwestii od kiedy termin do złożenia oświadczenia przez transmitariusza co do spadku po spadkodawcy transmitenta zaczyna swój bieg. Można tu wyróżnić dwa warianty:

• od momentu kiedy transmitent dowiedział się o tytule swego powołania,
• od chwili kiedy transmitent zmarł nie dowiedziawszy się o tytule swego powołania.

W tym drugim przypadku w sytuacji gdy transmitent zmarł przed dowiedzeniem się o tytule swego powołania (czyli przed rozpoczęciem biegu terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku), dla transmitariusza bieg tego terminu rozpoczyna się w chwili, gdy dowiedział się o tytule powołania transmitenta.

Oba stanowiska wydają się być zasadne i mogą być bronione w postępowaniu przed sądem.

A co będzie w sytuacji gdy transmitariusz złoży oświadczenia o odrzuceniu spadku?

Aby transmitariusz mógł przyjąć lub odrzucić spadek po spadkodawcy transmitenta musi definitywnie nabyć spadek po transmitencie. Czyli oświadczenie o przyjęciu spadku po spadkodawcy może być złożone równocześnie z oświadczeniem o przyjęciu spadku po transmitencie albo po tym oświadczeniu. Nie jest dopuszczalna natomiast sytuacja, w której transmitariusz odrzuci spadek po transmitencie, a potem będzie chciał przyjąć spadek po spadkodawcy transmitenta. 

Jakie warunki muszą być spełnione aby oświadczenie transmitariusza było ważne?

Warunki te określają przepisy które normują skaładanie oświadzceń dotyczących przyjęcia lub odrzucenia spadku. Zgodnie z tymi unormowaniami nie wolno złożyć takiego oświadczenia pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, a ważnie złożone oświadczeniae o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane. Oświadczenie takie składa się przed sądem lub notariuszem. Może być złożone ustnie lub z podpisem urzędowo poświadczonym. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przez transmitariusza może być złożone przez jego pełnomocnika. Warunkiem jest, aby pełnomocnictwo było spisane a podpis był urzędowo poświadczony.

Pamiętaj, że:

• Jeżeli któryś ze spadkobierców umrze przed otwarciem spadku, to jego część nie „wygasa”, ale przechodzi z kolei na jego spadkobierców jeśli takich posiada,
• Tacy transmitariusze, czyli dzieci zmarłego spadkobiercy, mogą nabyć prawa do spadku po spadkodawcy dopiero gdy złożą oświadczenie o przyjęciu spadku po zmarłym spadkobiercy.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl