Inspekcja pracy

Czym jest inspekcja pracy?

Inspekcja pracy oznacza zespół podmiotów powołanych ustawowo do sprawowania funkcji kontroli i nadzoru nad stanem bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach zatrudniających pracowników oraz nad przestrzeganiem prawa pracy.
Zgodnie z Kodeksem pracy, nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.
Natomiast przestrzeganie zasad, przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy poddane jest kontroli i nadzorowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Oprócz państwowej kontroli, Kodeks pracy przewiduje także kontrolę i nadzór społeczny, które powierzone zostały społecznej inspekcji pracy.

Co jest przedmiotem kontroli Państwowej Inspekcji Pracy?

Przedmiotem zainteresowania Państwowej Inspekcji Pracy jest zarówno indywidualne, jak i zbiorowe prawo pracy. Do jej zadań należą więc:

• nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, a zwłaszcza przepisów i zasad bhp, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, ochrony pracy kobiet, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych,
• analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
• kontrola stosowania środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział w badaniu okoliczności wypadków przy pracy, na zasadach określonych w przepisach prawa pracy,
• orzekanie w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika oraz udział w postępowaniu przed sądami rejonowymi w zakresie i na zasadach określonych w przepisach prawa pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy jest organem państwowym. Jest ona niezależna od administracji państwowej i podlega tylko Sejmowi. Nadzór nad nią sprawuje Rada Ochrony Pracy. Państwową Inspekcją Pracy kieruje Główny Inspektor Pracy. Natomiast w terenie PIP działa poprzez swoich inspektorów.

Jakie kompetencje posiada inspektor Państwowej Inspekcji Pracy?

Inspektor pracy ma prawo:

• przeprowadzania kontroli zakładów pracy,
• żądania od pracodawcy oraz od wszystkich osób, które on zatrudnia lub zatrudniał, pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzaną kontrolą,
• żądania okazania dokumentów dotyczących budowy i przebudowy oraz uruchomienia zakładu, jak również dostarczenia mu próbek surowców i materiałów używanych w toku produkcji, gdy mają one związek z przeprowadzaną kontrolą.

Kontrola działalności podmiotów zatrudniających osoby fizyczne może być przeprowadzana bez uprzedzenia, o każdej porze dnia i nocy. Jeżeli w wyniku kontroli zostanie stwierdzone naruszenie prawa pracy, inspektor może zastosować określone środki nadzoru:

• nakaz, lub
• sprzeciw
• wystąpienie.

Jeżeli okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne podjęcie kontroli przedsiębiorcy, kontrola może być podjęta po okazaniu legitymacji służbowej. Kontrolowanemu należy niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia podjęcia kontroli, okazać upoważnienie do przeprowadzenia kontroli.

Nakazy i sprzeciwy to decyzje administracyjne, jakimi inspektor może się posługiwać w ramach nadzoru nad kontrolowanymi podmiotami.

Nakazy zobowiązują do zaprzestania przez zakład pracy lub jego część działalności w ogóle bądź działalności określonego rodzaju. Nakaz może być wydany tylko w wypadku stwierdzenia naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Adresatem nakazu jest tylko kierownik zakładu pracy oraz kierownik wydzielonej terenowej jednostki organizacyjnej.
Wydawanie nakazów i sprzeciwów uzależnione jest od rodzaju stwierdzonych naruszeń.
Nakazy mogą dotyczyć usunięcia stwierdzonych uchybień, wstrzymania robót czy skierowania do innych robót pracowników zatrudnionych wbrew obowiązującym przepisom.

Zgłoszenie sprzeciwu może dotyczyć uruchomienia wybudowanego lub przebudowanego zakładu pracy albo jego części, jeżeli z powodu nieuwzględnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy dopuszczenie ich do eksploatacji mogłoby spowodować bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników.

Wystąpienia to środki o słabszej mocy od sprzeciwu i nakazu. Inspektor pracy może wydawać wystąpienia do organu zarządzającego zakładem lub do jednostki nadrzędnej, o usunięcie stwierdzonych naruszeń, a także w razie potrzeby o wyciągniecie konsekwencji w stosunku do osób winnych.

Czym zajmuje się Inspekcja Sanitarna?

Zakres działalności Inspekcji Sanitarnej jest węższy niż Państwowej Inspekcji Pracy.

Do jej zadań należy tylko sprawowanie nadzoru i kontroli nad warunkami:

• higieny środowiska (czystości powietrza atmosferycznego, gleby, wody i innych elementów środowiska w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach),
• higieny pracy w zakładach pracy,
• higieny w szkołach i ośrodkach wypoczynkowych,
• zdrowotnymi żywności i żywienia,
• zdrowotnymi środowiska pracy, a zwłaszcza zapobiegania powstawaniu chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy,
• higieny pomieszczeń i wymagań w stosunku do sprzętu używanego w szkołach i innych placówkach oświatowo - wychowawczych, szkołach wyższych oraz w ośrodkach wypoczynku,
• higieny procesów nauczania.

Jeżeli Inspekcja Sanitarna ustali naruszenia w zakresie swojej kontroli, wydaje wtedy w drodze nadzoru, decyzje obligujące pracodawcę do usunięcia nieprawidłowości.

Inspekcja Sanitarna jest organem państwowym podległym ministrowi właściwemu do spraw zdrowia.

Czym jest społeczna Inspekcja pracy?

Społeczna inspekcja pracy jest służbą społeczną pełnioną przez pracowników, mającą na celu zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych, określonych w przepisach prawa pracy.
Przedmiotem zainteresowania tej inspekcji jest przestrzeganie indywidualnego prawa pracy. Inspekcja ta nie może natomiast przeprowadzać kontroli przestrzegania zbiorowego prawa pracy. Społeczna inspekcja pracy jest kierowana przez zakładową organizację związkową.

Jakie są zadania społecznej inspekcji pracy?

Do zadań społecznej inspekcji pracy należy przede wszystkim:

• sprawowanie kontroli stanu budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych oraz procesów technologicznych z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy,
• kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym postanowień układów zbiorowych pracy i regulaminów pracy,
• uczestnictwo w kontroli przestrzegania w zakładzie pracy przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego,
• udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w analizowaniu przyczyn powstawania wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe i inne schorzenia wywołane warunkami środowiska pracy.

Jakie kompetencje ma społeczny inspektor pracy?

Społeczny inspektor pracy ma prawo:

• wstępu w każdym czasie do pomieszczeń i urządzeń zakładu pracy dla przeprowadzenia kontroli,
• żądania od pracodawcy i od pracowników informacji oraz okazania dokumentów w sprawach wchodzących w zakres przeprowadzanej kontroli.

W rezultacie działań kontrolnych społeczny inspektor pracy informuje pracodawcę o stwierdzonych nieprawidłowościach, może też wydać zalecenie usunięcia w określonym terminie stwierdzonych uchybień.
Społeczna i Państwowa Inspekcja Pracy współdziałają ze sobą w zakresie realizacji zadań obu inspekcji.

Jakie obowiązki w związku z Państwową Inspekcją Pracy wynikają dla pracodawcy?

Pracodawca rozpoczynający działalność ma obowiązek, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. Obowiązek ten ciąży na pracodawcy także w przypadku zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza, gdy dochodzi do zmian technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników.
Nadto właściwy inspektor pracy lub włściwy inspektor sanitarny może zobowiązać pracodawcę prowadzącego działalność powodującą szczególne zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika do okresowej aktualizacji wyżej wspomnianych informacji.

Pamiętaj, że:

• PIP nadzoruje i kontroluje, czy pracodawca zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy także osobom wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umów zlecenia oraz studentom i uczniom nie będącym pracownikami, ale odbywającym zajęcia na terenie należącym do danego pracodawcy,
• PIP nadzoruje bezpieczeństwo i higienę pracy wykonywanej przez osoby przebywające w zakładach karnych bądź poprawczych, wykonywanej w ramach prac społecznie użytecznych, w zakładach poprawczych, oraz zadania wykonywane przez żołnierzy w czynnej,
• Inspektor pracy wydaje zezwolenia i cofa wydane zezwolenia na wykonywanie pracy lub podjęcie innych zajęć zarobkowych przez dzieci do ukończenia przez nie 16 roku życia,
• Okręgowy inspektor pracy lub wojewódzki inspektor pracy mogą wystąpić do jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o wymierzenie dodatkowej składki na ubezpieczenie społeczne pracowników tym pracodawcom, u których nastąpiło pogorszenie warunków pracy,
• Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego, inspektorzy pracy są upoważnieni do wytaczania powództwa na rzecz obywateli w sprawach o ustalenie stosunku pracy, mogą oni także, za zgodą powoda, wstępować do postępowania w każdym stadium sprawy, (czyli wziąć w nim udział w każdym jego etapie).

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst jednolity: Dz. U. 2001 r., Nr 124, poz. 1362 ze zmianami),
• Ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. 1983 r., Nr 35, poz. 163 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.