Jak ustalić wartość celną?

W zakresie ustalania wartości celnej polskie przepisy były dostosowane do unijnych. Obydwie regulacje opierały się na porozumieniu w sprawie stosowania art. VII GATT („kodeks wartości celnej”). Jednak występują tu rozbieżności dot. liberalnego brzmienia przepisów, ich wykładni oraz stosowania. Różnice dotyczą m.in. poniższych kwestii.

Na czym polega metoda wartości transakcyjnej pierwszej sprzedaży?

Wywodzi się ona z definicji wartości celnej wg WKC. Według przepisów unijnych wartością celną przywożonych towarów jest wartość transakcyjna, tzn. cena faktycznie zapłacona lub należna za towary wtedy, jeżeli zostały one sprzedane w celu wywozu na obszar celny Wspólnoty Europejskiej (t.j. na eksport do Wspólnoty, por.  art. 29 ust. 1 WKC).

Jeżeli deklarowana cena odnosi się do sprzedaży poprzedzającej ostatnią sprzedaż, na podstawie której towary zostały wprowadzone na obszar celny wspólnoty, należy wykazać, że taka transakcja zawarta została w celu wywozu z przeznaczeniem na wymieniony obszar (zob.  art. 147 ust. 1 RWKC).

Dla podmiotów dokonujących przywozu towarów spoza UE istotna może być pozornie nieznaczna zmiana definicji wartości celnej towarów, jako wartości transakcyjnej, z dawnej ceny faktycznie zapłaconej lub należnej za towar sprzedany w celu przywozu na polski obszar celny na nową cenę faktycznie zapłaconą lub należną za towary wtedy, jeżeli zostały one sprzedane w celu wywozu na obszar celny Wspólnoty (obecnie również Polski).

Zmiana ta tworzy zupełnie nowy dla polskiej praktyki sposób ustalania wartości celnej. Dawniej jako podstawę ustalania wartości celnej importowanego towaru można było przyjąć jedynie wartość transakcyjną sprzedaży do importera wprowadzającego zakupiony towar na polski obszar celny (wartość ostatniej sprzedaży przed importem). Natomiast ujęcie WKC (zgodne z „kodeksem wartości celnej”) daje możliwość przyjęcia za podstawę określania wartości celnej także wartość transakcyjną z transakcji poprzedzającej sprzedaż importerowi, jeśli intencją dla tej sprzedaży był eksport towarów z kraju eksportu do kraju przywozu.

Przy sprzedaży łańcuchowej, w której producent sprzedaje z intencją jego wywozu do UE, nawet przez pośredników, jeśli towar jest transportowany bezpośrednio od producenta do importera, za wartość celną może zostać przyjęta wartość którejkolwiek transakcji w łańcuchu sprzedaży. Dotyczy to również kolejnych sprzedaży dokonanych przed określeniem wartości celnej, przy czym każda z ich cen może stanowić podstawę określania wartości celnej. Zgodnie z 147 RWKC dla celów art. 29 WKC okoliczność, że towary będące przedmiotem sprzedaży zostały dopuszczone do obrotu na terytorium Wspólnoty, jest wystarczającą wskazówką dla przyjęcia, iż zostały one sprzedane w celu wywozu na obszar WE.

Prześledźmy przypadek transakcji trójstronnej (łańcuchowej), gdzie sprzedaż towaru odbywa się między azjatyckim producentem, amerykańskim podmiotem pośredniczącym i polskim odbiorcą towarów. Sprzedaż towarów następuje między producentem a pośrednikiem, a następnie między pośrednikiem a odbiorcą. Jednak towary są bezpośrednio wysyłane przez azjatyckiego producenta na rzecz polskiego odbiorcy. Według dawnej definicji wartości celnej, deklarując wartość celną towarów, polski importer (odbiorca) musi zastosować cenę, jaką płaci na rzecz amerykańskiego pośrednika. Natomiast według definicji WKC, polski importer może teraz zastosować cenę zapłaconą lub należną związaną z wywozem towarów na polski obszar celny. W tym wypadku będzie to więc cena zastosowana przez azjatyckiego producenta w stosunku do amerykańskiego pośrednika.

Dzięki tym zmianom w określonych przypadkach wartość celna importowanych towarów będzie mogła być obniżona o marżę podmiotu pośredniczącego w transakcji.

Jednak zastosowanie tej metody zależy w praktyce od podejścia władz celnych. Możliwość zastosowania tej metody wymaga też spełnienia pewnych warunków, m.in. udowodnienia, iż produkcja i wywóz towarów z kraju producenta odbywały się już z przeznaczeniem na polski obszar celny (np. przedstawienia kopii faktury dokumentującej wcześniejszą transakcję). Ten sposób stosuje się najczęściej do transakcji łańcuchowych między kontrahentami powiązanymi (np. w strukturach dystrybucji koncernów).

Jakie elementy są doliczane do wartości transakcyjnej?

Nastąpiły zmiany dot. opłat licencyjnych, Przed akcesją, niekorzystnie dla importerów, zasadniczo, kiedy organ celny uzyskał w trakcie kontroli informację, iż importer płaci opłaty licencyjne, które nie zostały doliczone do wartości celnej, to niezależnie od ich charakteru i okoliczności podejmował próbę weryfikacji zgłoszeń celnych. Taka praktyka prowadziła do nieuzasadnionego podwyższania wartości celnej. Natomiast doliczanie opłat licencyjnych do wartości celnej importowanych towarów nie powinno następować automatycznie. Aby takie doliczenie było uzasadnione, miały być spełnione łącznie wszystkie przesłanki określone w przepisach. Jeśli choć jeden z tych warunków nie został spełniony, to nie było podstaw do zmiany wartości celnej importowanych towarów.

W praktyce organów celnych UE analizuje się charakter opłat licencyjnych oraz okoliczności mające wpływ na ocenę, czy rzeczywiście płacone należności pozostają w związku z towarami, dla których ustalana jest wartość celna i stanowią warunek sprzedaży tych towarów przez eksportera importerowi. Z art. 157-162 RWKC wynika, iż rodzaj umowy licencyjnej nie stanowi przeszkody do uznania płatności z jej tytułu za podwyższającą wartość celną. Natomiast ścisły związek opłaty z importowanym towarem jest decydującym kryterium oceny konsekwencji umowy. Jeśli opłata licencyjna dotyczy produktu finalnego, a importowane są komponenty do jego wyrobu, to nie ma podstaw do doliczenia takiej opłaty do wartości celnej. Gdy opłata licencyjna płacona jest osobie trzeciej, to przyjmuje się domniemanie, że nie wpływa ona na wartość celną importowanych towarów. Domniemanie to może być obalone tylko przez udowodnienie, że sprzedający (eksporter) lub osoba z nim powiązana wymagają od importera płatności na rzecz tej osoby.

Zgodnie z WKC do wartości celnej doliczane są m.in. będące składnikiem ceny faktycznie zapłaconej lub podlegającej zapłaceniu:

• koszty odnoszące się do komponentów części czy innych podobnych składników wliczony w cenę importowanych towarów niezależnie, czy został poniesiony w UE czy poza nią;

• prowizje kupieckie (tj. opłaty wniesione przez importera na rzecz agentów za usługi reprezentowania ich przy sprzedaży towarów), jako część ceny zapłaconej lub podlegającej zapłaceniu;

• opłaty wewnątrzwspólnotowe i koszty transportu (tzn. wszelkie koszty podstawowe i incydentalne poniesione w związku z przemieszczaniem towarów po obszarze celnym UE, np. opłaty postojowe w ramach kompensaty przewidzianej w umowie przewozu).

Czy można stosować inne metody ustalania wartości celnej?

Według WKC, podobnie jak według naszego starego Kodeksu celnego, istnieje możliwość stosowania alternatywnych metod ustalania wartości celnej, tj.:

1. metody wartości transakcyjnej towarów identycznych

2. metody wartości transakcyjnej towarów podobnych

3. metody ceny jednostkowej towarów identycznych lub podobnych

4. metody wartości kalkulowanej.

W praktyce dawniej polskie organy celne stosowały metody alternatywne tylko wyjątkowo, m.in. gdy wartości transakcyjnej nie dało się ustalić ze względu na brak transakcji sprzedaży albo ustalanie wartości celnej metodą podstawową nie dawało wiarygodnych wyników np. w przypadku podmiotów powiązanych. Natomiast w praktyce unijnej metody alternatywne są stosowane bardzo często, również wtedy, gdy ze względu na okoliczności i warunki kontraktu metoda alternatywna może dać lepsze wyniki. Możliwe jest uzgodnienie importera z organem celnym co do wyboru metody, które jest wiążące dla obu stron.

Jak określana jest wartość celna nośników z oprogramowaniem?

Dotąd importer nośników zawierających oprogramowanie miał możliwość wyłączenia z ich wartości celnej wartości celnej oprogramowania zapisanego na tych nośnikach. Dług celny, a w konsekwencji także VAT od importu, dotyczył tylko wartości czystego nośnika. Warunkiem tego wyłączenia była możliwość wyodrębnienia z ceny wartości oprogramowania (co mogło nastąpić nawet w jednej fakturze).

Takiego wyłączenia nie ma w WKC. Według niego podstawą określania wartości celnej nośnika z zapisanym nań oprogramowaniem jest całkowita wartość, obejmująca również wartość oprogramowania. Od 1 maja 2004 r. zasada ta obowiązuje więc też polskich importerów.

Kiedy można skorygować zgłoszoną wartość celną?

Zgodnie z art. 62 ust. 1 WKC, zgłaszający zobowiązany jest zawrzeć w zgłoszeniu „wszystkie elementy niezbędne do zastosowania przepisów regulujących procedurę celną, do której zgłaszane są towary”. Na mocy natomiast art. 71 tego Kodeksu przepisy regulujące procedurę celną stosuje się na podstawie danych zawartych w zgłoszeniu w razie niedokonania jego weryfikacji lub gdy weryfikacja ta nie pozwala na podważenie tych danych. Organy celne mogą zatem, zdaniem Trybunału, zgodnie z prawem obłożyć towar cłem na podstawie jego zgłoszonej wartości celnej, ewentualnie wraz z prowizją od zakupu omyłkowo wliczoną przez zgłaszającego do tej wartości, czego organy te nie mogą podejrzewać ze względu na brak jakichkolwiek informacji na ten temat.

Art. 65 WKC (jak i poprzednie przepisy) zakazuje zgłaszającemu sprostowania zgłoszenia po dopuszczeniu towaru do obrotu.

Jednak art. 78, od wejścia w życie tego Kodeksu (1.01.1994 r.) wprowadził możliwość dokonania przez organy celne rewizji zgłoszenia celnego, tj. ponownego jego rozpatrzenia, na wniosek zgłaszającego złożony po dopuszczeniu towaru do obrotu. Nie rozróżnia się przy tym pomyłek lub braków możliwych do skorygowania od tych, których skorygować nie można. Pojęcie „nieprawidłowe lub niekompletne dane” trzeba interpretować tak, że obejmuje ono pomyłki lub braki rzeczowe, a także te dotyczące interpretacji stosownych przepisów.

Nie można uznać, że zastosowanie art. 78 WKC do przedmiotowej sytuacji pozbawia skuteczności art. 65. Oba przepisy wprowadzają bowiem dwa reżimy zmiany danych branych pod uwagę przy określaniu wartości celnej, a przez to i przy ustalaniu wysokości należności przywozowych, znajdujące zastosowanie, odpowiednio - przed lub po dopuszczeniu towaru do obrotu:

Art. 65 WKC zezwala na jednostronne sprostowanie przez samego zgłaszającego zgłoszenia celnego do czasu dopuszczenia towaru do obrotu. Do tego bowiem czasu organy celne mogą łatwo zbadać prawidłowość sprostowania, dokonując fizycznej kontroli towarów. Ponadto sprostowanie następuje jeszcze przed ustaleniem przez te organy wysokości należności przywozowych. 

Natomiast art. 78 wprowadza bardziej restrykcyjny reżim, stosowany już po dopuszczeniu towaru do obrotu, a więc gdy przedstawienie towarów może być niemożliwe i gdy ustalono wysokość należności przywozowych. Wówczas organy celne, wedle własnej oceny zasadności dokonania rewizji i jej wyniku, mogą jej dokonać na wniosek zgłaszającego. Art. 78 ust. 1 WKC stanowi, że organy celne „mogą” z urzędu lub na wniosek zgłaszającego dokonać rewizji. Gdy więc zgłaszający zwraca się o dokonanie rewizji, organy celne są zobowiązane rozpatrzyć ten wniosek, co najmniej dla ustalenia, czy należy dokonać rewizji. W ramach tej wstępnej oceny organy celne biorą pod uwagę m.in., czy możliwe jest przeprowadzenie kontroli danych zawartych w danym zgłoszeniu oraz we wniosku o jej dokonanie. Mogą odmówić dokonania rewizji np., jeśli badaniu mają podlegać elementy zgłoszenia wymagające kontroli fizycznej, co w związku z dopuszczeniem towarów do obrotu byłoby raczej niemożliwe. Gdy natomiast niezbędna kontrola nie wymaga przedstawienia towarów (np. wniosek dotyczy tylko zbadania dokumentacji księgowej lub kontraktowej), dokonanie rewizji jest co do zasady możliwe. Po rozpatrzeniu sprawy organy celne mogą albo oddalić wniosek zgłaszającego w drodze decyzji z uzasadnieniem, albo dokonać żądanej rewizji. Decyzja w tej sprawie podlegać musi kontroli sądowej. W razie uwzględnienia wniosku organy te ponownie rozpatrują zgłoszenie, poddając twierdzenia zgłaszającego ocenie w świetle podanych im okoliczności. Jeśli z rewizji zgłoszenia wynika, że przepisy regulujące właściwą procedurę celną zostały zastosowane w oparciu o nieprawidłowe lub niekompletne dane, organy celne podejmują, zgodnie z art. 78 ust. 3 WKC, niezbędne działania w celu uregulowania sytuacji, biorąc pod uwagę nowe dane, którymi dysponują. Jeżeli ostatecznie okaże się, że należności przywozowe uiszczone przez zgłaszającego przekraczają kwotę prawnie należną w chwili ich zapłaty, działanie niezbędne w celu uregulowania sytuacji może polegać jedynie na zwrocie kwoty nienależnie pobranej. Zwrotu tego dokonuje się zgodnie z art. 236 WKC, o ile spełnione zostaną zawarte tam warunki, takie jak m.in. brak świadomego działania zgłaszającego oraz dotrzymanie terminu, co do zasady 3-letniego, na złożenie wniosku o zwrot.

Art. 78 i 236 WKC znajdują więc zastosowanie do zgłoszenia celnego, w którym omyłkowo zawarto w wartości celnej prowizję od zakupu. Okoliczność, iż z formalnego punktu widzenia zgłoszenie nie ujmuje oddzielnie prowizji od zakupu (która nie stanowi składnika ceny towarów), powoduje jedynie, że prowizję tę można obłożyć cłem, a więc cło od tej prowizji jest prawnie należne. Jeśli jednak istnieje możliwość dokonania na wniosek zgłaszającego późniejszej rewizji zgłoszenia celnego, powyższa okoliczność nie może powodować uznania, mimo przedstawienia wystarczających dowodów, należności (które tylko ze względu na reguły dowodowe zostały pobrane zgodnie z prawem) za prawnie należne w rozumieniu art. 236 ust. 1 WKC.

Pamiętaj, że:

• Zgodnie z art 29, 32 i 33 WKC prowizję od zakupu zawartą w zgłoszonej wartości celnej i niewydzielonej w zgłoszeniu celnym z ceny sprzedaży towaru w należy uważać za część wartości transakcyjnej w rozumieniu art. 29 i dlatego może ona zostać obłożona cłem;

• Zgodnie z art. 78 i 236 WKC po dopuszczeniu importowanego towaru do obrotu organy celne, do których wpłynął wniosek zgłaszającego o rewizję zgłoszenia celnego dotyczącego tych towarów, są zobowiązane, pod następczą kontrolą sądową, albo oddalić wniosek zgłaszającego w drodze decyzji z uzasadnieniem, albo dokonać żądanej rewizji;

• jeżeli w wyniku rewizji organy celne stwierdzą pomyłkę w zgłoszeniu celnym polegającą na wliczeniu do zgłoszonej wartości celnej prowizji od zakupu, mają obowiązek uregulować sytuację poprzez zwrot należności celnej od tej prowizji.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. Urz. WE L 302 z 19.10.1992, ze zm.);
• Rozporządzenie Komisji (EWG) nr 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiające przepisy wykonawcze w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. Urz. WE L 253 z 11.10.1993, ze zm.);
• Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1224/80 z dnia 28 maja 1980 r. w sprawie wartości celnej towarów (Dz.U. nr L 134 z 31.05.1980, str. 1, ze zm.)