Jakie są skutki podatkowe obrotu kryptowalutami w PIT, VAT i PCC?

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

W związku z obowiązkiem złożenia zeznania podatkowego za 2017 r., przypominamy, że w PIT należy wykazać również przychody ze sprzedaży lub zamiany kryptowalut, takich jak m.in. bitcoin, litecoin i ether.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje, iż dochody uzyskane z tego tytułu podlegają opodatkowaniu na ogólnych zasadach.

Sposób ich opodatkowania, wykazania we właściwym zeznaniu podatkowym zależą od źródła, w jakim dochody te zostały uzyskane oraz od formy opodatkowania wybranej przez podatnika prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą.

Źródło przychodów

Przychody z obrotu krytpowalutą mogą być zakwalifikowane do źródła przychodów z tytułu:

• praw majątkowych (o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 i art. 18 ustawy o PIT)

albo

• pozarolniczej działalności gospodarczej (o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT), jeśli kryptowaluta jest przedmiotem obrotu w ramach działalności, która spełnia okreśłone warunki (o których mowa w art. 5a pkt 6 ustawy o PIT): m.in. ma ona charakter zarobkowy, jest prowadzona we własnym imieniu przez podatnika, w sposób zorganizowany i ciągły (i nie zachodzą przesłanki wskazane w art. 5b ust. 1 ustawy o PIT).

Przychód

Obrót kryptowalutami generuje przychód m.in. w przypadku:

• sprzedaży kryptowaluty (zamiany kryptowaluty na walutę tradycyjną, np. złotówki (PLN), euro (EUR), dolara amerykańskiego (USD),
• zamiany kryptowaluty na inną kryptowalutę, na towar lub na usługę. Zamianę kryptowaluty należy traktować jako formę jej odpłatnego zbycia, analogicznie jak zamianę jakichkolwiek innych praw majątkowych, np. wierzytelności.

Przychód z praw majątkowych, o których mowa w art. 18 ustawy o PIT

Przychód z odpłatnego zbycia kryptowaluty w drodze umowy sprzedaży bądź zamiany – kwalifikowany do przychodów z praw majątkowych, o których mowa w art. 18 ustawy o PIT – powstaje w momencie otrzymania lub postawienia do dyspozycji podatnika pieniędzy (waluty tradycyjnej), innej kryptowaluty, towaru czy wykonania usługi (art. 11 ust. 1 ustawy o PIT).

Przychód z działalności gospodarczej, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT

Za przychód z działalności gospodarczej uznaje się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Jednocześnie za datę powstania przychodu z działalności gospodarczej (stosownie do art. 14 ust. 1c ustawy o PIT, z zastrzeżeniem ust. 1e, 1h-1j i 1n-1p w art. 14 ustawy) uważa się dzień zbycia prawa majątkowego – czyli dzień sprzedaży lub zamiany danej kryptowaluty – nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności.

Koszt uzyskania przychodów

Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT).

Takimi kosztami są zatem wszelkie wydatki, które łącznie spełniają następujące warunki:

1. zostały faktycznie poniesione w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu, tzn. pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiąganymi przychodami,
2. nie zostały wymienione w art. 23 ustawy o PIT, zawierającym katalog wydatków nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów,
3. są odpowiednio udokumentowane.

W przypadku obrotu kryptowalutą w ramach działalności gospodarczej sposób rozliczania i ewidencjonowania dla celów podatkowych uzyskiwanych przychodów i ponoszonych kosztów zależy od rodzaju prowadzonych przez podatnika ksiąg podatkowych (podatkowej księgi przychodów i rozchodów albo ksiąg rachunkowych).

Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest uproszczoną i sformalizowaną formą ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych, dlatego też podatnik:

• może dokonywać w niej zapisów wyłącznie na podstawie ściśle określonych dokumentów (wymienionych w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów), takich jak np. faktury czy rachunki. Z tych względów dokumenty w postaci np. wyciągów z historią transakcji giełdowych z internetowej giełdy kryptowalut, czy wyciągów z kont bankowych z historia transakcji nie stanowią dowodów księgowych w rozumieniu przepisów i przychody oraz koszty uzyskania przychodu udokumentowane wyłącznie w ten sposób nie mogą zostać zaewidencjonowane w podatkowej księdze przychodów i rozchodów,

Brak możliwości zaewidencjonowania danych przychodów czy wydatków w podatkowej księdze przychodów i rozchodów – z uwagi na brak posiadania przez podatnika wymaganej w rozporządzeniu formy ich udokumentowania – nie oznacza automatycznego braku możliwości uznania ich odpowiednio za przychód oraz koszt uzyskania przychodu w rozumieniu ustawy o PIT. Jeżeli zatem podatnik w inny sposób rzetelnie udokumentuje powstanie przychodu podatkowego, czy poniesienie kosztu podatkowego, powinien to uwzględnić w trakcie roku podatkowego w bieżącej zaliczce na podatek, jak również w rocznym rozliczeniu podatku dochodowego:

• wydatki na zakup kryptowaluty ujmuje w kosztach uzyskania przychodów w momencie poniesienia wydatku, tzn. „na bieżąco", czyli w dacie zakupu i według cen zakupu,
• przy rozliczaniu kosztów uzyskania przychodów z obrotu kryptowalutą nie ma jest podstaw prawnych do stosowania metody FIFO („pierwsze przyszło – pierwsze wyszło"; o której mowa w art. 30a ust. 3 ustawy o PIT).

Inne zasady rozliczania i dokumentowania kosztów uzyskania przychodów obowiązują podatników prowadzących księgi rachunkowe, zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, gdyż:

• przepisy ustawy nie zawierają katalogu dokumentów księgowych, które mogą stanowić podstawę zapisów w księgach rachunkowych, a jedynie określają jego podstawowe elementy (art. 21 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Z tych względów np. wyciągi bankowe potwierdzające transakcje zakupu lub sprzedaży kryptowaluty wraz z załączonym wydrukiem z dokonanej transakcji z giełdowego profilu jednostki, uzupełnionym o podpis osoby, która w imieniu jednostki dokonała tej transakcji, mogą być uznane za dowód księgowy w rozumieniu ustawy,
• obowiązuje podział kosztów na pośrednie (potrącane w dacie ich poniesienia) i bezpośrednie (potrącane w momencie powstania ściśle związanego z nim przychodu);
• przepisy (art. 34 ust. 4 pkt 2 ustawy o rachunkowości) przewidują możliwość wyboru przez podatnika metody FIFO („pierwsze przyszło – pierwsze wyszło") dla ustalenia wartości rozchodu określonych towarów.

Dochód

Dochody z obrotu krytpowalutą zakwalifikowane do:

• praw majątkowych opodatkowane są na zasadach ogólnych według skali podatkowej (określonej w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT) i wykazywane w zeznaniu PIT-36, w części D.1. lub D.2.,w wierszu 7: Prawa autorskie i inne prawa (o których mowa w art. 18 ustawy o PIT),

albo

• pozarolniczej działalności gospodarczej, podlegają łączeniu z innymi dochodami z tego źródła przychodów. Wówczas dochód (stratę) z tego tytułu należy wykazać w zeznaniu:
  • PIT-36, jeżeli dla tego źródła przychodów wybrano formę opodatkowania na zasadach ogólnych według skali podatkowej,
  • PIT-36L, jeżeli dla tego źródła przychodów wybrano formę opodatkowania 19% stawką podatku (o której mowa w art. 30c ust. 1 ustawy o PIT).

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)

Umowa sprzedaży oraz zamiany kryptowaluty, stanowiącej prawo majątkowe, podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (zob. art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 4 pkt 1 i 2, art. 6 oraz art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych). W przypadku umowy sprzedaży obowiązek zapłacenia tego podatku – w wysokości 1% wartości rynkowej nabywanego prawa majątkowego zbywanej kryptowaluty – dotyczy kupującego. Przy umowie zamiany obowiązek zapłaty podatku – w wysokości 1% wartości rynkowej prawa majątkowego, od którego przypada wyższy podatek – dotyczy solidarnie stron czynności.

Wyłączona z opodatkowania PCC (na podstawie art. 2 pkt 4 ustawy o PCC) jest umowa sprzedaży bądź zamiany kryptowalut objęta podatkiem VAT – w zakresie, w jakim podlega opodatkowaniu VAT lub jeżeli przynajmniej jedna ze stron czynności jest zwolniona z VAT z tytułu dokonania tej czynności. 

Podatek od towarów i usług (VAT)

Działalność w zakresie kupna i sprzedaży tzw. kryptowalut podlega opodatkowaniu VAT jako odpłatne świadczenie usług (zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług; zob.: pkt 31 wyroku TSUE z dnia 22 października 2015 r. w sprawie C-264/14 – Hedqvist). Dla celów VAT pojęcie walut używanych jako prawny środek płatniczy obejmuje także tzw. kryptowalutę (tym samym wpisuje się w normę z art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT – zob.: pkt 47 ww. wyroku TSUE).

Oznacza to, że sprzedaż i wymiana kryptowaluty na walutę tradycyjną i odwrotnie, jak również wymiana jednej kryptowaluty na inną, o ile podlega opodatkowaniu VAT, korzysta ze zwolnienia z VAT.

W związku z tym należy pamiętać, że co do zasady podatnik nie ma prawa do odliczenia VAT od nabywanych towarów i usług związanych z działalnością w zakresie wydobywania jak i kupna/sprzedaży kryptowalut (wyjątek – art. 86 ust. 9 ustawy o VAT).

Obowiązek podatkowy w zakresie podatku VAT powstaje w momencie sprzedaży/wymiany kryptowaluty na walutę tradycyjną, jak również w momencie wymiany jednej kryptowaluty na inną.

Podstawa opodatkowania (którą zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z art. 29a ust. 1 ustawy o VAT jest otrzymane wynagrodzenie) w przypadku handlu kryptowalutami zarówno w zakresie kupna/sprzedaży za walutę tradycyjną, jak i za inną kryptowalutę, ma być wyrażona w złotówkach (PLN). 

Zob. też: 

• Niebezpieczne kryptowaluty
• Waluty wirtualne będą uregulowane
• Niebezpieczeństwa związane z inwestowaniem w tzw. monety czy tokeny

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 200, z późn. zm.; ustawa o PIT);
• ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2018 r. poz. 395);
• ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1150, ze zm.; ustawa o PCC);
• ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2017 r. poz. 1221, z późn. zm.; ustawa o VAT.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl