Konsultacje przy zwalnianiu - czy obowiązkowe i wiążące? - opinia prawna

Opinia prawna

Charakter zwolnień

W przedstawionym stanie faktycznym znajduje zastosowanie art. 38 Kodeksu pracy (KP), który reguluje problematykę tzw. konsultacji wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony z organizacjami związkowymi.
W sytuacji zaś, gdy przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę byłaby likwidacja stanowiska stosuje się przepisy ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracownika (Dz. U. 2003 r., Nr 90, poz. 844). Przepisy tej ustawy mogą mieć zastosowanie w sytuacji gdy mamy do czynienia z tzw. zwolnieniami grupowymi. W takim przypadku obok przepisów kodeksu pracy regulujących sposób i tryb wypowiedzenia umowy o pracę miałyby zastosowanie przepisy przywołanej wcześniej ustawy. Zasadniczym skutkiem jej stosowania ustawy byłaby konieczność wypłacenia pracownikowi specjalnej odprawy pieniężnej w wysokości zależnej od jego stażu pracy (art. 8 par. 1 ustawy). Ponadto zgodnie z tą ustawą pracodawca powinien ponownie zatrudnić pracownika w razie ponownego zatrudniania pracowników w tej samej grupie zawodowej, jeżeli pracownik zgłosi zamiar powrotu do zakładu pracy w ciągu roku od rozwiązania stosunku pracy (art. 9 par. 1 ustawy).

Obowiązek konsultacyjny

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek zawiadomić na piśmie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, podając przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy.

Jeżeli zakładowa organizacja związkowa uważa, że wypowiedzenie byłoby nieuzasadnione, może w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia.

Wobec znowelizowania art. 38 KP - skreślenia § 3 i 4 - związkowa konsultacja wypowiedzeń z dwuinstancyjnej stała się jednoinstancyjną.

Problem przedstawiony w stanie faktycznym - Czy przeprowadzone konsultacje ze związkami są wystarczające i czy wyczerpano drogę odwoławczą? - staje się więc nieaktualny z dniem 29 listopada 2002 r. Powodem tego jest oczywiście fakt, iż konsultacja związkowa jest jednoinstancyjna.
Jednak jeszcze na podstawie stanu prawnego sprzed nowelizacji należało uwzględniać szereg orzeczeń Sądu Najwyższego.

Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że obowiązek konsultacji ponadzakładowej obciąża pracodawcę w razie zgłoszenia zastrzeżeń przez taką organizację zakładową, która jest składową częścią organizacyjnej struktury ogólnokrajowej organizacji związkowej. Obowiązek ten nie odnosi się natomiast do organizacji zakładowej stanowiącej samodzielny, odrębny związek zawodowy niezrzeszony w strukturze ogólnokrajowej. Nie wszystkie zakładowe organizacje związkowe, które są samodzielnymi związkami zawodowymi posiadającymi własną osobowość prawną, zrzeszyły się w ogólnokrajowych federacjach. Niektóre nie mają w ogóle struktury ponadzakładowej, ewentualnie ich zrzeszenie kończy się na strukturze regionalnej. Jeżeli jednak przystąpiły do (stały się członkiem) krajowej federacji związków zawodowych, wówczas wchodzą w skład ogólnokrajowej organizacji związkowej w rozumieniu art. 38 § 4 KP (uzasadnienie do wyroku SN z dnia 2000. 04. 04 - I PKN 566/99 OSNAP 2001/17/531).

Nowelizacja z 26 lipca br. skreśliła także § 4 art. 38, w związku z czym, powyższe uwagi nie mają już zastosowania od 29 listopada br. Jednak w czasie obowiązywania w/w przepisu, przy założeniu, że „Zarząd Związków” jest organem ogólnokrajowej organizacji związkowej, o której mowa wyżej, wymóg konsultacji ze związkami zawodowymi został spełniony.

Charakter opinii związku zawodowego.

Po rozpatrzeniu stanowiska organizacji związkowej, a także w razie niezajęcia przez nią stanowiska w ustalonym terminie, pracodawca podejmuje decyzję w sprawie wypowiedzenia (art. 38 § 5 KP).

Gdyby któraś z organizacji związkowych nie zajęła stanowiska w terminie, pracodawca mógłby podjąć decyzję o wypowiedzeniu umowy bez oczekiwania na odpowiedź z jej strony.

Pracodawca nie jest związany stanowiskiem ani zakładowej ani ogólnokrajowej organizacji związkowej (tej ostatniej w stanie prawnym sprzed 29 listopada 2002r.) Nawet wówczas, gdy obie organizacje związkowe zajęły negatywne stanowisko co do wypowiedzenia umowy, pracodawca może dokonać wypowiedzenia. Istotne jest jedynie to, by przewidziane przez KP współdziałanie pracodawcy z organizacjami związkowymi zostało zrealizowane zgodnie z przepisami prawa pracy.

Odwołanie się do sądu pracy

W przypadku, gdy pracownik odwoła się do sądu pracy, sąd będzie sprawdzał legalność i zasadność przeprowadzonego wypowiedzenia umowy o pracę, zgodnie z art. 45 § 1 KP.

W przedstawionym stanie faktycznym sąd zbada prawidłowość dokonanych konsultacji ze związkami zawodowymi oraz pozostałe kwestie, związane z wypowiedzeniem umowy o pracę, uregulowane w art. 30 - 41 KP (w szczególności zaś zasadność (przyczynę) wypowiedzenia umowy o pracę). Jeśli te wymogi zostały spełnione, pracodawca nie musi się obawiać tego, że wypowiedział umowę o pracę mimo sprzeciwu organizacji związkowych.