Kto jest \"małym podatnikiem\" VAT?

Czym mały podatnik wyróżnia się od pozostałych podatników VAT?

Definicję podatnika podatku VAT zawiera art. 15 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwanej dalej „ustawą o VAT”. Zgodnie z tym przepisem, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza, o której mowa w ustawie o VAT, rozumiana jest w sposób specyficzny i sformułowany tylko na potrzeby tej ustawy. Działalność gospodarcza obejmuje więc wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Trzeba zaznaczyć, że ustawa o VAT wyłącza pewne czynności z działalności gospodarczej, co oznacza, że pozostają one poza zakresem podatku VAT. Są to czynności, w wyniku których podatnik uzyskuje następujące przychody: 

1. wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – a więc min. przychody z umowy o pracę,

2. wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (np. przychody z umowy zlecenia i umowy o dzieło, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby wykonujące są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich,

3. uzyskiwane ze świadczenia usług twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzanych w formie honorariów za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw artystycznego wykonania albo ich wykonanie, w tym również wynagradzanych za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi. 

Podatnikami są również między innymi osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:

1. na których ciąży obowiązek uiszczenia cła,  

2. uprawnione do korzystania z procedury celnej obejmującej uszlachetnianie czynne, odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną, w tym również osoby, na które, zgodnie z odrębnymi przepisami, zostały przeniesione prawa i obowiązki związane z tymi procedurami;

3. dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów;

4. będące usługobiorcami usług świadczonych przez podatników posiadających siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium kraju (tzw. import usług);

5. nabywające towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności lub stałego miejsca zamieszkania na terytorium kraju (z pewnymi zastrzeżeniami).

6. nabywające usługi w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych, o których mowa w ustawie z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784, z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 oraz z 2009 r. Nr 215, poz. 1664)6), jeżeli usługodawcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, niekorzystający ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9.

Niektórzy podatnicy, po spełnieniu określonych warunków ustawowych, mogą uzyskać status małego podatnika. Status ten uprawnia do skorzystania z preferencyjnych rozwiązań w zakresie rozliczeń w podatku VAT.  

Jakie warunki należy spełnić, aby być małym podatnikiem?

Limit wartości sprzedaży i jego obliczanie 

Przepisy ustawy o VAT za małego podatnika uznają takiego podatnika podatku od towarów i usług, u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro (art. 2 pkt 25 ustawy o VAT). 

Przeliczenia powyższej kwoty dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1.000 zł. W 2012 r. małym podatnikiem jest zatem taki podatnik, u którego wartość sprzedaży w 2011 r. nie przekroczyła kwoty  5.324.000  PLN. 

Preferencje przewidziane dla małych podatników stosuje się również do podatników rozpoczynających w ciągu roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych podatkiem VAT, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, ww. kwoty  5.324.000 PLN . W celu należytego obliczenia proporcji należy podzielić liczbę dni pozostałych do końca roku przez liczbę dni w roku i tak ustalony stosunek procentowy zastosować do powyższej kwoty.   

Przykład: 

Podatnik rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem VAT w dniu 28 września 2012 r. Liczba dni pozostałych do końca roku wynosi 94. Proporcję, o której mowa należy wyliczyć następująco:

94/365 x 100% = 25,75% 

Tak ustaloną proporcję należy zastosować do kwoty 3.133.000 zł: 

5.324.000 zł x 25,75% = 1.370.930 zł 

Gdyby ustalona w powyższy sposób kwota została przekroczona, podatnik traci prawo do rozliczania się jako mały podatnik (tj. traci prawo do rozliczania się metodą kasową oraz do dokonywania kwartalnych rozliczeń), począwszy od rozliczenia za miesiąc następujący po kwartale, w którym nastąpiło to przekroczenie, oraz w następnym roku podatkowym.

W praktyce wiele problemów może sprawić właściwe wyliczenie ww. kwoty limitu. Ustawa o VAT posługuje się bowiem pojęciem „wartość sprzedaży”, nie konkretyzując, o jaką sprzedaż chodzi. W tej sytuacji należy odwołać się do definicji sprzedaży, zawartej w art. 2 pkt 22 ustawy. Zgodnie z tym przepisem za sprzedaż należy rozumieć odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów. Wszystkie pozostałe czynności nie będą zaliczane do sprzedaży, a zatem nie będą również brane przy ustalaniu limitu w celu sprawdzenia statusu małego podatnika.  

Zaznaczmy, iż sprzedażą jest każda odpłatna dostawa towarów, niezależnie od tego, czy podlega opodatkowaniu. W tej sytuacji przy liczeniu limitu należy również uwzględnić wartość sprzedaży zwolnionej. Nie należy jednak utożsamiać sprzedaży zwolnionej ze sprzedażą, która w ogóle nie podlega opodatkowaniu VAT, gdyż ona pozostaje poza systemem podatku VAT. 

Przykład:  

Podatnik wykonał w 2011 r. następujące czynności: 

1. dokonał odpłatnej dostawy towarów na kwotę                                           1.200.000 zł
2. nabył towary z Unii (wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów) na kwotę     600.000 zł
3. dokonał importu usług z USA  na kwotę                                                        900.000 zł
4. wykonał wewnątrzwspólnotową dostawę towarów do Niemiec na kwotę  1.800.000 zł
5. wykonał sprzedaż wolną od podatku na kwotę                                                 12.000 zł       

Podane wyżej kwoty zawierają podatek VAT - tam gdzie transakcje podlegały opodatkowaniu. Łączna wartość wszystkich transakcji wraz z podatkiem wynosi więc 4.512.000 zł. Jednakże na sprzedaż w rozumieniu ustawy składają się tylko takie czynności, jak: odpłatna dostawa (1.200.000 zł), wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (1.800.000 zł) oraz sprzedaż zwolniona od podatku (12.000 zł). Wartość sprzedaży w 2011 r. niezbędna do wyliczenia statusu małego podatnika wyniosła więc 3.012.000 zł.

Jest to kwota mniejsza niż  5.324.000 PLN  , a zatem podatnik jest małym podatnikiem w rozumieniu ustawy o VAT.   

Zleceniobiorcy, przedsiębiorstwa maklerskie, zarządzający funduszami oraz agenci jako mali podatnicy

W poprzednim podrozdziale omówiliśmy sposób wyliczania limitu sprzedaży, który stanowi ogólną zasadę. Dla pewnej grupy podatników przewidziane zostały jednak szczególne regulacje. Chodzi o następujących podatników:

1. prowadzących przedsiębiorstwo maklerskie,

2. zarządzających funduszami powierniczymi,

3. będących agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu.

Dla ww. grupy podatników ustalony został inny, mniejszy limit dla celów ustalania statusu małego podatnika. W przypadku tych podatników, zostaną oni uznani za małych podatników, jeżeli  kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45.000 euro.

W 2012 r. warunki te zostaną spełnione, jeśli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia nie przekroczyła w 2011 r. kwoty 200.000 zł.

Należy jednak zaznaczyć, że omawiane regulacje stosuje się również do podatników rozpoczynających w ciągu roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, ww. kwoty. Sposób wyliczania proporcji został przedstawiony wcześniej. W przypadku przekroczenia ww. kwoty, podatnik traci prawo do rozliczania się metodą kasową oraz do dokonywania kwartalnych rozliczeń, począwszy od rozliczenia za miesiąc następujący po kwartale, w którym nastąpiło to przekroczenie, oraz w następnym roku podatkowym.

Komisant jako mały podatnik

W poprzednim podrozdziale była mowa o limicie wyznaczonym dla podatników takich, jak m.in. agenci, zleceniobiorcy lub inne osoby świadczące usługi o podobnym charakterze. Ustawodawca dokonał zatem wyróżnienia pewnej grupy podatników, którzy pośredniczą w obrocie gospodarczym i których wynagrodzenie przybiera postać prowizji lub innej postaci. Z ww. katalogu zostali wyłączeni jednak przedsiębiorcy prowadzący komis, których nie dotyczy ww. limit 45.000 euro.

Przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym (art. 765 Kodeksu cywilnego). Wyróżnia się zatem komis sprzedaży (kiedy to prowadzący przedsiębiorstwo komisowe sprzedaje rzecz na rachunek klienta) oraz komis zakupu (kiedy to prowadzący komis nabywa rzecz na rachunek klienta). W obu ww. przypadkach komisant pobiera prowizję za wykonanie usługi.

Wyłączenie komisu z limitu określonego dla innych pośredników nie oznacza jednak, że przedsiębiorca prowadzący komis nie może być uznany za małego podatnika. Po prostu w jego sytuacji limit sprzedaży brany pod uwagę dla określenia statusu małego podatnika będzie wynosił równowartość 1.200.000. euro.

Obowiązek zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego o posiadaniu statusu małego podatnika

Status małego podatnika przysługuje z mocy samego prawa, jeśli tylko podatnik spełnia warunki wskazane w niniejszym artykule. Podatnik nie ma obowiązku informować o tym fakcie naczelnika urzędu skarbowego, również jeśli chce korzystać z preferencyjnego sposobu rozliczania podatku.

Mały podatnik może zatem rozliczać podatek VAT na zasadach ogólnych. Jeśli jednak zdecyduje się na skorzystanie z preferencji, wówczas może:

• stosować kasową metodę rozliczeń albo

• składać deklaracje kwartalne bez stosowania metody kasowej.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, ze zm.);
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zm.)

nabywające usługi w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych, o których mowa w ustawie z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784, z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 oraz z 2009 r. Nr 215, poz. 1664)6), jeżeli usługodawcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, niekorzystający ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9.

nabywające usługi w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych, o których mowa w ustawie z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784, z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 oraz z 2009 r. Nr 215, poz. 1664)6), jeżeli usługodawcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, niekorzystający ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl