Odstępstwa od ogólnych zasad postępowania o zamówienie publiczne (stan prawny obowiązujący do 1 marca 2004 r.)

5.1.2006

Kiedy zamawiający może odstąpić od zasad udzielania zamówień publicznych?

Istnieją dwie grupy przypadków, kiedy możliwe jest udzielanie zamówień publicznych z pominięciem lub modyfikacją zasad przyznawania zamówień określonych w ustawie o zamówieniach publicznych. Pierwsza grupa przypadków związana jest udzielaniem zamówień finansowanych z udziałem środków zagranicznych. Druga grupa związana jest z postępowaniami prowadzonymi na zasadach szczególnych.

Jakie są wyłączenia w przypadku zamówień finansowanych ze źródeł zagranicznych?

Środki majątkowe przeznaczone na finansowanie określonych zamówień mogą pochodzić z różnych źródeł. Mogą mieć miejsce takie przypadki, w których umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną, przyznaje podmiotom polskim środki finansowe na realizację zamówień publicznych. W takim wypadku, jeżeli zamówienie ma być finansowane z udziałem środków przyznanych przez umowę międzynarodową, i gdy umowa ta przewiduje inne niż ustawa o zamówieniach publicznych procedury udzielania zamówień, zamawiający obowiązany jest stosować procedury określone w tej właśnie umowie międzynarodowej. W tych przypadkach ustawa polska nie znajduje w ogóle zastosowania. Z kolei, w przypadku zamówień finansowanych w całości lub w części za środków Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) i realizowanych w ramach jej programu inwestycyjnego stosuje się zasady obowiązujące w tej organizacji.
Ponadto zagraniczne środki finansowe na realizację zamówień mogą pochodzić również ze źródeł innych niż umowa międzynarodowa (np. pomoc udzielana przez rządy innych państw). Jeżeli zamówienie finansowane jest z udziałem takich środków, i ponadto otrzymanie tych środków uzależnione jest od stosowania procedur odmiennych niż te, które określone są w polskiej ustawie, wówczas na odstąpienie od stosowania przepisów ustawy zamawiający obowiązany jest uzyskać zezwolenie od Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. Prezes Urzędu, na wniosek zamawiającego udziela zezwolenia w formie decyzji administracyjnej, którą wydaje w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych.

Co to jest umowa międzynarodowa?

Umowa międzynarodowa to porozumienie między Rzeczpospolitą Polską a innym podmiotem lub podmiotami prawa międzynarodowego, regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie czy w większej liczbie dokumentów.

Dla uznania porozumienia za umowę międzynarodową nie ma również znaczenia jego nazwa oraz to, czy jest zawierane w imieniu państwa, rządu czy ministra kierującego działem administracji rządowej właściwego do spraw, których dotyczy umowa międzynarodowa.

W jakich przypadkach dopuszczalne jest prowadzenie postępowań na zasadach szczególnych?

Katalog przesłanek przewidujących możliwość prowadzenia postępowań na zasadach szczególnych został w ustawie szczegółowo określony. Katalog ten ma charakter zamknięty, to znaczy, że nie jest możliwe prowadzenie postępowań na zasadach szczególnych w innych przypadkach. Zgodnie z art. 4b możliwość taka istnieje w razie prowadzenia postępowań o zamówienia:

Udzielane w sytuacji wystąpienia lub bezpośredniego zagrożenia wystąpieniem klęski żywiołowej. Z przesłanki tej wynika, że zamawiający może udzielać zamówień na zasadach szczególnych zarówno w sytuacji, gdy stan klęski żywiołowej już wystąpił, jak i w sytuacji, gdy istnieje zagrożenie jego wystąpieniem. Sytuacja bezpośredniego zagrożenia wystąpienia klęski żywiołowej musi mieć charakter obiektywny. Znaczy to, że na podstawie zaistniałych okoliczności faktycznych można stwierdzić, że zachodzi uzasadniona obawa wystąpienia stanu klęski żywiołowej. Stan klęski żywiołowej może być spowodowany poprzez katastrofy naturalne (np: powodzie, susze, intensywne opady deszczu, silne wiatry, masowe wystąpienie szkodników lub chorób zakaźnych ludzi) lub awarie techniczne (czyli gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości), jeżeli ich skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach. Stan klęski żywiołowej wprowadzany jest na określonym obszarze w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.
Udzielane i realizowane za granicą. Konieczne jest wystąpienie łącznie obu wymienionych warunków. Chodzi więc o sytuacje, gdy zamówienie jest zarówno udzielane, jak i realizowane za granicą. Jeżeli choćby jeden z warunków nie zostanie spełniony, postępowanie musi być prowadzone na zasadach ogólnych.
Których przedmiotem jest uzbrojenie lub sprzęt wojskowy.
Których przedmiot jest objęty tajemnicą państwową. Jeżeli przedmiot zamówienia jest objęty tajemnica państwową, dopuszczalne jest zastosowanie zasad szczególnych. Tajemnica państwowa może być związana z bezpieczeństwem i obronnością państwa, porządkiem publicznym, a także podstawowymi interesami państwa.
Dotyczące istotnych interesów bezpieczeństwa państwa.

Na czym mogą polegać zasady szczególne postępowań?

Do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego na zasadach szczególnych generalnie stosuje się przepisy ustawy. Zasady szczególne polegają na wyjątkowym odstąpieniu od stosowania niektórych przepisów ustawy. Katalog odstępstw został ogólnie kreślony w ustawie. Zezwala ona na odstąpienie od stosowania przepisów dotyczących obowiązku publikacji ogłoszeń, terminów, odwołań, wymogu zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu trybu udzielania zamówienia innego niż przetarg nieograniczony, jawności postępowania, preferencji krajowych, przesłanek wyboru trybu przetargu ograniczonego i dwustopniowego. Powyższy katalog odstępstw został w rozporządzeniu Rady Ministrów jeszcze ograniczony, uszczegółowiony i dostosowany do przyczyn uzasadniających zastosowanie zasad szczególnych.

W postępowaniu prowadzonym na zasadach szczególnych o zamówienie udzielane w sytuacji wystąpienia lub bezpośredniego zagrożenia wystąpieniem klęski żywiołowej nie stosuje się przepisów dotyczących:

obowiązku publikacji ogłoszeń o wszczęciu postępowania,
terminów - dotyczy to na przykład terminów składania ofert, związania ofertą. Zamawiający w takim przypadku nie jest związany przepisami ustawy określającymi terminy i może je samodzielnie określić w odmienny sposób.
odwołań - a więc dostawcy lub wykonawcy nie mogą składać odwołać do zespołu arbitrów. Nie oznacza to jednak zakazu składania protestów.
wymogu zatwierdzania przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych wyboru trybu udzielenia zamówienia innego niż przetarg nieograniczony - zamawiający nie muszą się więc zwracać do Prezesa Urzędu o zatwierdzenie wyboru trybu zamówienia z wolnej ręki, jeżeli wartość zamówienia przekracza kwotę 30.000 Euro, a w pozostałych postępowaniach, jeżeli wartość zamówienia przekracza 200.000 Euro.

W postępowaniu o zamówienie udzielane i realizowane za granicą nie stosuje się przepisów ustawy dotyczących:

preferencji krajowych,
obowiązku publikacji ogłoszeń o wszczęciu postępowania,
odwołań,
wymogu zatwierdzania przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych wyboru trybu przetargu ograniczonego i przetargu dwustopniowego,
innych przepisów niż wymienione w pkt 1-4, jeżeli są one niezgodne z prawem państwa, na którego terytorium jest udzielane i realizowane zamówienie.

Jeżeli zamówienia są udzielane i realizowane w państwach członkowskich Unii Europejskiej, nie znajdują zastosowania zasady szczególne, o których mowa w pkt 2 i 3.

Jeżeli zamówienie jest udzielane na zasadach szczególnych przez placówkę zagraniczną (w rozumieniu przepisów o służbie zagranicznej), zamawiający może udzielić zamówienia w trybie zamówienia z wolnej ręki, o ile jednak zachodzi jedna z następujących okoliczności:

jest to uzasadnione potrzebą ochrony interesu Rzeczypospolitej Polskiej w państwie przyjmującym
w chwili udzielania zamówienia w państwie przyjmującym, niebędącym państwem członkowskim Unii Europejskiej, w którym będzie udzielane i wykonywane zamówienie, występują szczególne warunki ekonomiczne uzasadniające udzielenie zamówienia w tym trybie.

W takim wypadku zamawiający nie ma obowiązku uzyskania zatwierdzenia wyboru trybu zamówienia z wolnej ręki, jeżeli zamówienie przekracza równowartość 30.000 euro.

W postępowaniu, którego przedmiotem jest uzbrojenie lub sprzęt wojskowy, którego przedmiot objęty jest tajemnicą państwową, albo dotyczącym istotnych interesów bezpieczeństwa państwa nie stosuje się przepisów ustawy dotyczących:

wymogu zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych wyboru trybu udzielania zamówienia innego niż przetarg nieograniczony,
obowiązku publikacji ogłoszeń,
jawności postępowania - powoduje to wyłączenie jawności dokumentacji postępowania (protokołu, dokumentacji podstawowych czynności), a więc ani oferenci ani inne podmioty nie mają prawa wglądu w dokumentację postępowania.
odwołań,
terminów.

Ponadto zamawiający ma możliwość udzielenia zamówienia w trybie przetargu ograniczonego albo przetargu dwustopniowego niezależnie od wystąpienia ustawowych przesłanek wyboru tych trybów. Zamawiający nie ma również obowiązku przekazywania do publikacji ogłoszenia o planowanych w danym roku kalendarzowym zamówieniach na roboty budowlane o wartości przekraczającej 500.000 Euro oraz o planowanych w danym roku kalendarzowym zamówieniach na dostawy lub usługi o wartości 500.000 Euro.

Czy zamawiający może sam podjąć decyzję o stosowaniu zasad szczególnych?

Jest to możliwe, ale wyłącznie jeżeli ze względu na wystąpienie lub zagrożenie wystąpieniem klęski żywiołowej wymagane jest natychmiastowe udzielenie zamówienia. W takiej sytuacji, o wszczęciu postępowania na zasadach szczególnych zamawiający informuje niezwłocznie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. Informacja powinna zawierać opis przedmiotu zamówienia oraz wskazanie podstawy prawnej udzielenia zamówienia na zasadach szczególnych. W każdym innym wypadku o wszczęciu postępowania na zasadach szczególnych rozstrzygają odpowiednie organy. W zależności zakresu swojego działania rozstrzygnięcie w tej sprawie podejmują: Szef Kancelarii Sejmu, Szef Kancelarii Senatu, Szef Kancelarii Prezydenta, Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, członkowie Rady Ministrów, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, kierownicy centralnych urzędów administracji rządowej oraz wojewodowie. Jeżeli natomiast w sprawie nie jest właściwy żaden z wymienionych organów, o wszczęciu postępowania na zasadach szczególnych rozstrzyga Prezes Urzędu. Zamawiający chcąc wszcząć postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na takich zasadach musi zwrócić się do odpowiedniego organu ze stosownym wnioskiem. Wniosek w tej sprawie powinien zawierać w szczególności opis przedmiotu zamówienia, uzasadnienie udzielenia zamówienia na zasadach szczególnych oraz określenie proponowanego trybu udzielenia zamówienia wraz z uzasadnieniem.

Pamiętaj, że:

Naruszenie zasad udzielania zamówień publicznych stanowi podstawę do wniesienia protestu, a także może stanowić podstawę do unieważnienia postępowania lub zawartej w jego wyniku umowy.
Jeżeli zamówienie finansowane jest ze środków zagranicznych przyznanych na innej niż umowa międzynarodowa podstawie i jeżeli otrzymanie tych środków zależne jest od stosowania procedur odmiennych niż w ustawie, zamawiający musi uzyskać stosowną decyzję administracyjną na dostąpienie od stosowania ustawy o zamówieniach publicznych.
Odstąpienie od stosowania określonych przepisów ustawy uzależnione jest od podstawy uzasadniającej prowadzenie postępowania na zasadach szczególnych.
Zamawiający nie może samodzielnie podjąć decyzji o wszczęciu postępowania na zasadach szczególnych, z wyjątkiem postępowań, w których ze względu na wystąpienie lub zagrożenie wystąpieniem klęski żywiołowej wymagane jest natychmiastowe udzielenie zamówienia.
W dniu 2 marca 2004 r. ustawa z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych utraciła moc, na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych.

Podstawa prawna:

Ustawa z 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych ( Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 664 ze zm.),
Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych. (Dz. U. z 2000 r. Nr 39, poz. 443).
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558),
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie prowadzenia postępowań o zamówienia publiczne na zasadach szczególnych. (Dz. U. z 2002 r. nr 55, poz. 475).

Zespół
e-prawnik.pl