Pełnomocnictwo a prokura?

Zarówno prokurent, jak i pełnomocnik działają w imieniu i ze skutkami dla reprezentowanego, swoim zachowaniem mogą wywołać skutki prawne bezpośrednio w sferze prawnej mocodawcy. Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa, charakteryzującym się znacznie szerszym zakresem uprawnień, niż pełnomocnictwo zwykłe oraz ograniczonym kręgiem osób mogących ją ustanowić (tylko przedsiębiorcy wpisani do rejestru). Aby pomóc lepiej zrozumieć podobieństwa i różnice pomiędzy pełnomocnikiem i prokurentem, przedstawiamy je poniżej usystematyzowane tematycznie.

Mocodawca i przedstawiciel

Pełnomocnictwo może zostać udzielone przez każdą osobę mającą pełną zdolność do czynności prawnych. Prokurę może ustanowić jedynie przedsiębiorca wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego (np. spółki osobowe," spółki kapitałowe, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie).

Pełnomocnikiem może być osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych, przy czym wystarczająca jest ograniczona zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnikiem może być również osoba prawna. Prokurentem może zostać tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prokurentem może być ustanowiony także wspólnik spółki handlowej.

Sposób i forma ustanowienia pełnomocnicka

Pełnomocnik spółek handlowych i innych jednostek organizacyjnych ustanawiany jest zgodnie z zasadami reprezentacji tych jednostek. Przykładowo w spółce posiadającej zarząd wieloosobowy, którego każdy członek uprawniony jest do samodzielnej reprezentacji spółki, pełnomocnik będzie mógł zostać ustanowiony przez każdego z członków zarządu. Natomiast, gdy w spółce istnieje reprezentacja zbiorowa, do ustanowienia pełnomocnictwa niezbędne jest współdziałanie określonej w umowie, bądź statucie liczby członków zarządu. Ważne wtedy jest, aby pełnomocnictwo zostało podpisane przez te osoby, nie zaś tylko przez jedną z nich.

Sposób i forma udzielenia prokury

Powołanie prokurenta w spółce kapitałowej wymaga zgody wszystkich członków zarządu, a w spółce osobowej zgody wszystkich wspólników prowadzących sprawy spółki. Umowa spółki lub statut mogą jednak stanowić, że prokury mogą udzielić np. wybrani wspólnicy spółki jawnej lub partnerskiej, zgromadzenie wspólników lub rada nadzorcza w spółce z o.o. albo walne zgromadzenie w spółce akcyjnej.

Forma ustanowienia pełnomocnictwa zależna jest od jego rodzaju:

• do udzielenia pełnomocnictwa ogólnego niezbędne jest zachowanie formy pisemnej pod rygorem nieważności;

• jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie, np. umowa sprzedaży nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego, w takiej też formie należy udzielić pełnomocnictwa;

• w pozostałych przypadkach wystarczające jest udzielenie pełnomocnictwa ustnego.

Prokura powinna zostać udzielona na piśmie pod rygorem nieważności. Prokurent nie potrzebuje pełnomocnictwa w szczególnej formie do czynności, dla których taką formę zastrzeżono, za wyjątkiem zbycia przedsiębiorstwa, dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości – w tych przypadkach wymagane jest udzielenie pełnomocnictwa do poszczególnej czynności.

Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie" udzielenia prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania. Do zgłoszenia do rejestru ustanowienia prokury służy formularz urzędowy oznaczony KRS-WL, który stosuje się jako załącznik do formularza wpisu, bądź zmiany danych w rejestrze.

Przykładowo dla spółek kapitałowych formularzem takim są odpowiednio KRS-W3, bądź KRS-Z3. Do zmiany informacji o prokurencie, bądź jego wykreślenia z rejestru stosuje się formularz KRS-ZL. Do wniosku, który podlega opłacie sądowej w wysokości 500 zł oraz opłacie za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w wysokości 100 zł, należy dołączyć prócz odpowiedniej uchwały także zgodę prokurenta na jego powołanie, chyba ze wniosek o wpis jest podpisany przez prokurenta którego wpis dotyczy, albo udzielił on pełnomocnictwa do złożenia wniosku o wpis, albo jego zgoda jest wyrażona w protokole z posiedzenia organu powołującego na prokurenta lub w umowie spółki.

W przypadku gdy rejestrujemy po raz pierwszy nową spółkę, uiszcza się tylko jedną opłatę sądową oraz za ogłoszenie w MsiG od pierwszej rejestracji, wpis prokury nie podlega w tym przypadku dodatkowej opłacie.

Zakres i rodzaje pełnomocnictw

Uprawnienia pełnomocnika zależne są od rodzaju udzielonego mu pełnomocnictwa. Ze względu na zakres uprawnień, wyróżniamy pełnomocnictwo:

• ogólne – uprawnia pełnomocnika do wykonywania czynności zwykłego zarządu, np. do regulowania bieżących rachunków;

• rodzajowe – do poszczególnych rodzajów czynności przekraczających zwykły zarząd, np. do sprzedaży kilku nieruchomości;

• szczególne - do jednostkowych czynności, np. do sprzedaży konkretniej nieruchomości;

• procesowe – uregulowane w kodeksie postępowania cywilnego, do reprezentowania mocodawcy przed sądem.

Pełnomocnictwo może zostać udzielone jednej lub kilku osobom. Jeżeli mocodawca ustanowił kilku pełnomocników mogą oni działać:

• każdy samodzielnie,

• łącznie – tylko wszyscy razem, bądź określona ich liczba razem, np. wymagane jest współdziałanie dwóch pełnomocników do ważności czynności prawnej.          

Prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, za wyjątkiem zbycia przedsiębiorstwa, dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości – w tych przypadkach wymagane jest udzielenie pełnomocnictwa do poszczególnej czynności.

Prokurent może więc składać jak i przyjmować wszelkie oświadczenia woli, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, zawierać umowy w imieniu przedsiębiorstwa, czy dokonywać czynności sądowych, np. wnieść pozew w imieniu reprezentowanego przedsiębiorstwa. Prokurent nie może reprezentować spółki w postępowaniu karnym (pełnomocnikiem może być tylko osoba wykonująca zawód adwokata - w ograniczonym zakresie radca prawny) oraz rejestrowym (niezbędne jest działanie zarządu). Prokura nie obejmuje czynności nie związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa przez mocodawcę.

Prokura może być udzielona jednej, bądź kilku osobom:

• łącznie (prokura łączna), wymagane jest wtedy współdziałanie wszystkich prokurentów, bądź niektórych z nich – według zasad ustalonych przez mocodawcę,

• oddzielnie, każdy prokurent działa samodzielnie.

Wyróżnia się także tzw. prokurę łączną nieprawidłową – do ważności czynności prawnej niezbędne jest współdziałanie prokurenta i osoby trzeciej, np. członka zarządu mocodawcy. Kierowane do przedsiębiorcy oświadczenia lub doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednej z osób, którym udzielono prokury łącznie.

Prokura obejmuje wszelkie czynności sądowe i pozasądowe związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, poza ww. wyjątkami. Prokurę można jednakże ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).

Przeniesienie i substytucja pełnomocnictwa

Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylko wtedy, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. 

Przeniesienie i substytucja prokury

Prokura nie może być przeniesiona. Prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności, nie wymaga do tego odrębnego upoważnienia. Pełnomocnik ustanowiony przez prokurenta działa w imieniu i ze skutkami dla mocodawcy (przedsiębiorcy). Jego ustanowienie nie uchyla ani nie uszczupla umocowania prokurenta.

Odwołanie i wygaśnięcie pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

Odwołanie i wygaśnięcie prokury

Prokura może być w każdym czasie odwołana. W spółkach kapitałowych prokurę może odwołać każdy z członków zarządu samodzielnie.

Prokura wygasa:

• wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, ogłoszenia upadłości mocodawcy,

• otwarcia likwidacji przedsiębiorcy,

• przekształcenia przedsiębiorcy,

• ze śmiercią prokurenta.

Śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury. Wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami);
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 r., Nr 94, poz. 1037, ze zmianami);
• Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. 2001 r., Nr 17, poz. 209, ze zmianami)

Zespół
e-prawnik.pl