Unieważnienie małżeństwa

Unieważnienie małżeństwa jest jednym z kilku powodów ustania małżeństwa.

Inne przyczyny powodujące ustanie małżeństwa to:

• śmierć biologiczna jednego z małżonków,
• uznanie małżonka za zmarłego,
• orzeczenie rozwodu.

Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.

Podstaw do unieważnienia małżeństwa kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje kilka. Każda z nich jest specyficzna i różni się charakterem od pozostałych.

Jakie mogą być przesłanki unieważnienia małżeństwa?

Powodami unieważnienia mogą być:

• brak wymaganego wieku małżonków,
• ubezwłasnowolnienie małżonka, ale nie gdy ubezwłasnowolnie zostało uchylone
• choroba psychiczna albo niedorozwój umysłowy małżonka,
• pozostawanie w innym związku małżeńskim przez małżonka,
• pokrewieństwo lub powinowactwo między małżonkami,
• stosunek przysposobienia pomiędzy małżonkami.

Oprócz powyższych sytuacji małżeństwo może być unieważnione z powodu wady oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński. Z wadą taką mamy do czynienia gdy oświadczenie zostało złożone:

• przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli,
• pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony,
• pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.

Jeszcze jedną przyczyną unieważnienia małżeństwa, przewidzianą przez kodeks rodzinny i opiekuńczy, jest brak zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Unieważnienia małżeństwa w takim przypadku może żądać mocodawca.

Zasadą wprowadzoną przez kodeks rodzinny i opiekuńczy jest to, iż unieważnienia małżeństwa można żądać tylko w tych sytuacjach, które zostały przewidziane przez ten kodeks.

Kto jest upoważniony do unieważnienia małżeństwa?

O unieważnieniu małżeństwa orzeka sąd. Konieczne jest w tym celu wytoczenie powództwa przez osobę do tego uprawnioną na mocy przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W przypadku każdej z przyczyn wskazanych przez ten akt prawny, ustawodawca wskazuje także, kto może wytoczyć takie powództwo. Uprawnienie to przysługuje także prokuratorowi.

Prokurator posiada uprawnienie do wytoczenia powództwa o unieważnienie małżeństwa niezależnie od uprawnienia innych osób. Prokurator może wytaczać to powództwa na tych samych podstawach, które zostały przewidziane dla innych uprawnionych osób.

W jakim postępowaniu rozpatrywane są sprawy o unieważnienie małżeństwa ?

Sprawy o unieważnienie małżeństwa charakteryzują się pewną swoistością, co sprawia, iż ich rozpoznawanie i rozstrzyganie przez sąd dokonywane jest w postępowaniu odrębnym -postępowaniu w sprawach małżeńskich. Tryb procedury odrębnej jest tu obowiązkowy.
W procesie o unieważnienie małżeństwa sąd może także rozstrzygać w sprawach dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny i o alimenty" zarówno między małżonkami, jak i między nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi oraz sprawy dotyczące pieczy nad dziećmi i wspólnego mieszkania małżonków.

W jakim zakresie orzeka sąd ?

Zasadą jest, iż sąd orzekając unieważnienie małżeństwa, orzeka także, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze.

Jeżeli któryś z małżonków wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę unieważnienia małżeństwa w chwili jego zawarcia, to uważa się go za będącego w złej wierze.
Do uznania kogoś za będącego w złej wierze, konieczne jest udowodnienie, że w chwili zawierania małżeństwa był on świadomy faktów bądź zdarzeń, które stanowią przyczynę nieważności małżeństwa.

Sąd orzeka w przedmiocie złej wiary z urzędu, oznacza to że nie ma potrzeby, by powód w sprawie o unieważnienie małżeństwa wnosił do sądu takie żądanie.

Treść wyroku w przedmiocie złej wiary któregoś z małżonków może brzmieć następująco:

1. oboje małżonkowie zawarli małżeństwo w złej wierze,
2. jedno z małżonków zawarło małżeństwo w złej wierze,
3. żadne z małżonków nie zawarło małżeństwa w złej wierze.

Pamiętaj, że:

• W sprawach małżeńskich tak powodem, jak i pozwanym może być każdy z małżonków, w zależności od tego, który z nich pierwszy zdecyduje się na wytoczenie powództwa,
• prokurator ma prawo wytoczyć powództwo o unieważnienie małżeństwa,
• pomimo, iż sąd orzeka z urzędu o złej wierze małżonków, którzy zawarli związek małżeński oraz domniemania, że za będącego w złej wierze uważa się małżonka, który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę jego unieważnienia, nie oznacza to, iż nie ma możliwości w trakcie postępowania udowodnienia braku złej wiary.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.