Unieważnienie małżeństwa ze względu na wiek

W jakim wieku można zawrzeć małżeństwo?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że osoba, która nie ukończyła 18 lat, nie może zawrzeć związku małżeńskiego.

Przewiduje jednak wyjątkowo, iż z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 lat. Zezwolenie takie jest możliwe, gdy z okoliczności w danej sytuacji wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

Jak wygląda procedura udzielania zezwolenia na zawarcie małżeństwa kobiecie nie mającej ukończonych 18 lat?

Zezwolenia takiego może udzielić sąd opiekuńczy, na wniosek kobiety. Przed wydaniem postanowienia rozstrzygającego ten wniosek sąd ma obowiązek wysłuchać wnioskodawcę (kobietę) oraz osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Gdyby zaszła taka potrzeba, sąd powinien także wysłuchać osoby bliskie przyszłych małżonków. Z chwilą uprawomocnienia się tego postanowienia nie jest możliwa ani jego zmiana ani uchylenie.

Jakie powody mogą zostać uznane za ważne?

Oceny dokonuje się na podstawie ogólnych kryteriów, jednakże osobno dla każdego przypadku. Uwzględnia się wtedy wszelkie okoliczności, które mają wpływ na rodzinę i jej byt. Prawo nie zakłada z góry, że w każdym wypadku dobro rodziny jest określane w ten sam sposób. Dobro rodziny może wyrażać się w jej prawidłowym funkcjonowaniu. Istotna jest także sytuacja osobowa każdego z małżonków i wzajemny ich do siebie stosunek.

Małżeństwo zawarte przez osoby niepełnoletnie może zostać unieważnione

Jeżeli małżeństwo zostało zawarte przez:

• mężczyznę, który nie ukończył 18 lat,
• kobietę, która nie ukończyła 16 lat albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu 16 lat, lecz przed ukończeniem 18 lat

- to każdy z małżonków może żądać z tego powodu unieważnienia małżeństwa.

Z żądaniem unieważnienia małżeństwa może wystąpić każdy z małżonków, nawet ten, który w chwili zawierania małżeństwa spełniał wymóg posiadania odpowiedniego wieku. Z żądaniem tym może wystąpić także prokurator.

Nie można jednak wytoczyć powództwa i w efekcie unieważnić małżeństwa, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa osiągnął wymagany wiek. W takiej sytuacji, mamy do czynienia z tzw. konwalidacją małżeństwa. Konwalidacja oznacza uzdrowienie czynności prawnej, która była nieważna.

W sytuacji, gdy kobieta zaszła w ciążę, uprawnienie do żądania unieważnienia małżeństwa z powodu braku wymaganego wieku ma tylko ona. Mąż nie może wtedy wytoczyć powództwa. Mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku niezależnie od tego, czy fakt ten nastąpił przed czy po zawarciu małżeństwa, byleby ciąża istniała w czasie trwania małżeństwa. Gdyby jednak kobieta będąca w ciąży osiągnęła wymagany wiek przed wytoczeniem powództwa, to wtedy także nie może dojść do unieważnienia małżeństwa. 

Rozprawa odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron. Postępowanie jednak zostaje zawieszone gdy na rozprawę na pierwszym posiedzeniu nie stawił się powód, nawet gdyby jego niestawiennictwo było usprawiedliwione. Gdyby jednak w takiej sytuacji prokurator popierał żądanie unieważnienia małżeństwa, postępowanie nie ulega zawieszeniu.

Pamiętaj, że:

• Na skutek zawarcia małżeństwa osoba niepełnoletnia staje się pełnoletnia i nawet w przypadku unieważnienia małżeństwa nie traci tej pełnoletności,
• Niezachowanie minimalnej granicy wieku jest niedopuszczalne, dlatego małżeństwo może zostać unieważnione pomimo zezwolenia sądu opiekuńczego, gdy zostało zawarte przed ukończeniem przez kobietę 16 lat,
• W sprawach małżeńskich posiedzenia z zasady odbywają się przy drzwiach zamkniętych.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.