Zakaz unieważnienia małżeństwa

Z jakich powodów małżeństwo ustaje?

Przyczynami ustania małżeństwa jest:

• unieważnienie małżeństwa,
• śmierć biologiczna jednego z małżonków,
• uznanie małżonka za zmarłego,
• orzeczenie rozwodu.

Przypadki, w których unieważnienie małżeństwa jest dopuszczalne, wskazane są w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Kodeks ten formułuje także zasadę, iż nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu. Jest to rozwiązanie wypływające logicznie z faktu, iż proces o unieważnienie małżeństwa, które już przestało istnieć, byłby po prostu bezprzedmiotowy.

Z jakich przyczyn nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu?

Nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu z powodu:

• niezachowania wymaganego wieku,
• ubezwłasnowolnienia całkowitego,
• przeszkody w postaci choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, narkomanii, pijaństwa,
• powinowactwa,
• przysposobienia,
• wadliwości związanych z pełnomocnictwem.

Kiedy małżeństwo podlega unieważnieniu bez względu na to, czy ustało, czy nie?

Gdy chodzi o małżeństwo zawarte między krewnymi i małżeństwo bigamiczne, to zostały one potraktowane rygorystycznie. Małżeństwa te podlegają bezwzględnie unieważnieniu, mimo ich ustania.

Kto uczestniczy w procesie o unieważnienie małżeństwa, gdy małżeństwo już ustało?

Zarówno w przypadku bigamii jaki i pokrewieństwa, jeżeli toczy się proces o unieważnienie takiego małżeństwa, które już ustało na skutek śmierci małżonka, w procesie o unieważnienie małżeństwa, na miejsce zmarłego małżonka sąd ustanawia kuratora.

Kto może wytoczyć powództwo o unieważnienie małżeństwa?

W sytuacji, gdy podstawą do unieważnienia małżeństwa byłaby bigamia lub przeszkoda pokrewieństwa, a proces o unieważnienie małżeństwa dotyczyłby małżeństwa, które ustało na skutek prawomocnego orzeczenia rozwodu, wytoczyć powództwo może:

• każde z byłych małżonków,
• prokurator przeciwko obojgu rozwiedzionym małżonkom,
• każda inna osoba, która ma interes prawny.

Czy możliwe jest unieważnienie małżeństwa, gdy przyczyną tego byłaby bigamia lub przeszkoda pokrewieństwa w przypadku śmierci obojga małżonków?

Nawet gdyby oboje małżonkowie zmarli, powództwo o unieważnienie małżeństwa z powyższych powodów może być wytoczone przeciwko dwóm kuratorom.

Czym jest interes prawny uprawniający osoby trzecie do wytoczenia powództwa o unieważnienie małżeństwa po jego ustaniu?

W sprawach, w których małżeństwo może być unieważnione mimo jego ustania na skutek śmierci lub prawomocnego orzeczenia rozwodu, interes prawny ma przede wszystkim małżonek z pierwszego małżeństwa i dzieci pochodzące z tego małżeństwa.
SN wskazał, że jeżeli powodem jest małżonek z pierwszego małżeństwa, to choćby małżeństwo to również ustało, interes prawny należy uznać za wykazany.

Jaki sens ma unieważnienie małżeństwa po jego ustaniu?

Ustanie małżeństwa z powodu śmierci jednego z małżonków oraz rozwodu nie powoduje ustania skutków prawnych takiego małżeństwa. Skutki prawne nie gasną w takiej sytuacji i wywierają wpływ na prawa spadkowe, prawa do rent i zaopatrzeń, nazwisko żony.

Jakie inne wyjątki od zakazu unieważniania małżeństwa po jego ustaniu przewiduje kodeks rodzinny i opiekuńczy?

Należy tu wskazać na możność unieważnienia małżeństwa, które już ustało wskutek śmierci jednego z małżonków, jeżeli którekolwiek z nich wytoczyło powództwo w czasie trwania małżeństwa, tj. za życia obojga małżonków. Dotyczy to powództwa o unieważnienie z jakiejkolwiek znanej kodeksowi rodzinnemu i opiekuńczemu przyczyny.

Pamiętaj, że:

• Pomimo, iż zasadą, że nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu, to możliwe jest unieważnienie małżeństwa po jego ustaniu z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim (czyli bigamii),
• W razie śmierci małżonka, który wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni (czyli dzieci, wnuki itd.).

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.