Podmioty podlegające ubezpieczeniom społecznym
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych określa krąg osób, wobec których ubezpieczenie społeczne jest obowiązkowe oraz krąg osób, które mogą ubezpieczyć się na zasadzie dobrowolności. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych ściśle określa kto jest np. osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, kto osobą współpracującą a kto pracownikiem. O tym dowiesz się z niniejszej porady.
Pracownik
Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Oznacza to, że pracownikiem jest zarówno ten, kto ze swym pracodawcą zawarł umowę o prace na czas określony, nieokreślony, na czas wykonywania określonej pracy lub umowę na zastępstwo pracownika. Nie ma także wpływu na obowiązek objęcia ubezpieczeniem społecznym fakt, iż pracowni wykonuje prace na niepełnym etacie. Wówczas także objęty jest ubezpieczeniem społecznym.
Dla celów ubezpieczenia społecznego, za pracownika uważa się także osobę, która wykonuje pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym zastosowanie znajdują przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli pracownik umowę taką podpisał z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy. Oznacza to, że jeżeli pracownik zawarł ze swym pracodawcą np., umowę o dzieło, to od wynagrodzenia wypłacanego za wykonane dzieło odprowadzona będzie składka na ubezpieczenie społeczne. Umowa taka zawarta z pracodawcą jest bowiem ozusowana, chociaż umowa o dzieło „samoistna” nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym.
Jeżeli osoba, którą łączy ze swym pracodawcą stosunek pracy spełnia warunki do traktowania jej jako osobę współpracującą, do celów ubezpieczeń społecznych osoba ta traktowana jest jako osoba współpracująca (zobacz niżej).
Osoba traktowana jako pracownik podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu.
Członek spółdzielni
Za członka spółdzielni w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych traktuje się członka spółdzielni produkcyjnej a także innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną oraz spółdzielni kółek rolniczych działających na podstawie ustawy Prawo spółdzielcze.
Podobnie, za członka spółdzielni dla celów ubezpieczeń społecznych traktuje się także inne osoby, które wykonują pracę w spółdzielni lub w gospodarstwie rolnym spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy, które nie są członkami tych spółdzielni, lecz które wynagradzane są według zasad obowiązujących członków spółdzielni.
Członek spółdzielni podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu oraz wypadkowemu.
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność
Zgodnie z ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, osobą prowadzącą pozarolniczą działalność jest:
- osoba prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,
- twórca i artysta,
- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,
- osoba prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
- w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
- z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Twórcą z kolei jest osoba która tworzy dzieła w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, choreografii i lutnictwa artystycznego oraz sztuki ludowej, będące przedmiotem prawa autorskiego.
Natomiast artystą jest osoba wykonująca zarobkowo działalność artystyczną w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów.
Uznanie działalności za twórczą lub artystyczną następuje w drodze decyzji Komisji d/s Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającą przy ministrze kultury.
Osoba, która w świetle przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest osoba prowadzącą pozarolnicza działalność podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowym, natomiast na swój wniosek podlega ubezpieczeniu chorobowemu.
Osoba współpracująca
Ubezpieczeniom społecznym podlega także osoba współpracująca. Pojęcie osoby współpracującej pojawia się w przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność oraz zleceniodawców, czyli osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego o zleceniu lub umowie o dzieło.
Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolnicza działalność lub zleceniobiorcami uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Osoba współpracującą nie jest natomiast osoba, która spełnia powyższe kryteria, jednak została zatrudniona na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Zgodnie z zastrzeżeniem wskazanym przy okazji omawiania definicji pracownika, osoba, która spełnia powyższe kryteria dla osoby współpracującej a jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, traktowana jest nie jako pracownik, lecz jako osoba współpracująca. Ma to duże znaczenie w zakresie podlegania ubezpieczeniom chorobowym – pracownik podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu, natomiast osoba współpracująca z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność ubezpieczeniu temu podlega jedynie na wniosek.
Osoba, która w świetle przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych traktowana jest jako osoba współpracująca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowym, natomiast na swój wniosek podlega ubezpieczeniu chorobowemu.
Stypendysta
Za stypendystę w świetle ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uważa się osobę, pobierającą stypendium sportowe. Nie jest jednak stypendystą w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, która pomimo pobierania stypendium uczy się lub studiuje, chyba że podlega ubezpieczeniom społecznym z innych tytułów (np. z tytułu zatrudnienia).
Stypendysta podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu, natomiast nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu ani obowiązkowo ani na zasadzie dobrowolności.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998 r., Nr 137, poz. 887 ze zmianami).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?