Działalność nierejestrowa

8.2.2021

Działalność nierejestrowa jako jedno z nowych ułatwień dla początkujących przedsiębiorców

Stawianie pierwszych kroków w biznesie jest często niełatwym wyzwaniem. Początkujący przedsiębiorca musi zaplanować swój biznes, odpowiednio zorganizować działalność, kupić odpowiedni sprzęt, załatwić lokal, podjąć działania promocyjne oraz reklamowe itp. Spoczywa na nim jednocześnie szereg obowiązków administracyjnych, a także obciążeń finansowych związanych m.in. z daninami publicznymi. Wszystko to powoduje, że wiele osób planujących utworzenie własnej firmy, z obawy przed wysokimi kosztami, które trzeba ponieść już na samym początku działalności oraz licznymi formalno- ściami, rezygnuje z tego kroku.

Prawo przedsiębiorców wprowadziło dwie instytucje, które mają na celu poprawę tej sytuacji: tzw. działalność „nierejestrową” oraz „ulgę na start”. Rozwiązania te mają zmniejszyć obciążenia osób, które prowadzą drobną działalność bądź dopiero rozpoczynają działalność gospodarczą i sprawdzają, czy chcą ją wykonywać na większą skalę. Dzięki temu, osoba, która chce postawić pierwsze kroki w biznesie, będzie mogła zająć się rozwijaniem swojego pomysłu i poszukiwaniem klientów, zamiast skupiać się na formalnościach związanych z założeniem firmy. Pierwsze dochody będzie mogła przeznaczyć na rozwój firmy, zamiast martwić się o to, czy wystarczą one na opłacenie wszystkich danin publicznych związanych z działalnością gospodarczą.

Na czym polega działalność nierejestrowa?

Wiele osób prowadzi działalność na niewielką skalę, dorywczo, np. udzielają sporadycznie korepetycji albo zajmują się drobnym handlem. Ciężko jest wskazać wyraźną granicę, po przekroczeniu której dana działalność powinna zostać uznana za działalność gospodarczą w sensie prawnym, co wiąże się z koniecznością spełnienia obowiązków przewidzianych dla przedsiębiorców, od rejestracji w CEIDG aż po ponoszenie z tego tytułu obciążeń publicznoprawnych. Brak pewności co do istnienia tych obowiązków po stronie osób zajmujących się działalnością bagatelną jest zjawiskiem negatywnym, niesprzyjającym realizacji zasady wolności działalności gospodarczej. Z tych powodów Prawo przedsiębiorców wprowadziło instytucję działalności nierejestrowej.

Drobna działalność zarobkowa, spełniająca ogólne cechy działalności gospodarczej (czyli taka, która jest wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły oraz posiada charakter zorganizowany), może być prowadzona w sposób wolny, bez konieczności wpisu w CEIDG i wiążących się z tym konsekwencji. Osoba wykonująca taką działalność nie otrzyma numeru REGON. Nie podlega też ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu działalności pozarolniczej.

Prowadzący działalność nierejestrową nie ma więc obowiązku rejestracji w CEIDG i spełniania dodatkowych wymogów publicznoprawnych z tym związanych (np. obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej).

Na ogólnych zasadach, tytuł do ubezpieczeń może jednak wynikać z innych okoliczności – „Konstytucja Biznesu” nie zmieniła bowiem np. zasad podlegania ubezpieczeniom w związku z zawartymi umowami cywilnoprawnymi.

Kto może skorzystać?

Zgodnie z ustawą - Prawo przedsiębiorców, nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2017 r. poz. 847 oraz z 2018 r. poz. 650, ze zm.), i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Tak więc działalność nierejestrowa (nieewidencjonowana) to rozwiązanie dla osób, które:

w ramach tej działalności w żadnym miesiącu nie osiągają kwoty przychodu należnego w wysokości przekraczającej 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę (obecnie w 2021 r. – 1400 zł) i
w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywały działalności gospodarczej.

Działalność nierejestrową mogą wykonywać także osoby, które w okresie między 30 kwietnia 2017 r. a 29 kwietnia 2018 r. nie były wpisane do CEIDG lub których wpis w CEIDG został wykreślony przed 30 kwietnia 2017 r., nawet jeśli w okresie pomiędzy 30 kwietnia 2013 r. a 29 kwietnia 2018 r. wykonywały działalność gospodarczą.

Wspomniany próg kwotowy dotyczy przychodu należnego, a nie dochodu. Przez przychód należny należy rozumieć kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Przykład:

Janina Nowak, prowadząca działalność nierejestrową, wykonała 20 grudnia 2020 r. drobną usługę na rzecz Wojciecha Nowaka za kwotę 200 zł. Strony umówiły się, że płatność zostanie przekazana dopiero 20 lutego 2021 r. Wspomniana kwota 200 zł będzie przychodem należnym przypadającym za grudzień 2020 r., a nie za luty 2021 r.

Samo przekroczenie przychodu należnego w wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia nie powoduje, że dane zachowanie kwalifikowane jest automatycznie jako działalność gospodarcza. Aby była za taką uznana, to muszą zostać spełnione przesłanki ustawowe (tzn. działalność zarobkowa jest wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły oraz posiada charakter zorganizowany).

Przykład:

Jan Pietruszka pracuje na podstawie umowy o pracę. Jednocześnie podpisuje ze znajomym odrębną umowę na wykonanie pojedynczej usługi za kwotę 1.200 zł (wcześniej nie podpisywał żadnych umów tego typu). Jego działalność w tym zakresie nadal nie spełnia przesłanek zorganizowania oraz ciągłości. Stąd nie musi on składać wniosku o wpis do CEIDG.

Działalności nierejestrowej nie można wykonywać w przypadku, gdy podjęcie danej działalności wymaga uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej na podstawie przepisów ustaw szczególnych. Nie może być ona także prowadzona w ramach spółki cywilnej.

Jakie obowiązki ciążą na osobie prowadzącej działalność nierejestrową?

Osoba taka ma obowiązek prowadzenia uproszczonej ewidencji sprzedaży zawierającej sumaryczną kwotę uzyskanego przychodu należnego z danego dnia. Dzięki temu można będzie sprawdzić, czy przekroczony został próg 50% wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Osoba prowadząca działalność nierejestrową nie ma obowiązku występować o nadanie jej numeru NIP; jednak może (dobrowolnie) to uczynić przy pomocy formularza NIP-7. W niektórych jednak przypadkach (np. w stosunku do osób będących płatnikami VAT) przepisy prawa mogą przewidywać konieczność uzyskania tego numeru.

Inne ustawy oraz akty prawne mogą nakładać dodatkowe obowiązki, które należy wykonywać nawet w przypadku prowadzenia działalności nierejestrowej (np. obowiązek posiadania kasy fiskalnej i uzyskania numeru NIP w przypadku wykonywania działalności wskazanych w § 4 Rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących, czy też obowiązek spełniania odpowiednich wymogów sanitarnych w przypadku sprzedaży produktów spożywczych).

Od momentu podjęcia działalności nierejestrowej występuje obowiązek:

prowadzenia uproszczonej ewidencji sprzedaży,
przestrzegania praw konsumentów,
wystawiania faktur lub rachunków na żądanie kupującego,
rozliczania przychodów z działalności nierejestrowej w PIT-36.

Faktury i rachunki

Osoba prowadząca działalność nierejestrową jest, co do zasady, zwolniona z obowiązku wystawiania faktury. Musi to uczynić jedynie w przypadku, gdy żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę albo otrzymano całość lub część zapłaty. Nawet w tym przypadku będzie to mogła być faktura uproszczona, która zawiera jedynie:

datę wystawienia,
numer kolejny,
imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy,
nazwę (rodzaj) towaru lub usługi,
miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,
cenę jednostkową towaru lub usługi,
kwotę należności ogółem.

Na żądanie drugiej strony transakcji osoba prowadząca działalność nierejestrową musi wystawić rachunek, o ile żądanie takie zostanie zgłoszone przed upływem 3 miesięcy od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

Podatek dochodowy

Dochody z działalności nierejestrowej są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych według skali podatkowej. Są to przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podatnik rozlicza te przychody w zeznaniu rocznym PIT-36.

Nie musi odprowadzać zaliczek na podatek dochodowy, zaś koszty działalności nierejestrowej mogą zostać odliczone od pochodzących z niej przychodów. Jest więc możliwość odliczenia kosztów prowadzenia działalności nierejestrowej od przychodów z tego tytułu.

Działalność nierejestrowa a VAT

Osoba prowadząca działalność nierejestrową jest zwolniona od podatku VAT na podstawie art. 113 ust. 1 lub 9 ustawy o podatku od towarów i usług.

Nie dotyczy to osób wskazanych w art. 113 ust. 13 tej ustawy (np. świadczących usługi jubilerskie, prawnicze czy w zakresie doradztwa). Takie osoby są płatnikami VAT, z wszelkimi wynikającymi z tego konsekwencjami (np. z obowiązkiem uzyskania numeru NIP oraz prowadzenia rejestru sprzedaży i zakupów).

Relacje przedsiębiorca–konsument

W relacjach z osobą prowadzącą działalność nierejestrową konsumentom przysługują wszelkie uprawnienia wynikające z tego statusu (np. prawo do odstąpienia w terminie 14 dni od umowy zawartej na odległość).

W zakresie czynności dokonywanych w ramach działalności nierejestrowej, osoba ją prowadząca nie jest uznawana za konsumenta.

Zakończenie działalności nierejestrowej

Osoba wykonująca działalność nierejestrową może (ale nie musi) złożyć wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a wtedy działalność ta staje się działalnością gospodarczą z dniem określonym we wniosku. Osoba prowadząca działalność nierejestrową może zatem w każdej chwili złożyć wniosek o wpis do CEIDG. Działalność nierejestrowa staje się wówczas działalnością gospodarczą z dniem określonym w tym wniosku.

Jeśli przychód należny z działalności nierejestrowej przekroczy miesięczny próg przychodów, to działalność ta staje się działalnością gospodarczą od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie tego limitu. W tym przypadku należy złożyć wniosek o wpis do CEIDG w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie progu. Obowiązek złożenia wniosku o wpis do CEIDG powstaje więc dopiero w przypadku przekroczenia miesięcznego progu przychodu należnego w wysokości 50% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Przychody z działalności nierejestrowej uzyskane w okresie od dnia, w którym przekroczono limit przychodu należnego, do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o wpis do CEIDG (a jeśli wniosek nie został złożony w terminie 7 dni – do dnia, w którym nastąpił bezskuteczny upływ tego terminu), są nadal rozliczane jak przychody z działalności nierejestrowej. Dopiero po tym okresie będą one opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych jak przychody z działalności gospodarczej.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r., poz. 646).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl