Postępowanie uproszczone - kiedy można je zastosować?
Kiedy można stosować przepisy o postępowaniu uproszczonym?
Przepisy o tym postępowaniu stosuje się w sprawach należących do właściwości sądów rejonowych. Sądem pierwszej instancji rozpoznającym spór w trybie uproszczonym będzie więc zawsze sąd rejonowy, a sądem drugiej instancji – sąd okręgowy. Postępowanie uproszczone toczy się w sprawach:
- o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dziesięciu tysięcy złotych. Oznacza to, że w przypadku równej sumy dziesięciu tysięcy postępowanie uproszczone jeszcze będzie mogło być zastosowane,
- o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza dziesięciu tysięcy złotych oraz
- o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu. Nie oznacza to jednak, że w tych sprawach zawsze znajdzie zastosowanie tryb uproszczony. Roszczenia te będą rozstrzygane w postępowaniu uproszczonym, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych. Wynika to z faktu, że sądem pierwszej instancji w postępowaniu uproszczonym jest sąd rejonowy, a do jego właściwości należą sprawy, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych.
Postępowanie uproszczone nie dotyczy sporów wynikłych z czynów niedozwolonych, bezpodstawnego wzbogacenia, a także własności czy innych praw rzeczowych, w związku z którymi powstał obowiązek zapłaty. Tryb ten nie znajdzie też zastosowania w sprawach dotyczących jednostronnych czynności prawnych, takich jak np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia.
Jakie ograniczenia wprowadza ustawodawca do postępowania uproszczonego?
Postępowanie to doznaje też pewnych ograniczeń. Jednym z nich jest np. to, że w postępowaniu uproszczonym pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe powinny być sporządzone na urzędowych formularzach.
Ponadto przewidziano także wyjątek od dopuszczalnej w postępowaniu zwykłym kumulacji roszczeń. W postępowaniu uproszczonym obowiązuje reguła, że jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia. Natomiast, połączenie kilku roszczeń w postępowaniu uproszczonym w jednym pozwie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. W wypadku niedopuszczalnego połączenia w jednym pozwie kilku roszczeń przewodniczący zarządza zwrot pozwu
W związku z powyższym, jeśli powód chce dochodzić kilku roszczeń wobec tej samej osoby, a nie wynikają one z jednej umowy lub z umów tego samego rodzaju, to każde z nich powinno być zawarte na osobnym formularzu.
Następne ograniczenie postępowania uproszczonego polega na tym, że jeżeli powód dochodzi części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym tylko wtedy, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda. Przykładowo, jeśli powód dochodzi zapłaty części ceny ze sprzedaży, to postępowanie uproszczone znajdzie zastosowanie, jeśli cała cena nie przekracza dziesięciu tysięcy złotych.
W postępowaniu uproszczonym zmiana powództwa jest niedopuszczalna (nie można więc doprowadzić do zmiany stron w postępowaniu czyli dopozwać kogoś czy też go zapozwać). Co do powództwa wzajemnego oraz zarzutu potrącenia, to są one generalnie dopuszczalne, jeżeli tylko roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.
Jak powinno przebiegać rozstrzyganie spraw w postępowaniu uproszczonym?
Ponieważ postępowanie uproszczone zgodnie ze swoim przeznaczeniem powinno toczyć się sprawnie i szybko, to okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe, które nie zostały zgłoszone w pozwie, odpowiedzi na pozew, na pierwszym posiedzeniu przeznaczonym na rozprawę lub w sprzeciwie od wyroku zaocznego mogą być rozpoznawane tylko wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła ich powołać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później. Powód może przytoczyć nowe okoliczności faktyczne i wnioski dowodowe nie później niż w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu pism pozwanego (odpowiedzi na pozew, sprzeciwu od wyroku zaocznego).
W postępowaniu tym sąd może również dokonywać wezwań stosując odpowiednio przepisy postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
Oznacza to, że sąd może wzywać strony, świadków lub inne osoby w sposób, który uzna za najbardziej celowy (skuteczny i szybki). Wynika to z potrzeby przyspieszenia rozstrzygnięcia sprawy. W ten sam sposób sąd może dokonywać doręczeń i zarządzeń związanych z przygotowaniem rozprawy. Doręczenia w postępowaniu uproszczonym mogą więc być dostarczane nie tylko drogą pocztową, przez komornika czy woźnego sądowego, ale także telefonicznie, faksem, telegramem czy pocztą elektroniczną. Doręczenia i wezwania wywołują skutki przewidziane w prawie, jeśli nie ma wątpliwości, ze doszło do adresata.
W postępowaniu uproszczonym wyłączona została możliwość przeprowadzania dowodu z opinii biegłego. Nie oznacza to jednak, że w razie rzeczywistej potrzeby poznania opinii biegłego sprawa zostanie rozstrzygnięta bez niej. Jeżeli bowiem sprawa jest zawiła lub wymaga wiadomości specjalnych, to dalej jest rozpoznawana w zwykłym trybie, w którym jest już możliwość przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego.
Jeżeli sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.
Kiedy sąd uzasadnia wyrok?
Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku wnosi się w terminie jednego tygodnia od doręczenia wyroku albo od dnia jego ogłoszenia. Strona może zgłosić wniosek o uzasadnienie również do protokołu bezpośrednio po ogłoszeniu wyroku. Dla strony, która zrzekła się doręczenia uzasadnienia wyroku, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia ogłoszenia wyroku. Strona obecna na posiedzeniu, na którym ogłoszono wyrok, może po jego ogłoszeniu w oświadczeniu złożonym do protokołu zrzec się prawa do wniesienia apelacji. W razie zrzeczenia się prawa do wniesienia apelacji przez wszystkich uprawnionych wyrok staje się prawomocny.
Jak wygląda apelacja w postępowaniu uproszczonym?
W odniesieniu do apelacji w postępowaniu uproszczonym następują pewne modyfikacje. Przede wszystkim sąd rozpoznaje apelację w składzie jednego sędziego (a nie, jak w przypadku postępowania zwykłego w składzie trzech sędziów). Sąd może rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawnym, chyba że strona w apelacji lub w odpowiedzi na apelację zażądała przeprowadzenia rozprawy. Sąd może rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawnym także wtedy, gdy podniesione w apelacji zarzuty są oczywiście bezzasadne.
Apelację można oprzeć bowiem tylko i wyłącznie na zarzutach:
- naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,
- naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy
Ponadto po upływie terminu do wniesienia apelacji przytaczanie dalszych zarzutów jest niedopuszczalne. Należy zaznaczyć, że sąd drugiej instancji nie przeprowadza postępowania dowodowego z wyjątkiem dowodu z dokumentu (nie jest to apelacja pełna, jak w przypadku postępowania zwykłego). Od tego zakazu jest jednak wyjątek, a mianowicie, jeżeli apelację oparto na fakcie, iż później wykryte zostały okoliczności faktyczne lub na środkach dowodowych, z których strona nie mogła skorzystać przed sądem pierwszej instancji, wówczas można przeprowadzić postępowanie dowodowe w innym zakresie, niż tylko postępowanie z dokumentu.
Jakie orzeczenia może wydać sąd drugiej instancji?
Jeżeli sąd drugiej instancji stwierdzi, że zachodzi naruszenie prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku, uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania. Uchylając zaskarżony wyrok sąd drugiej instancji może przekazać sprawę do rozpoznania z wyłączeniem przepisów o postępowaniu uproszczonym także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu w tym postępowaniu. Uchylenie wyroku może nastąpić tylko w tej jednej opisanej sytuacji. W pozostałych przypadkach sąd oddala apelację lub zmienia zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy.
Sąd drugiej instancji oddala apelację również wtedy, gdy mimo naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania albo błędnego uzasadnienia zaskarżony wyrok odpowiada prawu.
Kiedy sąd drugiej instancji uzasadnia wydany wyrok?
Sąd drugiej instancji ma obowiązek uzasadnić z urzędu jedynie wyrok uchylający zaskarżony wyrok i przekazujący sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Strona ma jednak także możliwość wnioskowania o uzasadnienie wyroku, gdy nie przewidziano takiego uzasadnienia z urzędu.
Uzasadnienie wyroku sporządza się na wniosek strony, jeżeli wniosek ten został zgłoszony w terminie tygodniowym od dnia jego ogłoszenia lub doręczenia wyroku stronie, jeżeli nie był ogłoszony. Jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.
Pamiętaj, że:
- Apelacja w postępowaniu uproszczonym jest uregulowana odmiennie niż w postępowaniu zwykłym,
- Postępowanie uproszczone wymaga składania pism procesowych na urzędowych formularzach,
- Jeżeli sąd uzna, że sprawa jest szczególnie zawiła lub jej rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych, w dalszym ciągu będzie rozpoznawał ją już w postępowaniu zwykłym.
Podstawa prawna:
-
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?