Praca w RFN dla wykwalifikowanych

Zgodnie z ustaleniami Traktatu Akcesyjnego krajom członkowskim dotychczasowej Unii ("krajom starej 15") przyznano możliwość wprowadzenia ograniczeń w odniesieniu do swobody podejmowania zatrudnienia wobec obywateli krajów nowej dziesiątki, w tym również Polski. W ramach tzw. modelu "2+3+2" możliwość podjęcia zatrudnienia w Niemczech i innych krajach UE może zostać opóźniona (najdłużej) o 7 lat. Ponadto Niemcy i Austria zostały upoważnione do wprowadzenia ograniczeń analogicznych do modelu "2+3+2" odnoszących się jednakże do swobody wykonywania usług wobec firm z siedzibą w krajach nowej "dziesiątki".  

Zmiany w dostępie do niemieckiego rynku pracy w związku z wejściem w życie pakietu ustaw imigracyjnych w RFN 

W dniu 1 stycznia 2005 weszły w RFN w życie przepisy nowej Ustawy z dnia 30 lipca 2004 roku w sprawie sterowania i ograniczaniu napływu i w sprawie regulacji pobytu i integracji obywateli Unii Europejskiej i cudzoziemców (Gesetz zur Steuerung und Begrenzung der Zuwanderung und zur Regelung des Aufenthalts und der Integration von Unionsbürgern und Ausländern – Zuwanderungsgesetz). Ustawa obejmuje całokształt przepisów tworzących nowe zasady prawa pobytu obywateli UE i cudzoziemców przebywających i przybywających do RFN.

Ustawa zawiera 15 artykułów, z czego dwa pierwsze stanowią dwie oddzielne ustawy:

1. Ustawę o pobycie, działalności gospodarczej i integracji cudzoziemców na terenie RFN (Gesetz über den Aufenthalt, die Erwerbstätigkeit und die Integration von Ausländern im Bundesgebiet- Aufenthaltsgesetz – AufenthG),

2. Ustawę o powszechnej swobodzie osiedlania się i przemieszczania obywateli Unii Europejskiej (Gesetz über die allgemeine Freizugigkeit von Unionsbürger - Freizügigkeitsgesetz/EU – FreizügG/EU).

Kolejne artykuły wprowadzają zmiany w obowiązujących już ustawach. Ustawa obowiązuje od dnia 1 stycznia 2005 roku.

W związku z upoważnieniem zawartym w art. 42 ust. 1 i 2 Ustawy o pobycie, działalności gospodarczej i integracji cudzoziemców na terenie RFN (Gesetz über den Aufenthalt, die Erwerbstätigkeit und die Integration von Ausländern im Bundesgebiet- Aufenthaltsgesetz – AufenthG) Federalny Minister Gospodarki i Pracy wydał dwa rozporządzenia wykonawcze do Ustawy, z których jedno w istotny sposób zmienia zasady dostępu do rynku pracy dla obywateli polskich.

Pierwsze to Rozporządzenie z dnia 22 listopada 2004 roku o postępowaniu i dopuszczeniu do wykonania pracy przez żyjących w RFN cudzoziemców (Verordnung über das Verfahren und die Zulassung von im Inland lebenden Ausländern zur Ausübung einer Beschäftigung –Beschäftigungsverfahrensverordnung – BeschVerfV- BGBl. 2004, I, Nr. 62, S.2934).

Przepisy zmieniające dotychczasowe regulacje dotyczące obywateli polskich zawarte są w Rozporządzeniu z dnia 22 listopada 2004 roku o zasadach dopuszczenia nowo przybywających cudzoziemców do RFN w celu wykonywania pracy – Verordnung über die Zulassung von neueinreisenden Ausländern zur Ausübung einer Beschäftigung - Beschäftigungsverordnung – BeschV). 

Zgodnie z § 13 Ustawy o powszechnej swobodzie osiedlania się i przemieszczania obywateli Unii Europejskiej (Gesetz über die allgemeine Freizugigkeit von Unionsbürger - Freizügigkeitsgesetz/EU – FreizügG/EU) utrzymane są okresy przejściowe dla obywateli państw nowych członków Unii Europejskiej wskazane w Traktacie Akcesyjnym z dnia 16 kwietnia 2003 roku. Podejmowanie zatrudnienia dopuszczalne jest po uzyskaniu zgody właściwej Agencji ds. Pracy w oparciu o przepis art. 284 ust. 1 Trzeciej Księgi Kodeksu Socjalnego (Drittes Buch Sozialgesetzbuch/SGB III).

W myśl § 284 ust. 2 pozwolenie na podjęcie pracy – Arbeitserlaubnis EU- wydawane przez Agencje ds. Pracy zasadniczo na czas określony. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest wydanie pozwolenia na czas nieokreślony.

Przed wydaniem pozwolenia Agencja ds. Pracy ma obowiązek przeprowadzić tzw. badanie rynku w oparciu o warunki wskazane w § 39 Ustawy o pobycie, działalności gospodarczej i integracji cudzoziemców na terenie RFN (Gesetz über den Aufenthalt, die Erwerbstätigkeit und die Integration von Ausländern im Bundesgebiet- Aufenthaltsgesetz – AufenthG). Przepisy tej Ustawy, aczkolwiek nie regulują prawa obywateli Unii Europejskiej do podejmowania pracy na terenie RFN, a jedynie cudzoziemców z państw trzecich, w ograniczonym, enumeratywnie wyliczonych przypadkach, mają zastosowanie również do obywateli nowych państw członkowskich Unii Europejskiej.

Tak jest właśnie w przypadku § 39, który określa zasady dopuszczania do rynku pracy cudzoziemców. W ust. 6 tego przepisu dopuszcza się możliwość podejmowania zatrudnienia przez obywateli nowych państw członkowskich Unii Europejskiej posiadających kwalifikacje zawodowe w RFN po uzyskaniu zgody właściwej Agencji ds. Pracy. Do zasad wskazanych w §39 odwołuje się również §19 Ustawy, wskazujący na możliwości wydania zgody na pracę dla pracowników wysoko wykwalifikowanych. 

Zgodnie z § 284 ust. 4 Trzeciej Księgi Kodeksu Socjalnego (Drittes Buch Sozialgesetzbuch/SGB III) w trakcie postępowania w Agencji ds. Pracy obywatele nowych państw członkowskich korzystać mają z przywileju pierwszeństwa przed obywatelami państw trzecich w ubieganiu się o to samo stanowisko pracy. Zasada ta powtórzona została również w powyżej przytoczonym § 39 ust. 6 Ustawy o pobycie, działalności gospodarczej i integracji cudzoziemców na terenie RFN (Gesetz über den Aufenthalt, die Erwerbstätigkeit und die Integration von Ausländern im Bundesgebiet- Aufenthaltsgesetz – AufenthG), dotyczącym pracowników wykwalifikowanych.

Należy podkreślić, że generalną zasadą jest prowadzenie przez Agencje ds. Pracy przed wydaniem zgody na pojęcie przez cudzoziemca pracy w RFN badania rynku w oparciu o §39 Ustawy. Tylko w nielicznych przypadkach możliwe jest dopuszczenie do niemieckiego rynku pracy bez stwierdzenia, czy o samo to stanowisko nie ubiega się pracownik niemiecki lub innego „starego” państwa członkowskiego Unii Europejskiej. 

Zgodnie z § 1 Rozporządzenia z dnia 22 listopada 2004 roku o zasadach dopuszczenia nowo przybywających cudzoziemców do RFN w celu wykonywania pracy (Verordnung über die Zulassung von neueinreisenden Ausländern zur Ausübung einer Beschäftigung - Beschäftigungsverordnung – BeschV) w nawiązaniu do § 2-16 Rozporządzenia wskazane zostały przypadki, w których nie jest wymagana zgoda Agencji ds. Pracy w oparciu o badanie rynku pracy.

Do najistotniejszych należy zaliczyć wskazane w:

• § 7 ust. 2 - członkowie zespołów muzycznych i artystycznych, o ile działalność nie przekracza 3 miesiące w okresie 12 miesięcy;

• § 8 – dziennikarze, o ile ich działalność została zgłoszona do Rządowego Centrum Prasy i Informacji;

• § 10 – praca studentów podczas wakacji, o ile nie przekracza 3 miesięcy w okresie 12 miesięcy, a jednocześnie jest wynikiem pośrednictwa pracy przez Agencję;

• § 11 - wysłanie pracowników w celu przeprowadzenia montażu, demontażu lub napraw gwarancyjnych, o ile pobyt nie przekracza 3 miesięcy w ciągu 12 miesięcy.

Od początku 2005 roku obowiązują nowe rozwiązania wynikające z Ustawy Imigracyjnej (Zuwanderungsgesetz), przygotowywano bowiem trzy akty wykonawcze do Ustawy Imigracyjnej:

• dwa rozporządzenia ws. zatrudnienia, które będą regulowały dostęp cudzoziemców z zagranicy oraz cudzoziemców przybywających w Niemczech do niemieckiego rynku pracy,

• rozporządzenie w sprawie pozwolenia na pobyt. 

Co się zmieniło dla polskich pracowników i przedsiębiorstw po 1 stycznia 2005 r.:

Wszelkie korzystniejsze zmiany wynikające z ustawy imigracyjnej i rozporządzeń wykonawczych mają automatycznie zastosowanie do pracowników z nowych krajów członkowskich, w tym:

• wydłużenie okresu pobytu pracowników sezonowych do 4 miesięcy,

• wznowienie możliwości zatrudnienia pomocy domowych, 

• uchylenie zakazu rekrutacji (Anwerbestopp) i możliwość zatrudnienia pracowników wysoko wykwalifikowanych, którzy enumeratywnie zostali wymienieni w § 19 prawa pobytu (m.in. roczny dochód ww. osób musi przekraczać 73 tys. euro),

• uchylenie zakazu rekrutacji (Anwerbestopp) i możliwość zatrudnienia pracowników wykwalifikowanych, jeżeli nie ubiegają się o dane miejsce pracy pracownicy z RFN lub innego kraju "starej" UE. Jako potwierdzenie kwalifikacji przyjmowane są w Niemczech trzy lata stażu w zawodzie.

Pracownicy wykwalifikowani 

Założeniem przy wydawaniu przez Agencję ds. Pracy zgody na podjęcie pracy przez pracowników kwalifikowanych jest, zgodnie z § 18 Ustawy o pobycie, działalności gospodarczej i integracji cudzoziemców na terenie RFN (Gesetz über den Aufenthalt, die Erwerbstätigkeit und die Integration von Ausländern im Bundesgebiet- Aufenthaltsgesetz –AufenthG), przeprowadzenie tzw. badania rynku, zmierzającego do dokonania oceny miejscowych warunków i potrzeb gospodarczo-ekonomicznych z uwzględnieniem również lokalnych uwarunkowań na rynku pracy. Warunki, jakie muszą zostać uwzględnione podczas oceny, enumeratywnie wyliczone zostały w § 39 ust. 2 Ustawy. I tak, zgodnie z

• § 39 ust 2 pkt 1 lit. a - zatrudnienie pracownika wykwalifikowanego nie może spowodować ujemnych skutków dla struktury zatrudnienia na rynku pracy w regionie i w danym sektorze gospodarki;

• § 39 ust. 2 pkt 1 lit. b – zatrudnienie pracownika wykwalifikowanego jest możliwe, o ile o dane stanowisko nie ubiega się obywatel RFN lub innego „starego” państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

Istotną uwagą zawartą w § 39 ust 2 Ustawy jest stwierdzenie, że zatrudniani pracownicy nie mogą podejmować zatrudnienia na gorszych warunkach niż pracownicy niemieccy na porównywalnym stanowisku pracy. Ich zatrudnianie możliwe jest wyłącznie za pośrednictwem Agencji ds. Pracy, a pracodawca zobowiązany jest przekazywać Agencji informacje dotyczące czasu pracy, wysokości wypłacanego wynagrodzenia i innych istotnych warunków pracy pracownika.

Na podstawie § 26 ust. 2 Rozporządzenia z dnia 22 listopada 2004 roku o zasadach dopuszczenia nowo przybywających cudzoziemców do RFN w celu wykonywania pracy (Verordnung über die Zulassung von neueinreisenden Ausländern zur Ausübung einer Beschäftigung - Beschäftigungsverordnung – BeschV) dopuszcza się możliwość wydania zgody na podjęcie pracy przez mistrzów kucharskich i wyspecjalizowanych kucharzy na okres do 4 lat, przy czym kolejna zgoda na podjęcie pracy możliwa jest po upływie 3 lat, licząc od momentu opuszczenia RFN. 

Specjalnie potraktowani zostali również specjaliści branży IT. Zgodnie z § 27 Rozporządzenia Agencja ds. Pracy wydaje zgodę na podjęcie pracy przez specjalistów z zakresu IT, o ile posiadają wiedzę specjalistyczna lub wysokie kwalifikacje zawodowe w zakresie informatyki. Na tych samych zasadach zgodę na podjęcie pracy Agencja wydaje dla specjalistów, których wiedza, kwalifikacje i doświadczenie mogą zostać wykorzystane w interesie publicznym. Ocena i określenie, co rozumie się przez interes publiczny należy do Agencji ds. Pracy.

Zgodnie z brzmieniem § 30 Rozporządzenia Agencja ds. Pracy w porozumieniu z właściwym wojewódzkim urzędem pracy wyraża zgodę na podjęcie pracy przez obywateli polskich w charakterze opiekunki pielęgniarki/pielęgniarza osoby chorej, chorych dzieci lub osób starszych. Wymagane jest posiadanie odpowiedniego wykształcenia oraz znajomości języka niemieckiego, umożliwiającego wypełnianie powierzonych obowiązków.

Niezbędne jest pośrednictwo Wojewódzkich Urzędów Pracy i Zentralstelle für Arbeitsvermittlung w Bonn (ZAV). Również w tym przypadku dobór osób poprzedzony jest badaniem rynku przez Agencje ds. Pracy na podstawie § 39 Ustawy. 

Pracownicy wysoko wykwalifikowani 

Zgodnie z brzmieniem § 19 Ustawy o pobycie, działalności gospodarczej i integracji cudzoziemców na terenie RFN (Gesetz über den Aufenthalt, die Erwerbstätigkeit und die Integration von Ausländern im Bundesgebiet- Aufenthaltsgesetz – AufenthG) władze poszczególnych krajów związkowych mają prawo określić zasady udzielania zezwoleń na pracę dla pracowników wysoko wykwalifikowanych.

Za takich uważa się w myśl § 19 ust. 2 Ustawy:

• naukowców mogących się wykazać szczególnie fachową wiedzą,

• nauczycieli i pracowników naukowych pełniących szczególne funkcje lub

• specjalistów i personel kierowniczy ze szczególnym doświadczeniem, którzy otrzymują wynagrodzenie nie mniejsze niż wynosi podwojona kwota granicy podstawy obliczania składki (Beitragsbemessungsgrenze) na ustawowe ubezpieczenie chorobowe; W roku 2004 granica podstawy obliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne wyznaczona została na poziomie 3.478,50 euro brutto na miesiąc. 

Pracownicy wysoko wykwalifikowani należą do tej grupy, która jest dodatkowo uprzywilejowana w przypadku zamiaru osiedlenia się w RFN w celu prowadzenia działalności gospodarczej. W tym przypadku zgodnie z § 3 Rozporządzenia z dnia 22 listopada 2004 roku o zasadach dopuszczenia nowo przybywających cudzoziemców do RFN w celu wykonywania pracy (Verordnung über die Zulassung von neueinreisenden Ausländern zur Ausübung einer Beschäftigung - Beschäftigungsverordnung – BeschV) nie jest wymagane przeprowadzanie przez Agencję ds. Pracy badania rynku. na podstawie § 39 Ustawy o pobycie, działalności gospodarczej i integracji cudzoziemców na terenie RFN (Gesetz über den Aufenthalt, die Erwerbstätigkeit und die Integration von Ausländern im Bundesgebiet- Aufenthaltsgesetz – AufenthG).

W przypadku tej samej jednak grupy wysoko wykwalifikowanych pracowników podjęcie pracy w charakterze pracobiorcy zgodnie z § 25-31 Rozporządzenia obowiązują zasady ogólne, a więc obowiązek zgody Agencji ds. Pracy po przeprowadzeniu badania rynku. 

Pracownicy firm budowlanych realizujących umowy o dzieło 

Nie uległy zmianie zasady dostępu do rynku usług budowlanych. Podjęcie pracy w charakterze pracownika najemnego możliwe jest wyłącznie w ramach przyznawanego kontyngentu na podstawie polsko-niemieckiej Umowy o oddelegowaniu pracowników polskich przedsiębiorstw do realizacji umów o dzieło z dnia 31 stycznia 1990 r.

Podstawa prawna:

• Niemiecka ustawa z dnia 30 lipca 2004 roku w sprawie sterowania i ograniczaniu napływu i w sprawie regulacji pobytu i integracji obywateli Unii Europejskiej i cudzoziemców (Gesetz zur Steuerung und Begrenzung der Zuwanderung und zur Regelung des Aufenthalts und der Integration von Unionsbürgern und Ausländern – Zuwanderungsgesetz – BGBl. 2004, I, Nr. 41);

• Niemieckie rozporządzenie z dnia 22 listopada 2004 roku o zasadach dopuszczenia nowo przybywających cudzoziemców do RFN w celu wykonywania pracy – Verordnung über die Zulassung von neueinreisenden Ausländern zur Ausübung einer Beschäftigung - Beschäftigungsverordnung – BeschV – BGBl. 2004, I, Nr. 62, S. 2937) 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl