Prawa i obowiązki nauczycieli akademickich
Obowiązki i prawa nauczycieli akademickich zależą od kategorii, do której nauczyciel należy.
Jakie szczegółowe obowiązki mają nauczyciele akademiccy?
Pracownicy naukowo-dydaktyczni są obowiązani:
- prowadzić badania naukowe, rozwijać twórczość naukową albo artystyczną oraz podnosić swoje kwalifikacje,
- kształcić studentów oraz innych uczestników studiów i kursów prowadzonych przez uczelnię,
- uczestniczyć w pracach organizacyjnych uczelni.
Pracownicy naukowi są obowiązani:
- prowadzić badania naukowe, rozwijać twórczość naukową albo artystyczną oraz podnosić swoje kwalifikacje,
- uczestniczyć w pracach organizacyjnych uczelni.
Do obowiązków pracowników naukowo-dydaktycznych i naukowych zatrudnionych na stanowisku profesora zwyczajnego lub profesora nadzwyczajnego należy również kształcenie młodej kadry naukowej.
Pracownicy dydaktyczni są obowiązani:
- kształcić studentów oraz innych uczestników studiów i kursów prowadzonych przez uczelnię,
- podnosić swoje kwalifikacje zawodowe,
- uczestniczyć w pracach organizacyjnych uczelni.
Specyfika obowiązków nauczycieli zatrudnionych w uczelniach medycznych
lub w uczelni prowadzącej działalność w dziedzinie nauk medycznych polega na tym, iż uczestniczą w sprawowaniu opieki zdrowotnej poprzez wykonywanie zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w szpitalach klinicznych będących zakładami opieki zdrowotnej lub oddziałach innych zakładów opieki zdrowotnej (szpitali), udostępnianych uczelniom.
Nauczyciele tacy są zatrudniani na podstawie umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej na udzielanie świadczeń zdrowotnych, zawartej ze szpitalem klinicznym albo innym zakładem opieki zdrowotnej (szpitalem).
Podobne zasady obowiązują uczelnie działające w zakresie nauk weterynaryjnych.
Czy nauczyciele akademiccy podlegają ocenie?
Wszyscy nauczyciele akademiccy podlegają okresowej ocenie, stosownie do zakresu swoich obowiązków.
Dokonuje się jej co cztery lata lub na wniosek kierownika jednostki organizacyjnej uczelni, a także przed upływem okresu, na który nauczyciel akademicki został zatrudniony.
W przypadku otrzymania przez nauczyciela akademickiego oceny negatywnej, dodatkową ocenę przeprowadza się po upływie roku.
Podstawowe kryteria oceny i tryb okresowego oceniania nauczycieli akademickich określa statut uczelni.
Jaki czas pracy obowiązuje nauczyciela akademickiego?
Czas pracy nauczyciela akademickiego określony jest zakresem jego obowiązków dydaktycznych, naukowych i organizacyjnych.
Rodzaje zajęć dydaktycznych rozliczanych w ramach pensum i wymiar pensum w granicach:
- dla pracowników naukowo-dydaktycznych min. 120, max. 210 godzin obliczeniowych rocznie,
- dla starszych wykładowców i wykładowców oraz osób zatrudnionych na stanowiskach równorzędnych min. 240, max. 360 godzin obliczeniowych rocznie,
- dla lektorów i instruktorów oraz osób zatrudnionych na stanowiskach równorzędnych min.300, max. 540 godzin obliczeniowych rocznie ustala senat uczelni.
Pensum może być również wykonywane poza uczelnią, a w szczególności w szkole ponadpodstawowej, na zasadach określonych przez senat.
Obowiązkowy wymiar czasu pracy pracowników naukowych wynosi 36 godzin tygodniowo.
Czy nauczyciel akademicki może pracować ponad wymiar swojego czasu pracy?
W szczególnych przypadkach, uzasadnionych koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel akademicki może być zobowiązany do prowadzenia zajęć dydaktycznych w godzinach ponadwymiarowych. Ilość tych godzin nie może przekraczać dla pracowników naukowo-dydaktycznych 1/4, a dla pracowników dydaktycznych 1/2 pensum.
Nauczyciela akademickiego w ciąży lub wychowującego dziecko do jednego roku nie można zatrudniać w godzinach ponadwymiarowych bez jego zgody.
Jakie wynagrodzenie przysługuje nauczycielowi akademickiemu?
Wynagrodzenie nauczyciela akademickiego składa się z wynagrodzenia zasadniczego i innych składników.
Wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za staż pracy i dodatek funkcyjny są wypłacane nauczycielowi akademickiemu miesięcznie z góry.
Pracownikom zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy przysługują wszystkie składniki wynagrodzenia w wysokości proporcjonalnej do wymiaru czasu pracy wynikającego ze stosunku pracy.
Za godziny ponadwymiarowe, nauczyciele akademiccy otrzymują wynagrodzenie obliczone według specjalnie ustalonych stawek, uzależnionych od stanowiska nauczyciela
W jakich sytuacjach nauczycielowi akademickiemu przysługuje dodatkowe wynagrodzenie?
Prawo do dodatkowego wynagrodzenia przyznawane jest nauczycielom akademickim za:
- udział w pracach związanych z postępowaniem rekrutacyjnym,
- udział w działalności leczniczej, profilaktycznej i diagnostycznej, prowadzonej przez wydziały weterynaryjne uczelni rolniczych,
- kierowanie i sprawowanie opieki nad studenckimi praktykami zawodowymi,
- promotorstwo i recenzowanie rozpraw doktorskich i habilitacyjnych oraz oceny dorobku naukowego związane z przewodami habilitacyjnymi, opracowywanie ocen całokształtu dorobku naukowo-badawczego, artystycznego lub dydaktyczno-wychowawczego kandydatów do tytułu naukowego, a także recenzji w postępowaniu kwalifikacyjnym poprzedzającym zatrudnienie na stanowisku profesora nadzwyczajnego osoby nieposiadającej tytułu naukowego profesora lub stopnia naukowego doktora habilitowanego.
Czy nauczycielowi akademickiemu przysługuje dodatek za staż pracy?
Nauczycielowi akademickiemu przysługuje dodatek za staż pracy w wysokości 1% wynagrodzenia zasadniczego za każdy rok pracy, wypłacany w okresach miesięcznych, poczynając od czwartego roku pracy, z tym że dodatek ten nie może przekroczyć 20% wynagrodzenia zasadniczego.
Czy nauczycielowi akademickiemu przysługuje dodatek funkcyjny?
Dodatek funkcyjny przysługuje pracownikom zatrudnionym na stanowiskach związanych z kierowaniem zespołem oraz radcy prawnemu.
Kiedy nauczyciel akademicki jest uprawniony do nagrody jubileuszowej?
Za wieloletnią pracę pracownik otrzymuje nagrody jubileuszowe w wysokości:
- za 20 lat pracy - 75% wynagrodzenia miesięcznego,
- za 25 lat pracy - 100% wynagrodzenia miesięcznego,
- za 30 lat pracy - 150% wynagrodzenia miesięcznego,
- za 35 lat pracy - 200% wynagrodzenia miesięcznego,
- za 40 lat pracy - 300% wynagrodzenia miesięcznego,
- za 45 lat pracy - 400% wynagrodzenia miesięcznego.
Pracownikowi uczelni przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne.
Dla nauczycieli akademickich za ich osiągnięcia naukowe, artystyczne i dydaktyczne tworzy się specjalny fundusz nagród w wysokości 2% planowanych rocznych wynagrodzeń osobowych.
Jakie inne świadczenia przysługują nauczycielowi akademickiemu?
Nauczyciel akademicki, który po raz pierwszy podejmuje pracę w uczelni na podstawie mianowania na stanowisku asystenta, instruktora, lektora lub wykładowcy, otrzymuje jednorazowy zasiłek na zagospodarowanie w wysokości dwumiesięcznego należnego wynagrodzenia zasadniczego.
Dla pracowników uczelni tworzy się zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości 8% planowanych rocznych środków przeznaczonych na wynagrodzenia osobowe.
Dla byłych pracowników uczelni będących emerytami lub rencistami tworzy się zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości 5% pobieranych przez nich emerytur i rent.
Nauczyciel akademicki ma prawo do podyplomowego doskonalenia się oraz innych form kształcenia zawodowego na koszt uczelni
W jakim wymiarze przysługuje nauczycielowi akademickiemu urlop wypoczynkowy?
Nauczycielowi akademickiemu przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 36 dni roboczych w ciągu roku. Tryb udzielania urlopów określa senat uczelni, z uwzględnieniem przepisów Kodeksu pracy (udzielane urlopów zgodnie z planem urlopów, podanym do wiadomości pracowników; obowiązek udzielenia na wniosek pracownicy urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dotyczy to także pracownika-ojca wychowującego dziecko, który korzysta z urlopu macierzyńskiego).
Kiedy nauczyciel akademicki nabywa prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego?
Nauczyciel akademicki uzyskuje w ostatnim dniu poprzedzającym letnią przerwę w zajęciach dydaktycznych prawo do drugiego i dalszych urlopów - z początkiem każdego następnego roku kalendarzowego.
Nauczyciel akademicki zatrudniony w uczelni na czas określony, krótszy niż dziesięć miesięcy, ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego okresu.
Kiedy nauczycielowi przysługuje ekwiwalent za urlop?
W razie niewykorzystania przez nauczyciela akademickiego przysługującego mu urlopu wypoczynkowego z powodu:
- rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy,
- powołania do zasadniczej służby wojskowej albo do odbywania zastępczo obowiązku tej służby, do okresowej służby wojskowej lub do odbywania długotrwałego szkolenia wojskowego
jeżeli ustanie stosunku pracy nie nastąpiło z przyczyn powodujących utratę prawa do urlopu wypoczynkowego.
Jakie wynagrodzenie przysługuje nauczycielowi akademickiemu za czas urlopu?
Nauczycielowi akademickiemu w okresie urlopu wypoczynkowego przysługuje wynagrodzenie takie, jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia są obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu dziesięciu miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu, a jeżeli nauczyciel akademicki jest zatrudniony krócej - na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu zatrudnienia.
Czy oprócz wypoczynkowego, nauczyciel akademicki może skorzystać z innego rodzaju urlopu?
Nauczyciel akademicki zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy ma prawo do urlopu płatnego lub bezpłatnego dla celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego.
Nauczyciel akademicki przygotowujący rozprawę doktorską ma prawo, jeżeli jest to uzasadnione stopniem przygotowania tej rozprawy, do urlopu płatnego w wymiarze nie przekraczającym sześciu miesięcy. W przypadku przygotowywania pracy habilitacyjnej wymiar tego urlopu nie może przekroczyć jednego roku.
Nauczyciel akademicki posiadający tytuł naukowy lub stopień naukowy doktora habilitowanego ma prawo do korzystania raz na siedem lat z rocznego urlopu płatnego dla celów naukowych lub artystycznych. Pracownicy korzystający z tego urlopu nie mogą w tym czasie wykonywać pracy w ramach stosunku pracy.
Nauczyciel akademicki zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy po przepracowaniu co najmniej trzech lat w uczelni ma prawo do płatnego urlopu dla poratowania zdrowia w wymiarze nie przekraczającym jednorazowo jednego roku.
Czy stosunke pracy nauczyciela akademickiego uczelni zawodowej rózni się od stosunku pracy nauczyciela akdemickiego?
Obowiązkiem nauczyciela akademickiego uczelni zawodowej jest:
- kształcić studentów oraz uczestników innych form kształcenia,
- uczestniczyć w pracach organizacyjnych.
Nauczyciele akademiccy mogą uczestniczyć w pracach badawczych uczelni zawodowej.
Czas pracy nauczyciela akademickiego uczelni zawodowej jest określony odpowiednio do zakresu jego obowiązków. Minimalny wymiar pensum dydaktycznego wynosi 240 a maksymalny 540 godzin obliczeniowych rocznie.
W szczególnych przypadkach, uzasadnionych koniecznością realizacji programu kształcenia, nauczyciel akademicki może być obowiązany do prowadzenia zajęć dydaktycznych w godzinach ponadwymiarowych. Liczba tych godzin nie może przekraczać 1/2 pensum.
W sprawach wynikających ze stosunku pracy pracownika państwowej uczelni zawodowej, nie uregulowanych w ustawie, stosuje się Kodeks pracy.
Spory o roszczenia wynikające ze stosunku pracy pracownika uczelni zawodowej rozpatrują sądy pracy.
Pamiętaj, że:
- Nauczycielom akademickim przysługują uprawnienia twórców w zakresie ochrony praw autorskich i praw pokrewnych oraz pomoc uczelni w razie ich naruszenia,
- Pracownikowi naukowemu powołanemu na stanowisko sędziego w niepełnym wymiarze czasu pracy okres pracy na uczelni wlicza się w sądzie do okresu uprawniającego do dodatku za wysługę lat oraz do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu dodatkowego,
- Realizacja prawa do udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia ma pierwszeństwo przed zastosowaniem przepisów upoważniających pracodawcę do rozwiązania stosunku pracy z powodu niezdolności pracownika do pracy spowodowanej długotrwałą chorobą.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 1990 r., Nr 65, poz. 385),
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 września 2001 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą la pracowników uczelni państwowych.(Dz. U z 2001 r., Nr 107, poz. 1182),
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych szkołach zawodowych (Dz. U. z 1997r., Nr 96, poz. 590).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?