Kiedy przedsiębiorcy przysługują prawa konsumenta?

Kupującym przysługują różne prawa. Najszerszą ochroną są objęte osoby prywatne – kupujący bez faktury czy rachunku na firmę. Od 1 stycznia 2021 roku przedsiębiorcy mogą korzystać z niektórych instytucji ochrony konsumenckiej. Przeczytaj, czy takie prawa przysługują również tobie. 

Kategorie kupujących 

Od 1 stycznia 2021 roku polskie przepisy rozróżniają cztery główne  kategorie kupujących:

• konsumenci, czyli osoby fizyczne dokonujące zwykłych zakupów;
• przedsiębiorcy, którzy dokonują zakupów niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, czyli nie pobierają rachunku czy faktury na dane firmowe przedsiębiorcy;
• osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, zarejestrowaną w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), zawierające umowę bezpośrednio związaną z prowadzoną działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla nich charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej;

Przykład:

Jan Kowalski prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą polegającą na handlu artykułami AGD. Pan Jan kupuje ekspres do kawy dla swoich pracowników. W takim przypadku, gdy nastąpi jego awaria, będzie mógł skorzystać z ochrony przysługującej konsumentom, ponieważ zakup nie miał dla niego charakteru zawodowego.

• przedsiębiorcy, którzy dokonują zakupów bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością. 

Zakres ochrony konsumenckiej zależy od statusu kupującego. 

Jeśli jesteś konsumentem lub przedsiębiorcą, który dokonuje zakupów niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, czyli nie pobiera rachunku czy faktury na dane firmowe przedsiębiorcy, to przysługują ci wszystkie prawa konsumenckie – ta kategoria kupujących jest w polskim prawie objęta najszerszą ochroną prawną jako podmiot „słabszy" i z założenia mniej profesjonalny. 

Przedsiębiorca, jako strona profesjonalna, nie skorzysta z większości narzędzi ochrony prawnej przewidzianych dla konsumentów – przede wszystkim dlatego, że umowy między przedsiębiorcami mogą być kształtowane w zasadzie dowolnie. Nie dotyczą ich ograniczenia związane z klauzulami niedozwolonymi. Wynika to z przekonania, że firmy są sobie równe, więc jeśli zawierają między sobą umowy, dokładnie je czytają i świadomie podpisują.

Od stycznia 2021 roku przedsiębiorcy zarejestrowani w CEIDG w konkretnych przypadkach mogą korzystać ze zwiększonej ochrony ich praw, w szczególności:

• umowy zawierane z nimi przez sprzedających nie mogą zawierać klauzul niedozwolonych;
• skorzystają z szerszej ochrony przy okazji rękojmi;
• mogą odstąpić od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorcy w ciągu 14 dni.

Klauzule niedozwolone – ograniczenia dotyczące umów sprzedaży

Umowy zawierane z konsumentami nie mogą zawierać postanowień, które w rażący sposób naruszają ich interesy lub są niezgodne z dobrymi obyczajami. Jeżeli tego rodzaju postanowienia znajdują się w umowie, to nie wiążą konsumenta. 

Kodeks cywilny zawiera listę niedozwolonych postanowień, których nie można zamieszczać w umowie z konsumentami. Rejestr niedozwolonych klauzul prowadzi Urząd Ochrony Konkurencji i Konsument (UOKiK). Pojawienie się w umowie którejś z nich automatycznie skutkuje ich nieważnością. Oznacza to, że jeśli konsument zakupi dowolną usługę lub produkt i po jej zawarciu zorientuje się, że jeden z zapisów umowy jest niezgodny z przepisami lub znajduje się na liście UOKiK, to zgodnie z prawem ma możliwość uznania tego zapisu za niewiążący. Może też wystąpić do sądu powszechnego o uznanie danej klauzuli umownej za niedozwoloną.  

Od 1 stycznia 2021 roku te zasady mają zastosowanie do osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, gdy z treści zawieranej umowy będzie wynikało, że nie posiada ona dla przedsiębiorcy charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez niego działalności gospodarczej.

Pamiętaj! Klauzule niedozwolone i zakaz ich stosowania nie dotyczą umów zawieranych między przedsiębiorcami, którzy kupują na potrzeby prowadzonej działalności. 

Przykład:

Jan Kowalski prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą polegającą na handlu artykułami AGD. Zakupił usługę prania dywanów w miejscu prowadzonej działalności. Kontrahent pana Jana, bez jego zgody, przeniósł prawa i obowiązki wynikające z umowy na inną firmę. Pan Jan nie będzie związany takim działaniem, ponieważ jest to niezgodne z przepisami Kodeksu cywilnego – art. 385[5] pkt 5.

Gwarancja i rękojmia dla przedsiębiorcy

Prawo przewiduje dwa instrumenty ochrony uprawnień przysługujących każdemu kupującemu, gdy zakupiona rzecz czy usługa ma jakieś wady. Są to:

• gwarancja jakości,
• rękojmia za wady (prawne i fizyczne). 

Rękojmia przysługuje z mocy prawa, a gwarancja wynika z umieszczenia w umowie sprzedaży dodatkowego zastrzeżenia – jest dobrowolna.

Przedsiębiorca ma prawo zgłosić wadę sprzedającemu, czyli skorzystać z rękojmi, jeżeli wada zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat od wydania rzeczy. W przypadku nieruchomości to prawo dotyczy wad stwierdzonych przed upływem pięciu lat. Jest to odpowiedzialność powstająca z mocy prawa, w przypadku wystąpienia wady fizycznej, czyli niezgodności rzeczy sprzedanej z umową.

W tej sytuacji przedsiębiorcy przysługują następujące żądania wobec sprzedającego:

• żądanie obniżenia ceny – w proporcji, w jakiej wartość rzeczy wadliwej pozostaje w stosunku do wartości rzeczy niewadliwej,
• prawo odstąpienia od umowy – skutkujące obowiązkiem zwrotu wzajemnie spełnionych świadczeń – uprawnienie to przysługuje jedynie w sytuacji, w której wada rzeczy jest istotna, czyli uniemożliwiająca korzystanie z niej w sposób zgodny z jej przeznaczeniem i właściwościami,
• żądanie naprawy,
• żądanie wymiany na rzecz wolną od wad.

Od 1 stycznia 2021 roku w przypadku przedsiębiorców, którzy są osobami fizycznymi prowadzącymi jednoosobową działalność gospodarczą zarejestrowaną w CEIDG, gdy z treści zawieranej umowy wynika, że nie posiada ona dla takiej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej: 

• sprzedawca ma obowiązek rozpatrzenia reklamacji z tytułu rękojmi w terminie 14 dni kalendarzowych od jej złożenia. Do końca 2020 roku ten termin był zastrzeżony wyłącznie dla konsumentów,
• obowiązuje domniemanie, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili wydania towaru kupującemu, jeśli została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy. Oznacza to, że przedsiębiorca, któremu będą przysługiwać prawa konsumenta, nie będzie musiał udowadniać istnienia wady sprzedającemu. Nie będzie też tracił uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie zakupu i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku, gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.

Przykład:

Jan Kowalski prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą polegającą na handlu artykułami AGD. Pan Jan kupuje ekspres do kawy dla swoich pracowników. Ekspres po 5 miesiącach uległ awarii. Pan Jan ma prawo oczekiwać ustosunkowania się do złożonej reklamacji w ciągu 14 dni. Dodatkowo nie musi udowadniać sprzedającemu, że wada istniała w momencie zakupu, ponieważ korzysta z domniemania, że wada istniała w momencie, w którym zakupił ekspres.

Prawo odstąpienia od umowy 

Konsument, który zawarł umowę na odległość lub umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, ma prawo odstąpić od niej bez podawania przyczyny w terminie 14 dni. Jest to tak zwane prawo do namysłu umożliwiające kupującemu zapoznanie się z towarem i rozważenie racjonalności zakupu.

Zawieranie umowy na odległość to na przykład kupowanie przez internet lub telefonicznie. Zawieranie umowy poza lokalem przedsiębiorstwa ma z kolei miejsce na przykład na targach lub wystawach. 

Od 1 stycznia 2021 roku to prawo przysługuje także osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą, które zawrą umowę bezpośrednio związaną z prowadzoną działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy będzie wynikało, że nie posiada ona dla nich charakteru zawodowego.

Pozostali przedsiębiorcy prowadzący swoją działalność na przykład w postaci spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie będą mogli korzystać z tego uprawnienia.

Przykład:

Jan Kowalski prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą polegającą na handlu artykułami AGD. Pan Jan kupił przez internet ekspres do kawy dla swoich pracowników. Po dostarczeniu zakupu okazało się, że ekspres nie spełnia wymagań pana Jana. Może on w takiej sytuacji w ciągu 14 dni od dnia dostarczenia produktu odstąpić od umowy i odesłać ekspres do sprzedającego.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - art. 385[1], 385[2], 385[3], 556-576;
• ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych - art. 1 i art. 55.

Źródło: biznes.gov.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl