Reforma edukacji

Czego dotyczą zmiany?

Wprowadzane zmiany dotyczą wielu kwestii w oświacie, m.in.: ustroju szkolnego oraz związanych z tym modyfikacji w organizacji i funkcjonowaniu szkół, a także placówek oświatowych. Reforma edukacji zakłada m.in. powrót do 8-letniej szkoły podstawowej i 4-letniego liceum ogólnokształcącego.

Do 31 marca 2017 r. samorządy mają czas na podjęcie uchwał o dostosowaniu sieci szkół do nowego ustroju szkolnego, a 1 września 2017 r. to początek wdrażania reformy w szkołach. Obowiązujące przepisy przejściowe umożliwiają podjęcie jeszcze w bieżącym roku szkolnym działań dotyczących roku szkolnego 2017/2018 i następnych lat szkolnych w oparciu o nowe przepisy oświatowe.

Celem zmian jest wprowadzenie nowego ustroju szkolnego oraz modyfikacja organizacji szkół i placówek oświatowych. Wprowadzanie zmian rozpocznie się od roku szkolnego 2017/2018. Nowy system obejmowałby 8-letnią szkołę podstawową i 4-letnie liceum a także 5-letnie technikum, 3-letnią branżową szkołę I stopnia, 3-letnią szkołę specjalną przysposabiającą do pracy, 2-letnią branżową szkołę II stopnia i szkołę policealną.

Obecnie oprócz 6-letniej szkoły podstawowej, 3-letniego gimnazjum i 3-letniego liceum ogólnokształcącego funkcjonują  4-letnie technika i 3-letnie zasadnicze szkoły zawodowe.

Branżowa szkoła I stopnia ma umożliwić otrzymanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe i uzyskanie wykształcenia zasadniczego branżowego. Jej absolwenci byliby przygotowani zarówno do podjęcia pracy, jak i do kontynuowania kształcenia w branżowej szkole II stopnia.

Zgodnie z nowymi przepisami uczniowie kończący klasę VI szkoły podstawowej w roku szkolnym 2017/2018 będą podlegać promocji do klasy VII. Tym samym rozpocznie się wygaszanie gimnazjów – nie będzie już prowadzona rekrutacja do tych szkół. Wygaszanie gimnazjum może być realizowane m.in. przez przekształcenie go w ośmioletnią szkołę podstawową lub włączenie do takiej placówki.

Przewidziano też płynne przechodzenie nauczycieli ze szkół starego systemu do szkół nowego systemu – bez konieczności rozwiązywania i ponownego zawierania umów o pracę. 

Nowy ustrój szkolny

Ustrój szkolny z obecnego systemu 6-letniej szkoły podstawowej, 3-letniego gimnazjum, 3-letniego liceum ogólnokształcącego, 4-letniego technikum, 3-letniej zasadniczej szkoły zawodowej oraz szkoły policealnej będzie przekształcony. Docelowa struktura szkolnictwa obejmie:

• 8-letnią szkołę podstawową,
• 4-letnie liceum ogólnokształcące,
• 5-letnie technikum,
• 3-letnią branżową szkołę I stopnia,
• 2-letnią branżową szkołę II stopnia,
• 3-letnią szkołę specjalną przysposabiającą do pracy,
• szkołę policealną.

Przekształcanie szkół

Sprawne i efektywne wprowadzenie nowej struktury szkolnictwa wymaga kilkuletniego okresu przejściowego. Umożliwi on dostosowanie obecnie istniejącego systemu oświaty do nowych rozwiązań ustrojowych. Nowe rozwiązania prawne dotyczą m.in. zakładania, prowadzenia, przekształcania i wygaszania szkół – zarówno publicznych, jak i niepublicznych.

Od kiedy będą wygaszane gimnazja?

Stopniowe wygaszanie gimnazjów rozpocznie się od  roku szkolnego 2017/2018 i tym samym w kolejnych latach rekrutacja do tych szkół nie będzie już prowadzona.

1 września 2017 r. uczniowie kończący w roku szkolnym 2016/2017 klasę szóstą szkoły podstawowej staną się uczniami siódmej klasy szkoły podstawowej.

W roku szkolnym 2018/2019 ostatni rocznik dzieci klas trzecich ukończy gimnazjum.

Od 1 września 2019 r. w ustroju szkolnym gimnazja nie będą już funkcjonować.

Od 1 września 2017 r. zostanie wprowadzona branżowa szkoła I stopnia w miejsce zasadniczej szkoły zawodowej. Wprowadzenie branżowej szkoły II stopnia dla absolwentów branżowej szkoły I stopnia rozpocznie się od roku szkolnego 2020/2021.

W roku szkolnym 2019/2020 w jednej szkole spotkają się dwie grupy uczniów – absolwenci gimnazjum i absolwenci szkoły podstawowej. Obie grupy uczniów będą jednak realizowały odrębne programy nauczania, dlatego nie ma możliwości, aby spotkały się w tej samej klasie. W roku szkolnym 2019/2020 naukę w 3-letnim liceum rozpocznie ostatni rocznik gimnazjalistów, a w 4-letnim liceum pierwsi absolwenci 8-klasowej szkoły podstawowej. Każda z tych grup uczniów przystąpi do egzaminu maturalnego po 12 latach nauki (6+3+3 lub 8+4). Uczniowie ci nie będą także rywalizować w rekrutacji na studia.

W 2022 roku absolwentami liceum ogólnokształcącego będą dzieci z rocznika 2003 i 2004 (6-latki), czyli uczniowie, którzy w obecnym roku szkolnym ukończyli klasę szóstą szkoły podstawowej, a w 2023 z rocznika 2004 i 2005 (6-latki), które w ub. roku szkolnym ukończyły klasę piątą szkoły podstawowej.

Kiedy rozpoczną się zmiany w liceach, technikach i branżowych szkołach?

Zmiany w liceach ogólnokształcących i technikach mają się rozpocząć od roku szkolnego 2019/2020, a zakończą się w roku szkolnym 2023/2024. W  roku szkolnym 2019/2020 w  pierwszych  klasach liceów ogólnokształcących, techników i branżowych szkół I stopnia edukację rozpoczną dzieci kończące trzecią klasę gimnazjum i te po ósmej klasie szkoły podstawowej. Uczniowie po zakończeniu gimnazjum będą kształcili się w 3-letnich liceach ogólnokształcących i 4-letnich technikach, zaś dzieci po ósmej klasie szkoły podstawowej rozpoczną naukę w 4-letnim liceum lub 5-letnim technikum.

Uczniowie będą mogli także kontynuować naukę w pierwszej klasie szkoły branżowej I stopnia.

Przewidziano następujące warianty przekształceń gimnazjów:

• przekształcenie dotychczasowego gimnazjum w 8-letnią szkołę podstawową lub
• włączenie gimnazjum do 8-letniej szkoły podstawowej,
• przekształcenie gimnazjum w liceum ogólnokształcące albo technikum,
• włączenie gimnazjum do liceum ogólnokształcącego albo technikum,
• przekształcenie gimnazjum w branżową szkołę I stopnia,
• włączenie gimnazjum do branżowej szkoły I stopnia.

Decyzja, co do sposobu i czasu przekształcenia gimnazjum, należy do kompetencji samorządu prowadzącego gimnazjum, osoby prawnej niebędącej jednostką samorządu terytorialnego bądź osoby fizycznej, która dotychczas prowadziła publiczne lub niepubliczne gimnazjum. Określono ustawie warunki i terminy obowiązujące w trakcie wdrażania tych zmian.

Szkoły branżowe I i II stopnia

Od 1 września 2017 roku dotychczasowa 3-letnia zasadnicza szkoła zawodowa przekształci się w 3-letnią branżową szkołę I stopnia. Tym samym na rok szkolny 2017/2018 nie będzie prowadzona już rekrutacja do klas pierwszych dotychczasowych 3-letnich zasadniczych szkół zawodowych. Szkoły te docelowo zastąpione zostaną branżowymi szkołami I i II stopnia.

Od roku szkolnego 2017/2018 rozpocznie się rekrutacja kandydatów do pierwszej klasy branżowej szkoły I stopnia. Na lata szkolne 2017–2018, 2019–2020 do branżowej szkoły I stopnia będzie przeprowadzana rekrutacja absolwentów gimnazjum, a od roku szkolnego 2019/2020 rekrutacja uwzględniająca absolwentów 8-letniej szkoły podstawowej.

W roku szkolnym 2017/2018 kształcenie w branżowej szkole I stopnia odbędzie się w zawodach ustalonych dla przekształcanej zasadniczej szkoły zawodowej. Uczniowie dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej, którzy nie uzyskają promocji do klasy programowo wyższej, będą kontynuowali naukę w odpowiedniej klasie branżowej szkoły I stopnia.

Co do zasady:

• uczeń pierwszej klasy zasadniczej szkoły zawodowej, który nie uzyska promocji do klasy drugiej, będzie kontynuował naukę w klasie pierwszej branżowej szkoły I stopnia,
• uczeń drugiej klasy zasadniczej szkoły zawodowej, który nie uzyska promocji do klasy trzeciej, będzie kontynuował naukę w klasie drugiej branżowej szkoły I stopnia,
• uczeń trzeciej klasy zasadniczej szkoły zawodowej, który nie uzyska promocji, będzie kontynuował naukę w klasie trzeciej branżowej szkoły I stopnia.

W okresie przejściowym (lata szkolne 2017/2018 i 2018/2019) branżowe szkoły I stopnia będą prowadziły klasy dotychczasowej 3-letniej zasadniczej szkoły zawodowej (odpowiednio klasy druga i trzecia). Uczniowie tych klas otrzymają świadectwa i dyplomy ustalone dla dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej. Pierwsi absolwenci ukończą branżową szkołę I stopnia w 2020 r., w związku z tym uruchomienie branżowej szkoły II stopnia nastąpi 1 września 2020 r. Pierwsza rekrutacja kandydatów zostanie przeprowadzona na rok szkolny 2020/2021.

W branżowej szkole I stopnia realizowane będzie kształcenie w zakresie jednej kwalifikacji. Po ukończeniu branżowej szkoły I stopnia i zdaniu egzaminu z jednej kwalifikacji absolwent uzyska dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, a także otrzyma wykształcenie zasadnicze branżowe.

II stopień branżowej szkoły będzie funkcjonował w zawodach, które mają kontynuację na poziomie technika. Po ukończeniu szkoły II stopnia i po zdaniu egzaminu z zakresu drugiej kwalifikacji, absolwent uzyska wykształcenie średnie branżowe oraz dyplom technika. Absolwent branżowej szkoły II stopnia będzie mógł przystąpić do egzaminu maturalnego, a po uzyskaniu świadectwa dojrzałości może kontynuować kształcenie na studiach wyższych. Absolwenci branżowej szkoły I stopnia kształcący się w zawodach, którzy nie zdecydują się na naukę w branżowej szkole II stopnia, będą mogli podjąć pracę lub wybrać liceum ogólnokształcące dla dorosłych począwszy od II klasy oraz zdecydować się na kwalifikacyjne kursy zawodowe.

Wprowadzenie 2-letniej branżowej szkoły II stopnia ma zapewnić drożność kształcenia zawodowego w systemie szkolnym. Szkoła ta umożliwi absolwentom branżowej szkoły I stopnia kontynuację kształcenia w systemie szkolnym. Możliwe będzie uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika oraz otrzymanie świadectwa dojrzałości. Absolwenci branżowej szkoły II stopnia po uzyskaniu świadectwa dojrzałości będą mogli kontynuować naukę na studiach wyższych.

Utworzenie branżowej szkoły II stopnia dla absolwentów branżowej szkoły I stopnia umożliwi, bez przerywania nauki, przygotowanie się do egzaminu maturalnego. Zarówno uczniowie branżowej szkoły I stopnia, jak i branżowej szkoły II stopnia będą objęci działaniami wychowawczymi. Osoby dorosłe mogą kontynuować naukę w szkołach dla dorosłych, na  kwalifikacyjnych kursach zawodowych lub potwierdzić poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych w drodze egzaminów eksternistycznych.

Koncepcja nowej branżowej szkoły oparta jest na przekonaniu, że wiedza i umiejętności zawodowe w równym stopniu jak kształcenie ogólne powinny dać możliwość uzyskania wykształcenia na poziomie średnim, a w dalszej kolejności również wyższym. Absolwenci liceum ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkoły II stopnia otrzymają jedno takie samo świadectwo dojrzałości. Zatem uczeń po branżowej szkole II stopnia – podobnie jak jego koleżanki i koledzy kończący inne typy szkół – będzie mógł ubiegać się o miejsce na wybranym kierunku studiów wyższych. Aby uzyskać świadectwo dojrzałości, absolwenci branżowej szkoły II stopnia będą zobowiązani do  zdania egzaminu maturalnego. Podobnie, jak w przypadku absolwentów liceów ogólnokształcących i techników – z trzech przedmiotów obowiązkowych (języka polskiego, matematyki i języka obcego). Uczeń po branżowej szkole II stopnia dodatkowo w miejsce obowiązkowego przedmiotu dodatkowego (z zakresu kształcenia ogólnego) przystąpi także do egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie. Uzyska on tym samym, oprócz świadectwa dojrzałości, także dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Warunkiem zdania egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie będzie otrzymanie z każdej części pisemnej egzaminu co najmniej 50% możliwych do uzyskania punktów, zaś z każdej części praktycznej – co najmniej 75% punktów.

Ochrona miejsc pracy nauczycieli

Rozwiązania systemowe, zapewniające przechodzenie nauczycieli ze szkół obecnie funkcjonujących do szkół tworzonych w ramach nowego systemu, w założeniu mają dać im poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa o swoje zatrudnienie - tak aby mogli oni w pełni poświecić się uczniowi i jego potrzebom dydaktyczno-wychowawczym. Zmiany w oświacie mają przyczynić się do zwiększenia w skali kraju liczby etatów nauczycieli, a nie do ich zmniejszenia. Nie zmieni się liczba uczniów w systemie oświaty oraz liczba lat nauki.

W ramach reformy edukacji zmieni się tylko w pewnym zakresie liczba klas w szkołach prowadzonych przez dane typy samorządów. Na przykład w gminach zmieni się liczba klas z 9 (6+3) do 8 klas (ale dziewiąta to sześciolatek objęty wychowaniem przedszkolnym, na to dziecko samorząd dostanie subwencję). W powiatach zmieni się liczba klas z 3 lub 4 lat do odpowiednio 4 i 5 w przypadku liceów ogólnokształcących i techników.

Nauczyciele nie stracą pracy. Część z nich może natomiast zmienić pracodawcę. W wyniku reformy MEN spodziewa się raczej zwiększenia zapotrzebowania na nauczycieli. Od roku szkolnego 2017/2018 obecne klasy szóste szkół podstawowych staną się klasami siódmymi szkół podstawowych. Liczba oddziałów tych klas będzie większa od liczby oddziałów klas pierwszych gimnazjum, gdyby te się utworzyły. Podobnie będzie w kolejnym roku. Istnieje możliwość dodatkowego zatrudnienia ok. 5,3 tys. etatów nauczycieli - twierdzi MEN.

W okresie wdrażania reformy przewidziano rozwiązania systemowe zapewniające przechodzenie nauczycieli ze szkół obecnie funkcjonujących do szkół tworzonych w ramach nowego systemu. Nauczyciele, dotąd zatrudnieni w funkcjonujących w ramach systemu oświaty szkołach, z urzędu staną się nauczycielami szkół utworzonych w ramach nowego systemu. Z mocy prawa więc nauczyciele:

• dotychczasowych 6-letnich szkół podstawowych staną się nauczycielami 8-letnich szkół podstawowych,
• dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej staną się nauczycielami branżowej szkoły I stopnia,
• dotychczasowego 4-letniego technikum staną się nauczycielami 5-letniego technikum,
• dotychczasowego 3-letniego liceum ogólnokształcącego staną się nauczycielami 4-letniego liceum ogólnokształcącego,
• zespołu szkół, w którego skład wchodzi dotychczasowa 6-letnia szkoła podstawowa i dotychczasowe gimnazjum, staną się nauczycielami 8-letniej szkoły podstawowej.

Nauczyciele zatrudnieni w obecnie funkcjonujących szkołach z urzędu staną więc się nauczycielami szkół utworzonych w ramach nowego systemu.

Ponadto, w celu umożliwienia sprawnego rozlokowania kadry pedagogicznej, w okresie wdrażania nowej struktury szkół, przewidziano rozwiązania uelastyczniające realizację polityki kadrowej. Nauczyciel, zatrudniony na podstawie mianowania lub na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (bez względu na wymiar zatrudnienia), będzie mógł być przeniesiony na własną prośbę bądź z urzędu za jego zgodą na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole, w tej samej lub innej miejscowości, na takie samo lub inne stanowisko.

Od 1 września 2017 r. do 31 sierpnia 2019 r. liczba uczniów przypadających na etat nauczyciela pedagoga, psychologa, logopedę, zatrudnionych w przedszkolach, szkołach, i ich zespołach, prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego, nie będzie wyższa niż liczba uczniów przypadająca na etaty tych nauczycieli, w danej jednostce samorządu terytorialnego w roku szkolnym 2016/2017.

Nauczyciele gimnazjów zatrudnieni na podstawie mianowania lub umowy o pracę na czas nieokreślony, których dalsze zatrudnienie w roku szkolnym 2017/2018 nie będzie możliwe ze względu na zmiany organizacyjne wynikające ze zmiany struktury szkół, zostaną przeniesieni w stan nieczynny lub będzie rozwiązany z nimi stosunek pracy z końcem roku szkolnego. W okresie przejściowym pierwszeństwo w zatrudnieniu na wolnych stanowiskach pracy będzie przysługiwało nauczycielom przebywającym w stanie nieczynnym.

Zastosowano również odpowiednie rozwiązania chroniące dyrektorów gimnazjów.

Zmiany prawne gwarantują właściwe zarządzanie szkołami w  okresie przejściowym. A to dzięki powierzeniu przeprowadzenia procesu przekształceń doświadczonej oświatowej kadrze kierowniczej – dotychczasowym dyrektorom – bez potrzeby przeprowadzania w tym okresie zmian w kadrach kierowniczych. Obecni dyrektorzy mają pełnić swoją funkcję do zakończenia kadencji, z możliwością jej przedłużenia przez organ prowadzący, w razie zakończenia kadencji przed upływem okresu przejściowego.

Egzamin po zakończeniu szkoły podstawowej

Egzamin ósmoklasisty pojawi się od roku szkolnego 2018/2019 na zakończenie ostatniej klasy szkoły podstawowej w nowym systemie. W latach szkolnych 2018/2019, 2019/2020, 2020/2021 egzamin ten będzie przeprowadzany z trzech obowiązkowych przedmiotów: języka polskiego, języka obcego nowożytnego i matematyki. Natomiast od roku szkolnego 2021/2022 do przedmiotów obowiązkowych dołączy także jeden do wyboru: biologia, chemia, fizyka, geografia lub historia.

Wyniki uzyskane na  egzaminie ósmoklasisty pozwolą określić poziom kompetencji uczniów kończących szkołę podstawową w kluczowych dziedzinach wiedzy, będących podstawą do podejmowania nauki na kolejnym etapie kształcenia. Uczeń przystąpi do egzaminu ósmoklasisty z tego języka obcego nowożytnego, którego uczy się w szkole w ramach obowiązkowych zajęć edukacyjnych.

Wyniki egzaminu ósmoklasisty przedstawione zostaną w formie procentów i na skali centylowej. Obejmą one oceny z języka polskiego, matematyki, języka obcego nowożytnego oraz – od roku szkolnego 2021/2022 – z jednego wybranego przedmiotu spośród następujących: historii, biologii, chemii, fizyki bądź geografii.

Egzamin ósmoklasisty będzie obowiązkowy, a uzyskane wyniki staną się jednym z kryteriów rekrutacji do szkół ponadpodstawowych.

Do 1 września 2017 r. Centralna Komisja Egzaminacyjna opracuje i ogłosi informatory z przykładowymi zadaniami z języka polskiego, języka obcego nowożytnego i matematyki, wraz z rozwiązaniami. Informatory obejmujące pozostałe przedmioty (historię, biologię, chemię, fizykę, geografię) zostaną udostępnione do 1 września 2020 roku.

Egzamin w branżowej szkole I i II stopnia

Uczniowie branżowej szkoły I stopnia będą przystępowali do jednego egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie (w obecnym systemie uczniowie zasadniczych szkół zawodowych zdają od 1 do 3 egzaminów – w zależności od liczby kwalifikacji wyodrębnionych w nauczanym zawodzie).

Ukończenie branżowej szkoły I stopnia (po zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w danym zawodzie) umożliwi uzyskanie wykształcenia zasadniczego zawodowego i otrzymanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

Absolwenci liceum ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkoły II stopnia otrzymają jedno takie samo świadectwo dojrzałości. Uczniowie kończący branżową szkołę II stopnia będą więc mogli ubiegać się o miejsce na dowolnym kierunku studiów.

Egzamin maturalny w branżowej szkole II stopnia będzie przeprowadzany – podobnie jak w przypadku absolwentów liceów ogólnokształcących i techników – z trzech przedmiotów obowiązkowych (języka polskiego, matematyki i języka obcego).

Różnica w przypadku ucznia branżowej szkoły II stopnia dotyczy konieczności przystąpienia do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w danym zawodzie. Koncepcja nowej branżowej szkoły oparta jest na przekonaniu, że wiedza i umiejętności zawodowe w równym stopniu jak kształcenie ogólne powinny dać możliwość uzyskania wykształcenia na poziomie średnim, a w dalszej kolejności także wyższym.

Egzamin maturalny

Wprowadzony będzie 30-procentowy próg zdawalności egzaminu maturalnego z jednego przedmiotu dodatkowego na poziomie rozszerzonym. Obecnie absolwenci mają obowiązek przystąpienia do egzaminu maturalnego z co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego na poziomie rozszerzonym, ale nie jest określony próg zdawalności z tego egzaminu.

Po wprowadzeniu zmian, świadectwo dojrzałości otrzyma absolwent, który przystąpił do egzaminu maturalnego z przedmiotów obowiązkowych oraz jednego wybranego przedmiotu dodatkowego i z każdego z nich (przeprowadzanych zarówno w części ustnej, jak i w części pisemnej) otrzyma co najmniej 30% możliwych do uzyskania punktów.

Przepisy wskazują przy tym termin przeprowadzenia tych egzaminów po raz pierwszy:

• egzamin ósmoklasisty – od roku szkolnego 2018/2019,
• egzamin maturalny dla absolwentów liceum ogólnokształcącego – od roku szkolnego 2022/2023,
• egzamin maturalny dla absolwentów technikum – od roku szkolnego 2023/2024,
• egzamin maturalny dla absolwentów branżowej szkoły II stopnia, którzy ukończyli kształcenie w branżowej szkole I stopnia jako absolwenci 8-letniej szkoły podstawowej – od roku szkolnego 2023/2024.

Kiedy w 2019 roku w szkołach ponadpodstawowych spotkają się absolwenci starego gimnazjum i nowej szkoły podstawowej, to ich egzamin maturalny będzie inny. Uczniowie, którzy skończą 4-letnie liceum ogólnokształcące, będą zdawali maturę według nowych zasad. 

Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie

Uczniowie, którzy w latach szkolnych 2017/2018–2019/2020 rozpoczną naukę w 4-letnim technikum przystąpią do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie na nowych zasadach.

Uczniowie, którzy przed rokiem szkolnym 2017/2018 rozpoczęli naukę w 4-letnim technikum, będą przystępować do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie na dotychczasowych zasadach obowiązujących przed 1 września 2017 r. Dla tych, którzy nie uzyskają promocji do klasy programowo wyższej, przewidziano obowiązek przystąpienia do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie na nowych zasadach.

Uczniowie i absolwenci 3-letnich zasadniczych szkół zawodowych przystąpią do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie na dotychczasowych zasadach. 

Finansowanie

Rząd przewidział pokrycie wydatków samorządów m.in. w subwencji na zwiększoną liczbę oddziałów klas siódmych na dostosowanie szkół do reformy i na waloryzację wynagrodzeń nauczycieli. 

Podstawa programowa 

Minister Edukacji Narodowej podpisała 14 lutego 2017 r. rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej. Określa ono podstawę programową:

• wychowania przedszkolnego;
• kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej;
• kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej ‒ dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym;
• kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia;
• kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy;
• kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej.

Już od 1 września 2017 r. według nowej podstawy programowej będą uczyli się uczniowie klas I, IV, VII szkoły podstawowej. Podstawa będzie obowiązywała:

• w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w innych formach wychowania przedszkolnego,
• szkołach podstawowych ‒ dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
• w branżowej szkole I stopnia,
• szkole specjalnej przysposabiającej do pracy,
• w pierwszych semestrach szkoły policealnej, a w latach następnych również w kolejnych semestrach tej szkoły.

Uczniowie pozostałych klas szkół podstawowych, klas gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych będą korzystali z dotychczasowej podstawy programowej i dotychczasowych podręczników.

W kolejnych latach nowa podstawa programowa obejmie sukcesywnie kolejne roczniki uczniów.

Podstawa programowa dla szkoły podstawowej zawiera wszystkie potrzebne i wymagane treści w kształceniu uczniów klas 7 i 8 w nowej strukturze szkoły podstawowej (przekładające się na egzamin ósmoklasisty). Uczniowie tych klas będą wypełniali program stanowiący kontynuację tego, który realizowali w klasach 4-6. Program ma ich przygotowywać do podjęcia dalszej nauki w wybranym typie szkół ponadpodstawowych, począwszy od roku szkolnego 2019/2010.

Przygotowano też rozporządzenia MEN m.in. w sprawie:

• klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników,
• ramowych planów nauczania dla publicznych szkół,
• szczegółowej organizacji publicznych szkół,
• przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego oraz postępowania uzupełniającego do publicznych przedszkoli, szkół i placówek,
• przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego oraz postępowania uzupełniającego na lata szkolne 2017/2018–2019/2020 do trzyletniego liceum ogólnokształcącego, czteroletniego technikum oraz branżowej szkoły I stopnia, dla kandydatów będących absolwentami dotychczasowego gimnazjum,
• oddziałów i szkół sportowych oraz oddziałów i szkół mistrzostwa sportowego,
• udzielania dotacji celowej na wyposażenie szkół w podręczniki, materiały edukacyjne i materiały ćwiczeniowe,
• wysokości wskaźników zwiększających kwoty dotacji celowej na wyposażenie szkół w podręczniki, materiały edukacyjne i materiały ćwiczeniowe dla uczniów niepełnosprawnych. 

Wśród istotnych terminów w harmonogramie dalszych prac wymienić należy:

• Do końca czerwca 2017 r. – przeszkolenie nauczycieli z nowej podstawy programowej.
• Do końca I kwartału 2017 r. – projekt podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceów ogólnokształcących, techników i branżowych szkół, a także projekt podstawy programowej kształcenia w zawodach dla branżowych szkół i techników.
• Do końca III kwartału 2017 r. – projekt podstaw programowych dla pozostałych zawodów ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.
• Do połowy czerwca 2017 r. – zakończenie prekonsultacji dotyczących podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceów ogólnokształcących, branżowej szkoły i technikum.
• Od połowy czerwca do połowy sierpnia 2017 r. – konsultacje podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceów ogólnokształcących, branżowej szkoły i technikum.
• Do końca I kwartału 2018 r. – opublikowanie rozporządzenia uwzględniającego podstawę programową kształcenia w pozostałych zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. 

Zmiany w przedmiotach

Nauka drugiego języka obcego nowożytnego rozpocznie się od siódmej klasy szkoły podstawowej.

Przyroda jako przedmiot będzie realizowana w czwartej klasie 8-letniej szkoły podstawowej. Natomiast od piątej klasy szkoły podstawowej wprowadzone zostaną samodzielne przedmioty: biologia, geografia, chemia i fizyka. Przedmioty, takie jak: biologia, geografia, chemia czy fizyka realizowane będą więc odpowiednio w klasach V–VIII szkoły podstawowej. Powyższa zmiana oznacza, że zarówno nauczyciele przyrody w szkołach podstawowych, jak i nauczyciele biologii, geografii, chemii i fizyki zatrudnieni w gimnazjach będą mieli możliwość nauczania tych przedmiotów w szkole podstawowej.

W szkołach ponadpodstawowych przewidziano naukę niektórych przedmiotów w wymiarze rozszerzonym. 

Szkolenia nauczycieli

Program nauczania przygotowuje nauczyciel. MEN zmienił podstawę programową. Wszyscy nauczyciele szkół podstawowych będą mieli możliwość szkolenia
z wdrażania nowej podstawy programowej. Szkolenia ruszyły już pod koniec lutego. Najpierw będą konferencje metodyczne dla konsultantów oraz metodyków publicznych placówek doskonalenia nauczycieli. Następnie szkolenia dla nauczycieli. Przygotowuje się również dla nauczycieli poszczególnych przedmiotów pakiety informacyjne o nowej podstawie programowej. Będą gotowe w marcu i rozsyłane do szkół. 

Podręczniki 

Opracowane podstawy programowe pozwolą wydawcom na przygotowanie nowych podręczników do klas, które zostaną objęte zmianami programowymi w roku szkolnym 2017/2018 i kolejnych latach. Do końca czerwca 2017 r. przygotowane zostaną nowe podręczniki do nowej podstawy programowej.

Podręczniki, materiały edukacyjne, materiały ćwiczeniowe uczniowie szkół podstawowych oraz klas gimnazjalnych otrzymają bezpłatnie bezpośrednio w swoich szkołach. Uczniowie będą więc mieli zapewnione bezpłatne podręczniki. Podręczniki i materiały ćwiczeniowe będą finansowane z budżetu państwa. Rząd zapewni uczniom bezpłatny dostęp do podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych przeznaczonych do obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego. Są na to pieniądze w budżecie.

Tak jak dotąd, kwestia podręczników będzie dotyczyła uczniów realizujących obowiązek szkolny – w obecnym ustroju szkolnym w szkołach podstawowych i gimnazjach.

W kolejnych latach bezpłatny dostęp do podręczników ma także dotyczyć uczniów 8-letnich szkół podstawowych. 

Innowacje i eksperymenty w szkołach 

Uczniowie w szkołach mają uczyć się kreatywności, a także postaw przedsiębiorczości sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym. Możliwe będzie to dzięki wykorzystaniu w procesie kształcenia innowacyjnych rozwiązań programowych, organizacyjnych czy metodycznych. Reforma znosi konieczność zgłaszania innowacji pedagogicznej kuratorowi oświaty i organowi prowadzącemu oraz wymagania formalne warunkujące rozpoczęcie działalności innowacyjnej w szkole bądź placówce.

Określono również zasady prowadzenia przez publiczne szkoły i placówki działalności eksperymentalnej. Wskazano między innymi to, czym jest eksperyment pedagogiczny, co jest jego celem, oraz warunki, jakie muszą być spełnione, aby mógł on być realizowany w szkole lub placówce. Nie będzie także konieczności przekazania do ministra edukacji oceny eksperymentu wykonanej przez jednostkę naukową, która sprawuje opiekę nad przebiegiem tego eksperymentu oraz jego oceny sporządzonej przez kuratora oświaty.

Jednocześnie działalność eksperymentalną prowadzić będą mogły też szkoły i placówki artystyczne. 

Szkolny wolontariat

Wprowadzono przepis określający obowiązek zawarcia w statucie szkoły sposobu organizacji i realizacji zadań z zakresu wolontariatu. Dodatkowo umożliwiono samorządowi uczniowskiemu, w porozumieniu z dyrektorem szkoły lub placówki, podejmowanie działań w tym zakresie. Chodzi o to, aby wolontariat w szkołach i placówkach funkcjonował na zasadach dobrowolności. 

Oddział przygotowawczy dla uczniów przybywających z zagranicy

Nowe przepisy wprowadzają nową formę organizacyjną dla uczniów, którzy przybywają z zagranicy, zarówno dla obywateli polskich, jak i cudzoziemców. W ostatnich latach w polskim systemie oświaty stale wzrasta bowiem liczba dzieci z rodzin imigranckich. W związku z tym, w zakresie komunikacji pojawiają się u tych dzieci problemy związane z nieznajomością bądź słabą znajomością języka polskiego, a także trudności adaptacyjne. Dotychczasowe rozwiązania, takie jak możliwość korzystania w szkole z dodatkowych zajęć z języka polskiego czy zajęć wyrównawczych z danych przedmiotów nauczania, okazały się niewystarczające.

Dzięki zamianom oddział przygotowawczy będzie mógł utworzyć organ prowadzący na wniosek dyrektora szkoły w celu umożliwienia szybkiego i efektywnego włączenia tych uczniów do wspólnej nauki z polskimi rówieśnikami. Oddział będzie mógł powstać również podczas trwania roku szkolnego w przypadku jednoczesnego napływu do szkoły większej liczby uczniów przybywających z zagranicy. Szczegółowe warunki tworzenia, organizacji i działania oddziału przygotowawczego, uwzględniające potrzeby i możliwości uczniów przybywających z zagranicy zostały określone w osobnym rozporządzeniu, tj. w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 9 września 2016 r. dotyczącym kształcenia cudzoziemców w polskim systemie oświaty (Dz.U. z  2016 r. poz. 1453). Nowy akt prawny zastąpił dotychczasowe rozporządzenie z dnia 30 lipca 2015 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania do publicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek osób niebędących obywatelami polskimi oraz obywateli polskich, którzy pobierali naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, a także organizacji dodatkowej nauki języka polskiego, dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz.U. poz. 1202). Konieczność wydania nowego rozporządzenia wynikało ze zmiany przepisu upoważniającego art. 1 pkt 81 ustawy z dnia 23 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw.

Rozporządzenie poszerzyło katalog kryteriów, na podstawie których dyrektor szkoły publicznej może zakwalifikować ucznia przybywającego z zagranicy do odpowiedniej klasy lub na odpowiedni semestr. Dodatkowymi kryteriami są wiek ucznia i opinia rodzica albo ucznia pełnoletniego.

Wprowadzono również możliwość utworzenia przez organy prowadzące szkoły publiczne oddziałów przygotowawczych dla osób przybywających z zagranicy. Nowa forma organizacyjna ma na celu wspomóc efektywność kształcenia osób, które uczyły się w szkołach funkcjonujących w zagranicznych systemach oświaty.

Pozostałe przepisy zasadniczo nie uległy zmianie. 

Zostało w nim także doprecyzowane objęcie nauką w oddziale zarówno uczniów poszczególnych klas, jak i łączenie uczniów – w szczególności klas I–III oraz klas V–VIII szkół podstawowych. Zgodnie z rozporządzeniem oddziały przygotowawcze mogą być utworzone we wszystkich typach szkół publicznych i niepublicznych, w których realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki. Wyjątek stanowią: szkoły artystyczne, specjalne, sportowe i mistrzostwa sportowego oraz szkoły dla dorosłych. W przedszkolach nie będą organizowane oddziały przygotowawcze. 

Czy po wprowadzeniu reformy nadal możliwe będzie tzw. nauczanie domowe?

Każdy rodzic ma prawo do decydowania o formie edukacji swoich dzieci. Nauczanie domowe jest wpisane w ustawę o systemie oświaty i w konsekwencji w ustawę Prawo oświatowe. Jednak w zakresie nauczania domowego pojawiało się wiele nieprawidłowości. Z informacji od kuratorów oświaty wynikało, że zdarzają się sytuacje, w których dyrektorzy szkół nie przestrzegają przepisów prawa. Wydawali oni pozwolenie na realizację obowiązku szkolnego na podstawie opinii niepublicznej poradni pedagogicznej niefunkcjonującej w systemie oświaty. Ponadto MEN dostawał sygnały od lokalnych samorządów o problemach związanych z finansowaniem edukacji domowej. Wielu uczniów korzystających z tej formy kształcenia nie mieszka w obrębie danej gminy, a nawet województwa.

Stąd wprowadzono zmiany, polegające na tym, że wniosek o edukacji domowej swojego dziecka wraz z opinią publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej rodzic ma składać do dyrektora przedszkola/szkoły usytuowanej na terenie województwa, w którym zamieszkuje dziecko.

Reforma rozszerza zakres wsparcia dla dzieci w edukacji domowej przez wskazanie prawa dzieci do korzystania z pomocy dydaktycznych, które służą realizacji podstawy programowej, a znajdują się w zasobach szkoły oraz prawa do konsultacji umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikujących.

Uczniowie, którzy już realizują edukację domową, będą ją kontynuowali w ramach dotychczasowych przepisów. Nowe regulacje (tj. szkoła na terenie województwa, które dziecko zamieszkuje, opinia publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej) dotyczyć będą decyzji dyrektorów szkół i przedszkoli udzielanych na podstawie wniosków składanych na rok szkolny 2017/2018.

Reforma edukacji a uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Zmiany związane z reformą systemu edukacji przebiegać będą analogicznie we wszystkich typach i rodzajach szkół, tj. ogólnodostępnych, integracyjnych, specjalnych.

Najważniejsze założenia koncepcji kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi:

1. Zachowanie wszystkich dotychczasowych form/ścieżek edukacyjnych dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym niepełnosprawnych, jak również zachowanie prawa rodzica do wyboru drogi edukacyjnej swojego dziecka.

2. Przedłużenie okresu nauki uczniowi niepełnosprawnemu.

Zaprojektowane przepisy nie przewidują skrócenia okresu kształcenia uczniów niepełnosprawnych posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – niezależnie od typu szkoły, w której się uczą.

W projektowanych przepisach dotyczących ramowych planów nauczania zaproponowano, iż uczeń niepełnosprawny, tj. posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego oraz uczeń szkoły w zakładzie poprawczym i schronisku dla nieletnich – będzie miał możliwość przedłużenia okresu nauki w szkołach nowego typu:

a) w szkole podstawowej: o 1 rok na pierwszym etapie edukacyjnym i 2 lata na drugim etapie edukacyjnym;
b) w szkole ponadpodstawowej o 1 rok – przy zwiększeniu proporcjonalnie wymiaru godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych.

Decyzje dotyczące przedłużenia okresu nauki uczniowi niepełnosprawnemu oraz uczniowi szkoły w zakładzie poprawczym i schronisku dla nieletnich, będą podejmowane:

1) w przypadku szkoły podstawowej:
a) nie później niż do końca roku szkolnego w klasie III;
b) nie później niż do końca roku szkolnego w klasie VIII;

2) w przypadku szkoły ponadpodstawowej – nie później niż do końca roku szkolnego w ostatnim roku nauki w szkole ponadpodstawowej.

Zastosowanie powyższego rozwiązania uwzględnia długość cyklu kształcenia w szkołach nowego typu, w tym w których będą funkcjonowały klasy obecnego gimnazjum.

Pozwala to również na zachowanie możliwości przedłużenia okresu nauki m. in. uczniowi niepełnosprawnemu, jako jednej z form indywidualizacji procesu kształcenia tej grupy uczniów, obok m. in. możliwości odroczenia do 9. roku życia realizacji obowiązku szkolnego, czyli o rok lub dwa lata dłużej w stosunku do ich rówieśników, dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia niepełnosprawnego, zapewnienia zajęć rewalidacyjnych i form pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiednio do rozpoznanych potrzeb w tym zakresie.

3. Przekształcanie szkół specjalnych i integracyjnych. Zaprojektowane przepisy zakładają, iż przekształcanie szkół specjalnych i integracyjnych będzie przebiegać analogicznie jak w przypadku szkół ogólnodostępnych, niezależnie od typu.

Absolwent gimnazjum, w zależności od rodzaju niepełnosprawności, będzie mógł od 1 września 2017 r. kontynuować naukę w:

1. 3-letnim liceum ogólnokształcącym,
2. 4-letnim technikum dla młodzieży,
3. 3-letniej branżowej szkole I stopnia dla młodzieży (w miejsce dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej),
4. 3-letniej szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy.

Od 1 września 2019 r. rozpocznie kształcenie 5-letnie technikum dla młodzieży.

Od 1 września 2020 r. rozpocznie działalność branżowa szkoła II stopnia, przeznaczona dla absolwentów branżowej szkoły I stopnia.

4. Zawody pomocnicze dedykowane uczniom z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim.

Obecnie trwają prace dotyczące opracowania podstaw programowych w 6 zawodach pomocniczych, dedykowanych uczniom z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, a także w konsekwencji wprowadzenia nowych zawodów pomocniczych do rozporządzenia w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.

Proponowane zawody pomocnicze to:

• Pracownik pomocniczy ślusarza;
• Pracownik pomocniczy stolarza;
• Pracownik pomocniczy mechanika;
• Pracownik pomocniczy kucharza;
• Pracownik pomocniczy krawca;
• Pracownik pomocniczy fryzjera.

Powyższe rozwiązanie młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną umożliwi uzyskanie zawodu, który w przyszłości mogliby wykonywać zyskując samodzielność zawodową na rynku pracy i niezależność finansową.

5. Diagnoza funkcjonalna z wykorzystaniem klasyfikacji ICF jako podstawa wsparcia.

Obecnie trwają prace nad przygotowaniem nowych rozwiązań mających na celu podniesienie jakości wsparcia udzielanego uczniom w procesie kształcenia i wychowania. Ma to się odbyć w oparciu o rzetelną i trafną diagnozę potrzeb edukacyjnych i rozwojowych uczniów, opartą także o model biopsychospołeczny, uwzględniający kontekst funkcjonowania dziecka w środowisku nauczania i wychowania.

Celem zmiany jest przejście od modelu medycznego opartego na rozpoznaniu medycznym (np. przyporządkowaniu do określonej grupy/rodzaju niepełnosprawności na podstawie rozpoznania lekarskiego i/lub diagnozy psychologicznej i na tej podstawie wnioskowania o potrzebach) na rzecz modelu społecznego, opartego na analizie funkcjonowania dziecka i wynikających z tego potrzeb w zakresie zarówno wsparcia dziecka, jak dostosowania środowiska zewnętrznego (dostosowanie warunków nauczania – likwidacja barier architektonicznych, dostosowane miejsce pracy, odpowiednie pomoce dydaktyczne, metody pracy dydaktycznej i wychowawczej itp.).

Ten model diagnozy oparty jest o analizę nie tylko danych o indywidualnych cechach dziecka, ale również barierach i zasobach w jego środowisku, z uwzględnieniem informacji z różnych źródeł (np. lekarz, szkoła, opieka społeczna).

W nowym modelu planuje się wykorzystanie Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia – wersji dla dzieci i młodzieży (ICF-CY). MEN współpracuje w tym zakresie z Radą ds. ICF. Do współpracy zostali zaproszeni również przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Podstawa prawna: 

• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. poz. 59);
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz.U. poz. 60).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl