Sądy UE

System sądownictwa w Unii Europejskiej

System sądownictwa w Unii Europejskiej (UE) ma strukturę trójczłonową: składa się z Trybunału Sprawiedliwości, Sądu oraz ew. sądów szczególnych orzekających w określonych dziedzinach. Sądy UE stoją na straży należytej wykładni i stosowania prawa UE.

Od utworzenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w roku 1952 jego zadaniem jest czuwanie „nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu" traktatów.

W ramach tego zadania Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej spełnia następujące funkcje:

• kontrola legalności aktów instytucji Unii Europejskiej,
• czuwanie nad poszanowaniem przez państwa członkowskie obowiązków wynikających z traktatów oraz
• wykładnia prawa Unii na wniosek sądów krajowych.

Stanowi on w związku z tym władzę sądowniczą Unii Europejskiej i czuwa we współpracy z sądami państw członkowskich nad jednolitym stosowaniem i jednolitą wykładnią prawa Unii.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej z siedzibą w Luksemburgu obejmuje teraz dwa organy sądowe: Trybunał Sprawiedliwości i Sąd (utworzony w 1988 r.). 

• Trybunał Sprawiedliwości (zwany również niekiedy Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości) stanowi najwyższy organ sądowy UE. We współpracy z sądami i trybunałami państw członkowskich zapewnia on jednolitą wykładnię prawa Unii Europejskiej. W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzą sędziowie z państw członkowskich, po jednym z każdego państwa.
• Sąd rozpoznaje w pierwszej instancji sprawy, które nie są kierowane do sądów szczególnych ani bezpośrednio do Trybunału Sprawiedliwości. Rozpatruje także środki odwoławcze od orzeczeń sądów szczególnych (wydanych w pierwszej instancji). W skład Sądu wchodzą sędziowie z państw czlonkowskich, co najmniej po jednym z każdego państwa.
• Sądy szczególne mogą być ustanawiane dla określonych dziedzin. Mogą one ew. rozpoznawać i rozstrzygać sprawy w pierwszej instancji, w których przysługuje odwołanie do Sądu.

Do rozstrzygania sporów pomiędzy UE a jej urzędnikami służby cywilnej (np. w sprawach dotyczących ich naboru, przebiegu pracy zawodowej i zabezpieczenia społecznego) utworzono w 2004 r. Sąd do spraw Służby Publicznej składający się z siedmiu sędziów. Sąd do spraw Służby Publicznej zakończył działalność w dniu 1 września 2016 r. po powierzeniu jego właściwości Sądowi, w kontekście reformy systemu sądowniczego Unii.

Sądy UE mają siedziby w Luksemburgu. W związku z tym, że każde państwo członkowskie ma własny język i specyficzny system prawny, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest instytucją wielojęzykową. Jego system językowy nie ma odpowiednika w żadnym innym organie sądowym na świecie, ponieważ każdy język oficjalny Unii może być językiem postępowania. Trybunał jest zobowiązany do poszanowania całkowitej wielojęzyczności ze względu na konieczność porozumiewania się ze stronami w języku postępowania i na konieczność zapewnienia rozpowszechnienia swego orzecznictwa we wszystkich państwach członkowskich. Sądy UE są więc instytucjami wielojęzycznymi. Językiem sprawy sądowej może być każdy z języków urzędowych UE. Od sądów UE wymaga się przestrzegania zasady wielojęzyczności, ponieważ mają one obowiązek komunikować się ze stronami w języku postępowania oraz dopilnować, aby ich orzecznictwo było rozpowszechniane we wszystkich państwach członkowskich.

Należy mieć na uwadze, że stosowanie prawa UE nie jest zadaniem wyłącznie sądów UE: sądy i trybunały państw członkowskich powinny również stosować prawo UE. Innymi słowy, sądy UE i państw członkowskich współpracują ze sobą w celu rzetelnego i jednolitego stosowania oraz wykładni prawa.

Trybunał Sprawiedliwości i Sąd wspomagają rzecznicy generalni, którzy wydają bezstronne opinie w określonych sprawach przed zapadnięciem orzeczenia.

Nie należy mylić Trybunału Sprawiedliwości UE z Europejskim Trybunałem Praw Człowieka (ETPCz). ETPCz nie jest sądem UE, ale został utworzony w ramach Rady Europy na mocy europejskiej konwencji praw człowieka, w celu zapewnienia poszanowania praw i wolności zagwarantowanych w tej konwencji. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka może jednak wywierać istotny wpływ na prawo UE, ponieważ prawa podstawowe zagwarantowane w europejskiej konwencji stanowią również ogólne zasady prawa UE.

Trybunał Sprawiedliwości 

Z dniem wejścia w życie traktatu z Lizbony, tj. 1 grudnia 2009 r., Unia Europejska uzyskała osobowość prawną i przejęła kompetencje powierzone wcześniej Wspólnocie Europejskiej. Prawo wspólnotowe stało się zatem prawem Unii, obejmującym również wszystkie przepisy wydane w przeszłości na podstawie traktatu o Unii Europejskiej w wersji poprzedzającej traktat z Lizbony. W poniższym opracowaniu termin „prawo wspólnotowe" będzie jednak nadal używany przy odniesieniach do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości sprzed wejścia w życie traktatu z Lizbony.

Obok Unii Europejskiej nadal istnieje Europejska Wspólnota Energii atomowej. Z uwagi na to, że kompetencje Trybunału Sprawiedliwości w zakresie Euratom są zasadniczo takie same jak w ramach Unii Europejskiej - a także dla celów większej przejrzystości poniższego opracowania - wszystkie odniesienia do prawa Unii Europejskiej obejmują również prawo Euratom.

Skład

 W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi 28 sędziów i 11 rzeczników generalnych. Sędziowie i rzecznicy generalni są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich, po konsultacji z komitetem, którego zadaniem jest opiniowanie, czy kandydaci są odpowiedni do pełnienia danej funkcji. Mandat jest sześcioletni i odnawialny. Są oni wybierani spośród osobistości o niekwestionowanej niezależności i mających wymagane w ich państwach kwalifikacje do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych, lub są prawnikami o uznanych kompetencjach.

Sędziowie Trybunału Sprawiedliwości wybierają spośród siebie prezesa i wiceprezesa na okres trzech lat. Jego mandat jest odnawialny. Prezes kieruje pracami Trybunału Sprawiedliwości, a także przewodniczy posiedzeniom i obradom w największych składach orzekających. Wiceprezes wspiera prezesa Trybunału w wykonywaniu obowiązków i zastępuje go, jeżeli w odniesieniu do prezesa wystąpi przeszkoda w wykonywaniu obowiązków.

Rzecznicy generalni wspomagają Trybunał. Ich zadaniem jest przedstawianie, w sposób całkowicie bezstronny i niezależny, opinii prawnej, określanej jako „opinia rzecznika generalnego" w sprawach, które zostaną im przydzielone.

Sekretarz pełni rolę sekretarza generalnego instytucji, kierując jej administracją z upoważnienia prezesa Trybunału.

Trybunał może obradować w pełnym składzie, w składzie wielkiej izby (piętnastu sędziów) albo w izbach złożonych z pięciu lub trzech sędziów. Trybunał obraduje w pełnym składzie w przypadkach określonych w Statucie Trybunału (w szczególności kiedy ma za zadanie zdymisjonować rzecznika praw obywatelskich lub orzec o dymisji członka Komisji, który naruszył ciążące na nim zobowiązania) oraz jeśli Trybunał uzna, że wniesiona sprawa ma wyjątkowe znaczenie. W składzie wielkiej izby Trybunał obraduje na żądanie państwa członkowskiego albo instytucji, które są stroną w postępowaniu, a także w sprawach szczególnie ważnych lub skomplikowanych. Inne sprawy są rozpatrywane przez izby składające się z pięciu lub trzech sędziów. Prezesi izb złożonych z pięciu sędziów wybierani są na trzy lata, a prezesi izb złożonych z trzech sędziów na jeden rok.

Kompetencje

Żeby Trybunał mógł właściwie wywiązywać się ze swoich zadań, przyznano mu ściśle określone uprawnienia do orzekania, które wykonuje w ramach procedury odesłania prejudycjalnego i postępowań w przedmiocie różnego rodzaju skarg.

Rodzaje postępowań

Trybunał Sprawiedliwości współpracuje ze wszystkimi sądami państw członkowskich, które w zakresie prawa Unii pełnią rolę sądów powszechnych. Aby zapewnić skuteczne i jednolite stosowanie prawa Unii, a także uniknąć jakichkolwiek rozbieżności w jego wykładni, sądy krajowe mogą, a czasami muszą, zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości o dokonanie wykładni danego zagadnienia prawa Unii, aby w ten sposób umożliwić na przykład zweryfikowanie zgodności ich ustawodawstwa krajowego z prawem wspólnotowym. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym może mieć również na celu kontrolę ważności aktu prawa Unii.

Trybunał Sprawiedliwości nie ogranicza się do zwykłego udzielenia opinii, lecz jego odpowiedź ma postać wyroku lub postanowienia z uzasadnieniem. Sąd krajowy będący adresatem orzeczenia jest związany dokonaną wykładnią przy rozstrzyganiu rozpatrywanej przez siebie sprawy. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości wiąże w ten sam sposób inne sądy krajowe, które zetkną się z identycznym problemem.

To właśnie również w ramach odesłań prejudycjalnych każdy obywatel europejski może uzyskać sprecyzowanie dotyczących go przepisów prawa Unii. Bowiem chociaż jedynie sąd krajowy może skierować odesłanie, to każdy z występujących przed tym sądem uczestników, państwa członkowskie, a także instytucje Unii mogą brać udział we wszczętym przed Trybunałem Sprawiedliwości postępowaniu. W ten oto sposób, na podstawie pytań prejudycjalnych, przedkładanych niejednokrotnie przez sądy krajowe pierwszej instancji, sformułowanych zostało wiele spośród najważniejszych zasad prawa Unii.

• Skarga o stwierdzenie uchybienia

Instytucja tej skargi pozwala Trybunałowi sprawować kontrolę nad wypełnianiem przez państwa członkowskie zobowiązań, które na nich ciążą na mocy prawa Unii. Wniesienie sprawy do Trybunału poprzedza wszczynane przez Komisję postępowanie, polegające na umożliwieniu państwu członkowskiemu udzielenia odpowiedzi na stawiane mu zarzuty. Jeśli postępowanie to nie doprowadzi do położenia przez państwo członkowskie kresu uchybieniu, może wówczas zostać wniesiona do Trybunału skarga o stwierdzenie naruszenia prawa wspólnotowego.

Skargę tę może wnieść Komisja - co w praktyce jest najczęściej spotykanym przypadkiem - bądź inne państwo członkowskie. Jeżeli Trybunał stwierdzi istnienie uchybienia, dane państwo zobowiązane jest do bezzwłocznego położenia mu kresu. Jeśli wskutek kolejnej skargi Komisji Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi, że owo państwo członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może nałożyć na nie karę w postaci ryczałtu lub okresową karę pieniężną. Jednak w sytuacji nieprzekazania Komisji krajowych środków transpozycji dyrektywy Trybunał może - na jej wniosek - nałożyć na państwo członkowskie karę pieniężną już na etapie pierwszego wyroku stwierdzającego uchybienie.

• Skarga o stwierdzenie nieważności

Instytucja tej skargi pozwala wnieść o stwierdzenie nieważności aktu prawnego wydanego przez instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną Unii (w szczególności rozporządzenia, dyrektywy, decyzji). Dla Trybunału zastrzeżone są sprawy, w których skarga wniesiona została przez państwo członkowskie przeciwko Parlamentowi Europejskiemu lub Radzie (z wyjątkiem aktów prawnych Rady z zakresu pomocy państwa, dumpingu i uprawnień wykonawczych) lub przez jedną instytucję Unii przeciwko drugiej instytucji. Z kolei Sąd jest właściwy do orzekania w pierwszej instancji w pozostałych sprawach tego rodzaju, w tym w szczególności dotyczących skarg wniesionych przez jednostki.

• Skarga na bezczynność

Umożliwia ona kontrolę legalności zaniechania działania przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii. Jest ona jednak dopuszczalna tylko wtedy, gdy dana instytucja została uprzednio wezwana do działania. Jeżeli bezprawność zaniechania zostanie stwierdzona, instytucja ta jest zobowiązana do podjęcia właściwych środków zmierzających do położenia kresu owej bezczynności. Uprawnienia do orzekania w przedmiocie skargi na bezczynność podzielone są między Trybunał i Sąd według takich samych kryteriów, jak w przypadku skarg o stwierdzenie nieważności..

• Odwołanie

Trybunał Sprawiedliwości może rozpoznawać odwołania, ograniczone wyłącznie do kwestii prawnych, od wyroków i postanowień Sądu. Jeżeli odwołanie jest dopuszczalne i zasadne, Trybunał uchyla orzeczenie Sądu. Jeżeli stan postępowania na to pozwala, Trybunał może sam wydać rozstrzygnięcie. W przeciwnym wypadku przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi, który jest związany orzeczeniem wydanym w postępowaniu odwoławczym.

Postępowanie

Niezależnie od charakteru sprawy postępowanie składa się z etapu pisemnego, a zazwyczaj również z etapu ustnego, który jest jawny. Należy jednak odróżnić procedurę odesłania prejudycjalnego od procedury w pozostałych sprawach (skarg bezpośrednich i odwołań).

Wszczęcie postępowania i procedura pisemna

•  Odwołania prejudycjalne

Sąd krajowy przedkłada Trybunałowi Sprawiedliwości pytania dotyczące wykładni albo ważności przepisu prawa Unii, przeważnie w formie postanowienia wydanego zgodnie z przepisami proceduralnymi danego państwa. Po przetłumaczeniu wniosku przez służby tłumaczeń Trybunału na wszystkie języki Unii sekretarz doręcza je uczestnikom biorącym udział w sprawie przed sądem krajowym, a także wszystkim państwom członkowskim i instytucjom Unii. Zapewnia również publikację w Dzienniku Urzędowym komunikatu, zawierającego między innymi informacje na temat stron w sprawie i treści pytań. Uczestnicy, państwa członkowskie i instytucje mają dwa miesiące na przedłożenie Trybunałowi Sprawiedliwości swoich uwag na piśmie.

• Skargi bezpośrednie i odwołania

Skargę wnosi się do Trybunału pismem skierowanym do sekretariatu Trybunału. Sekretarz zapewnia publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej komunikatu dotyczącego skargi, przedstawiając w nim zarzuty i żądania strony skarżącej. Skargę doręcza się pozostałym stronom, które mają dwa miesiące na złożenie odpowiedzi na skargę lub odpowiedzi na odwołanie. W stosownym przypadku skarżący ma prawo do repliki, a pozwany do dupliki. Strony zobowiązane są przestrzegać tych terminów.

W obu rodzajach postępowań do sprawy przydziela się sędziego sprawozdawcę i rzecznika generalnego, których zadanie polega na śledzeniu przebiegu postępowania. Wyznaczają ich odpowiednio prezes oraz pierwszy rzecznik generalny.

Środki przygotowawcze

We wszystkich rodzajach postępowań po zamknięciu etapu pisemnego strony mogą wskazać, w terminie trzech tygodni, czy chciałyby wyznaczenia rozprawy oraz z jakich powodów. Na wniosek sędziego sprawozdawcy i po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego Trybunał podejmuje decyzję, czy konieczne przeprowadzenie środków dowodowych, któremu składowi orzekającemu należy przydzielić sprawę oraz czy powinna odbyć się rozprawa, której termin wyznacza prezes.

Rozprawa jawna i opinia rzecznika generalnego

Jeżeli zapadła decyzja o przeprowadzeniu rozprawy, sprawa jest rozpoznawana na posiedzeniu jawnym w obecności sędziów składu orzekającego i rzecznika generalnego. Sędziowie i rzecznik generalny mogą zadawać uczestnikom pytania, które uznają za celowe. Po kilku tygodniach, również na posiedzeniu jawnym, rzecznik generalny przedstawia przed Trybunałem Sprawiedliwości swoją opinię. Dokonuje on w niej szczegółowej analizy sporu, w szczególności jego kwestii prawnych, oraz w sposób całkowicie niezależny proponuje Trybunałowi właściwe w jego przekonaniu rozwiązanie przedstawionego problemu. W ten sposób etap ustny postępowania dobiega końca. Jeśli Trybunał uzna, że w sprawie nie występuje nowe zagadnienie prawne, po wysłuchaniu rzecznika generalnego może zadecydować o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii.

Wyroki

Sędziowie przeprowadzają naradę w oparciu o projekt wyroku przygotowany przez sędziego sprawozdawcę. Każdy z sędziów składu orzekającego w danej sprawie może zaproponować zmiany. Wyroki Trybunału zapadają większością głosów, a ewentualne zdania odrębne nie są odnotowywane. Wyrok podpisują wyłącznie sędziowie, którzy brali udział w naradzie ustnej, na której przyjęto wyrok, z zastrzeżeniem zasady, zgodnie z którą najmłodszy stażem sędzia składu orzekającego nie podpisuje wyroku, jeżeli w tym składzie sędziowie są obecni w liczbie parzystej. Wyroki są ogłaszane na posiedzeniu jawnym. Wyroki oraz opinie rzeczników generalnych dostępne są na stronie CURIA w dniu ogłoszenia lub odczytania. W większości są one następnie publikowane w Zbiorze Orzeczeń.

Procedury szczególne

• Tryb uproszczony

W przypadku gdy pytanie prejudycjalne jest identyczne jak pytanie, w przedmiocie którego Trybunał już orzekał, lub jeżeli odpowiedź na nie pozostawia żadnych uzasadnionych wątpliwości albo można ją jasno wyprowadzić z istniejącego orzecznictwa, Trybunał może, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, orzec postanowieniem z uzasadnieniem, zawierającym w szczególności odesłanie do wcześniej wydanego wyroku dotyczącego tego zagadnienia lub do istotnego dla tej sprawy orzecznictwa.

• Tryb przyspieszony

Tryb przyspieszony pozwala Trybunałowi na szybkie orzekanie w sprawach niecierpiących zwłoki dzięki maksymalnemu skróceniu terminów i przyznaniu sprawom absolutnego pierwszeństwa pominięciu pewnych etapów postępowania. W następstwie wniosku złożonego przez jedną ze stron, na wniosek sędziego sprawozdawcy i po wysłuchaniu drugiej strony oraz rzecznika generalnego, prezes Trybunału podejmuje decyzję, czy szczególnie pilny charakter sprawy uzasadnia skorzystanie z trybu przyspieszonego. Tryb przyspieszony jest również przewidziany dla odesłań prejudycjalnych. Wówczas o zastosowanie go występuje sąd krajowy, który skierował do Trybunału odesłanie, wskazując okoliczności niecierpiące zwłoki uzasadniające rozpoznanie pytania prejudycjalnego w tym trybie.

• Pilny tryb prejudycjalny (PPU)

Ten tryb umożliwia Trybunałowi Sprawiedliwości rozpoznawanie w znacząco skróconym terminie najbardziej wrażliwych kwestii z zakresu przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (współpraca policyjna i sądowa w sprawach cywilnych i karnych, a także wizy, azyl, imigracja i inne polityki związane ze swobodnym przepływem osób). Sprawy podlegające PPU są przydzielane specjalnie wyznaczonej izbie złożonej z pięciu sędziów, a faza pisemna przebiega co do zasady z wykorzystaniem elektronicznych środków komunikacji i jest maksymalnie zredukowana zarówno jeżeli chodzi o czas jej trwania, jak i o liczbę uczestników uprawnionych do przedkładania uwag na piśmie, gdyż większość uczestników występuje w j fazie ustnej postępowania, która jest obowiązkowa.  

• Wniosek o zastosowanie środków tymczasowych

Wnioski o zastosowanie środków tymczasowych mają na celu uzyskanie zawieszenia wykonania aktu wydanego przez instytucję, który jest również przedmiotem skargi, lub zastosowanie innego środka tymczasowego, który jest niezbędny w celu uniknięcia poważnej i nieodwracalnej szkody, jaką poniosłaby jedna ze stron.

Koszty postępowania

Postępowanie przed Trybunałem jest wolne od opłat. Trybunał nie pokrywa natomiast kosztów adwokata lub radcy prawnego, uprawnionego do występowania przed sądami jednego z państw członkowskich, przez którego strony muszą być reprezentowane. Jeśli jednak dana strona nie jest w stanie w całości lub w części ponieść kosztów postępowania, może ona złożyć wniosek o przyznanie pomocy prawnej, który nie jest objęty przymusem adwokackim. Wniosek powinien zawierać wszelkie niezbędne informacje, z których wynika, konieczność uzyskania pomocy prawnej.

System językowy

W przypadku skarg bezpośrednich, językiem postępowania w danej sprawie, tj. językiem, w którym będzie się ono toczyć, jest co do zasady język skargi (może to być jeden z 24 języków urzędowych Unii Europejskiej). W przypadku odwołań językiem postępowania jest język wyroku lub postanowienia, które są przedmiotem odwołania. W przypadku odesłań prejudycjalnych językiem postępowania jest język sądu krajowego, który skierował odesłanie do Trybunału Sprawiedliwości. Wymiana stanowisk w toku rozpraw tłumaczona jest wedle potrzeby symultanicznie na różne języki urzędowe Unii Europejskiej. Sędziowie naradzają się bez tłumaczy w jednym wspólnym języku, którym zgodnie z tradycją jest język francuski.

Sąd

Skład

W skład Sądu wchodzi co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego (46 sędziów w biurze od 4 października 2017 r). Sędziowie mianowani są za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich, po zasięgnięciu opinii komitetu, którego zadaniem jest opiniowanie kandydatów do wykonywania funkcji sędziego. Ich kadencja trwa sześć lat i jest odnawialna. Sędziowie wybierają spośród siebie na okres trzech lat prezesa. Mianują także sekretarza na sześcioletnią kadencję.

Sędziowie pełnią swoje funkcje przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności.

W przeciwieństwie do Trybunału Sprawiedliwości w Sądzie nie ma stałych rzeczników generalnych. Rolę tę może w wyjątkowych przypadkach pełnić jeden z sędziów.

Sprawy zawisłe przed Sądem są rozpoznawane przez izby złożone z pięciu lub trzech sędziów, a w niektórych przypadkach w składzie jednego sędziego. Może on również orzekać w składzie wielkiej izby (piętnastu sędziów), jeżeli uzasadnia to stopień zawiłości prawnej lub waga sprawy.
Prezesi izb złożonych z pięciu sędziów wybierani są spośród sędziów na okres trzech lat.

Sąd ma do swojej dyspozycji własny sekretariat, lecz jego obsługę administracyjną i lingwistyczną zapewniają służby Instytucji.

Kompetencje

Sąd jest właściwy do rozpoznawania:

• skarg wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne mających na celu stwierdzenie nieważności aktów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej, których są one adresatami lub które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie (przykładem tego rodzaju skargi jest skarga złożona przez przedsiębiorstwo na decyzję Komisji nakładającą na nie grzywnę), jak również aktów regulacyjnych, które dotyczą ich bezpośrednio i nie obejmują środków wykonawczych, oraz skarg wniesionych przez te same osoby na zaniechanie działania przez te instytucje, organy i jednostki organizacyjne;
• skarg wniesionych przez państwa członkowskie przeciwko Komisji;
• skarg wniesionych przez państwa członkowskie przeciwko Radzie, dotyczących aktów z dziedziny pomocy państwa, handlowych środków ochronnych (dumpingu) oraz aktów, za pomocą których korzysta ona z uprawnień wykonawczych;
• skarg o naprawienie szkody wyrządzonej przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii Europejskiej lub ich pracowników;
• skarg dotyczących umów zawartych przez Unię Europejską, w których właściwość Sądu została wyraźnie określona;

• skarg z dziedziny własności intelektualnej przeciwko Urzędowi Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) oraz Wspólnotowemu Urzędowi Ochrony Odmian Roślin (CPVO);
• sporów pomiędzy instytucjami Unii Europejskiej a ich personelem, dotyczących stosunków pracy, a także systemu zabezpieczenia społecznego.

Od orzeczeń wydanych przez Sąd przysługuje ograniczone do kwestii prawnych odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości w terminie dwóch miesięcy.

W dniu 31 grudnia 2016 r. sprawy zawisłe przed Sądem rozkładały się następująco: 51% skarg bezpośrednich; 30% spraw w zakresu własności intelektualnej, 11% spraw z zakresu służby publicznej i 8% odwołań oraz postępowań szczególnych. 

Postępowanie 

Sąd ma własny regulamin postępowania. Zasadniczo postępowanie składa się z etapów pisemnego i ustnego.
Postępowanie wszczyna wniesienie przez adwokata albo radcę prawnego lub pełnomocnika skargi na piśmie skierowanej do sekretariatu. W komunikacie w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej publikowane są we wszystkich językach urzędowych główne punkty skargi. Sekretarz doręcza skargę stronie przeciwnej, której przysługuje dwumiesięczny termin na przedstawienie odpowiedzi na skargę. W przypadku skarg bezpośrednich strona skarżąca co do zasady może następnie przedstawić w wyznaczonym terminie replikę, a strona pozwana może odpowiedzieć dupliką.

Każda osoba, o ile potrafi wykazać uzasadniony interes w rozstrzygnięciu sprawy przedłożonej Sądowi, jak również państwo członkowskie i instytucje Unii Europejskiej mogą brać udział w postępowaniu w charakterze interwenienta. Interwenient przedkłada uwagi zawierające stanowisko popierające uwzględnienie lub oddalenie żądań jednej ze stron, do których strony mogą następnie się ustosunkować.

W ramach ewentualnego ustnego etapu postępowania odbywa się rozprawa jawna. W jej toku sędziowie mogą zadawać pytania przedstawicielom stron. Sędzia sprawozdawca streszcza w zwięzłym sprawozdaniu na rozprawę przedstawiony stan faktyczny i argumenty przytoczone przez strony oraz interwenientów, jeżeli zostali oni dopuszczeni do sprawy. Sprawozdanie to zostaje podane do publicznej wiadomości w języku postępowania.

Sędziowie naradzają się następnie w oparciu o projekt wyroku sporządzony przez sędziego sprawozdawcę. Wyrok ogłaszany jest na posiedzeniu jawnym.

Postępowanie przed Sądem jest wolne od opłat. Sąd nie pokrywa natomiast kosztów adwokata lub radcy prawnego, uprawnionego do występowania przed sądami państwa członkowskiego, przez którego strony muszą być reprezentowane. Jednakże każda osoba, która nie jest w stanie w całości lub w części ponieść kosztów postępowania, może złożyć wniosek o przyznanie pomocy prawnej.

Postępowanie w sprawie wniosku o zastosowanie środków tymczasowych

Skarga wniesiona do Sądu nie ma charakteru zawieszającego w stosunku do zaskarżonego aktu prawnego. Jednakże Sąd może zarządzić zawieszenie jego wykonania lub inne środki tymczasowe.
W przedmiocie wniosku w sprawie środków tymczasowych prezes Sądu lub, gdy zajdzie taka konieczność, wiceprezes wydaje postanowienie z uzasadnieniem. 

Środki tymczasowe zarządza się wyłącznie wtedy, gdy spełnione zostaną trzy przesłanki:

1. skarga nie może wydawać się prima facie pozbawiona poważnej podstawy;
2. wnioskodawca musi wykazać, iż podjęcie tych środków jest pilne, a w ich braku poniósłby on poważną i nieodwracalną szkodę;
3. środki tymczasowe muszą uwzględniać konieczność wyważenia interesu stron oraz interesu ogólnego.

Postanowienie ma skutek tymczasowy i nie przesądza o rozstrzygnięciu Sądu co do istoty sprawy. Ponadto przysługuje od niego odwołanie do wiceprezesa Trybunału Sprawiedliwości.

Tryb przyspieszony

Tryb przyspieszony pozwala Sądowi na szybkie orzekanie co do istoty sporu w sprawach uznanych za szczególnie pilne.
Wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym może złożyć zarówno strona skarżąca, jak i strona pozwana. O rozpoznaniu sprawy w takim trybie może zdecydować także z urzędu Sąd.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl