Samodzielność zakładowej organizacji związkowej - opinia prawna

Z art. 11 ZZ wynika swoboda związków zawodowych w kreowaniu innych organizacji związkowych. Zgodnie z przyjętym w orzecznictwie Sądy Najwyższego stanowiskiem wymienione w tym przepisie organizacje związkowe stanowią jedynie wyliczenie przykładowe i mogą być rejestrowane również inne, nie wymienione w tym przepisie organizacje związkowe (uchwała SN z dnia 15 października 1992r., I PZP 35/92, OSNC 1993/1-2/3). Ustawa nie przewiduje w tym zakresie żadnych ograniczeń. Nie przewiduje również ograniczeń w zakresie występowania z organizacji związkowych do których wcześniej związek zawodowy przystąpił. Oznacza to, że prawo dopuszcza pełną swobodę w przystępowaniu i rezygnacji z członkostwa w tego typu organizacji.

Nie ma również podstaw do tego, by organizacja związkowa, w której struktury wstąpiła zakładowa organizacja związkowa, skutecznie ograniczyła prawo zakładowej organizacji związkowej do wystąpienia z jej struktur. Z istoty związku zawodowego jako organizacji niezależnej, dobrowolnej i samorządnej bowiem wynika, że jakiekolwiek ograniczenia byłyby dopuszczalne jedynie na mocy przepisów powszechnie obowiązujących. Uchwały podejmowane przez organy organizacji związkowych nie są zaś przepisami powszechnie obowiązującymi.

Przepisy prawa nie przewidują procedury wystąpienia związku zawodowego ze struktur innej organizacji związkowej. Związek zawodowy może przewidywać taką procedurę w swoim statucie. Należy w szczególności podkreślić, że tylko organ związku zawodowego uprawniony na podstawie statutu może podjąć skuteczną decyzję w tym przedmiocie. Postanowienia statutu nie muszą wprost przewidywać dla konkretnego organu takiej kompetencji. Kompetencja ta może wynikać bowiem z domniemania kompetencji za rzecz określonego organu związku. Wydaje się również, że z istoty związku zawodowego wynika, że statut nie mógłby wyłączyć ani ograniczyć możliwości wystąpienia związku zawodowego ze struktur innej organizacji związkowej. Dotyczy to zarówno statutu związku zawodowego jak i organizacji związkowej do której związek przystąpił. Statut nie może bowiem być sprzeczny z przepisami powszechnie obowiązującymi.

Na marginesie tych rozważań można zaznaczyć, że powoływanie się na art. 9 ZZ jako podstawy tworzenia związku zawodowego jest błędne, choć oczywiście nie wpływa to na istnienie związku zawodowego. Art. 9 stanowi: „Statuty oraz uchwały związkowe określają swobodnie struktury organizacyjne związków zawodowych. Zobowiązania majątkowe mogą podejmować wyłącznie statutowe organy struktur związkowych posiadających osobowość prawną.” Przepis ten wyraża jedynie zasadę swobody w kształtowaniu wewnętrznych struktur związku (jego organizacji). Wskazuje również, które organy struktur związkowych mogą zaciągać zobowiązania majątkowe. Podstawą prawną tworzenia związków zawodowych jest art. 2 ZZ. Podstawą tworzenia innych organizacji związkowych jest natomiast art. 11 ZZ. Na zakończenie należy również dodać (choć wydaje się to oczywiste), że o prawie związku zawodowego do wystąpienia ze struktur innej organizacji związkowej można mówić jedynie wówczas, gdy samo wstąpienie do tych struktur nie wiązało się z koniecznością rozwiązania związku zawodowego. Wówczas prawo wystąpienia ze struktur związkowych przysługuje jedynie poszczególnym jego członkom. Sam fakt posiadania osobowości prawnej, odrębnego Regonu i NIP-u nie przesądza jeszcze o tym, czy mamy do czynienia ze związkiem zawodowym, czy też jednostką organizacyjną związku. Ta ostatnia bowiem może uzyskać na podstawie postanowienia statutu związku osobowość prawną z momentem wpisu do KRS (art. 13 pkt 7 ZZ).