Skutki ogłoszenia upadłości co do majątku upadłego - stan prawny aktualny do dnia 30 września 2003 r.

Jakie są skutki ogłoszenia upadłości co do zarządu i rozporządzania majątkiem?

Moment ogłoszenia upadłości to moment wydania postanowienia uwzględniającego wniosek o ogłoszenie upadłości. Postanowienie to wydaje sąd I instancji i jest ono momentem ogłoszenia upadłości niezależnie od tego czy i która strona się od niego odwołuje do wyższej instancji.

Na skutek ogłoszenia upadłości upadły traci z samego prawa zarząd oraz możność korzystania i rozporządzania majątkiem, należącym do niego w dniu ogłoszenia upadłości, jako też nabytym w toku postępowania. Utrata zarządu i możności dysponowania majątkiem nie oznacza utraty prawa własności. Prawo to zostaje ograniczone przez przepisy ustawy. Przede wszystkim upadły nie może przenieść własności na inną osobę – majątek służy bowiem do zaspokojenia długów. Upadły nie ma możliwości dokonywania skutecznie czynności co do majątku wchodzącego w skład masy upadłości.

Upadły nie ma również możliwości korzystania ze swego majątku. Przez korzystanie z majątku należy rozumieć możliwość pobierania pożytków rzeczy i praw wchodzących w skład majątku. Upadły traci prawo do pobierania korzyści z majątku, a także prawo do innych dochodów, z wyjątkiem osobistego zarobku nabytego w toku postępowania, jednak tylko w granicach niezbędnych potrzeb upadłego i osób będących na jego utrzymaniu.

Po ogłoszeniu upadłości czynności prawne dokonane przez upadłego, dotyczące majątku wchodzącego w skład masy upadłości, nie mają skutków prawnych w stosunku do masy, jednak kto wykonał zawartą z upadłym umowę, może domagać się zwrotu tego, czym masa się wzbogaciła. Dotyczy to tylko zaspokojenia wierzytelności, które są składnikami masy upadłości. Czas powstania wierzytelności nie ma znaczenia, ponieważ w skład masy wierzytelności wchodzą zarówno wierzytelności, które istnieją w dniu ogłoszenia wierzytelności, jak i te które powstały już po ogłoszeniu.

Uiszczenia, czyli zapłata wcześniej powstałego zobowiązania, dokonane do rąk upadłego po obwieszczeniu o ogłoszeniu upadłości, nie są dla masy upadłości obowiązujące, chyba że równowartość została przekazana do masy lub uiszczający w czasie uiszczenia nie mógł wiedzieć o ogłoszeniu upadłości. Jeżeli chodzi o wierzytelności nie wchodzące w skład masy upadłości, to zapłata może być dokonywana do rąk upadłego nawet po ogłoszeniu upadłości.

Jakie mienie wchodzi w skład masy upadłości?

W skład masy upadłości wchodzi to wszystko, co może być spieniężone i przeznaczone na pokrycie długów (zaspokojenie wierzycieli). Mogą to zatem być ruchomości, nieruchomości, wierzytelności lub inne prawa majątkowe (np. udziały w spółkach z o.o.) należące do upadłego. Do masy upadłości nie wchodzą jednak prawa osobiste upadłego, chociażby mogły być spieniężone (np. zadośćuczynienie za naruszenie praw autorskich).

W skład masy upadłości jednego z małżonków wchodzą rzeczy ruchome, znajdujące się w ich wspólnym władaniu. Jeżeli wspólność domowa małżonków została przerwana w ostatnim roku przed ogłoszeniem upadłości, w skład masy wchodzą również rzeczy ruchome, będące we władaniu drugiego małżonka, z wyjątkiem rzeczy służących wyłącznie do jego osobistego użytku.

Nie wchodzi w skład masy upadłości to co upadły osobistym zarobkiem nabędzie w toku postępowania, jednak w granicach tylko niezbędnych potrzeb upadłego i osób będących na jego utrzymaniu. Z tego wniosek, że to co upadły nabędzie osobistym zarobkiem w toku postępowania, jednak w granicach przekraczających niezbędne potrzeby upadłego będzie wchodziło w skład masy upadłości.

W skład masy upadłości nie wchodzi mienie upadłego, zwolnione przez prawo od egzekucji. Nie podlegają zaś egzekucji:

• przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu,
• zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca,
• jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów,
• narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia;
• u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę - pieniądze w kwocie, która odpowiada nie podlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nie otrzymującego stałej płacy - pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie,
• przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową.

Jak zabezpiecza się roszczenia pracowników upadłego?

Mienie przeznaczone na pomoc dla pracowników upadłego i ich rodzin, jeżeli jest gospodarczo i rachunkowo wyodrębnione, nie wchodzi w skład masy upadłości. Mienie to oznaczy sędzia-komisarz. Wydano rozporządzenie, które określiło dokładny zakres wyłączonego mienia, przeznaczonego na pomoc dla pracowników upadłego przedsiębiorcy.

Ustalono, że mieniem przeznaczonym na pomoc dla pracowników upadłego przedsiębiorcy oraz ich rodzin są zgromadzone na odrębnym rachunku bankowym, na dzień ogłoszenia upadłości, środki pieniężne zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Środki te zwiększa się o kwoty pochodzące ze zwrotu udzielonych pożyczek na cele mieszkaniowe, wpłaty odsetek bankowych od środków Funduszu, opłaty pobierane od osób i jednostek organizacyjnych korzystających z usług i świadczeń socjalnych organizowanych przez upadłego.

Nie wykorzystane środki Funduszu, pozostające na odrębnym rachunku bankowym Funduszu według stanu na dzień zamknięcia bilansu upadłego przedsiębiorcy, zwiększają Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Upadły przedsiębiorca jest uznawany za pracodawcę, który jest niewypłacalny i w związku z tym pracownicy podlegają ochronie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. W razie niewypłacalności pracodawcy niezaspokojone roszczenia pracownicze podlegają zaspokojeniu ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,. Zaspokojeniu ze środków Funduszu podlegają między innymi należności główne z tytułu jednorazowego odszkodowania pieniężnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych pracownikowi albo członkom rodziny zmarłego pracownika, a także wynagrodzenia za pracę i odprawy pieniężnej przysługującej w razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy.

Co się stanie, gdy upadły otrzyma spadek?

Spadek, przypadający upadłemu należy do masy upadłości bez względu na to, czy został otwarty przed ogłoszeniem upadłości, czy po jej ogłoszeniu.

Warunkiem wejścia w skład masy upadłości spadku, który został otwarty po ogłoszeniu upadłości jest przyjęcie tego spadku przez syndyka. Syndyk przyjmuje w sposób ograniczający odpowiedzialność masy upadłości wobec wierzycieli spadku do wysokości wartości majątku spadkowego. Syndyk składa oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku następuje za zezwoleniem rady wierzycieli.

Na wniosek osób zainteresowanych sędzia-komisarz wyznaczy termin, w jakim syndyk winien złożyć oświadczenie, czy spadek przyjmuje. Spadek, którego syndyk nie przyjmuje, nie wchodzi w skład masy upadłości.

Pamiętaj, że:

• Po ogłoszeniu upadłości żaden wierzyciel nie może uzyskać przeciwko upadłemu prawa zastawu ani wpisu do ksiąg wieczystych lub wpisu w rejestrze celem zabezpieczenia wierzytelności, chociażby powstała ona przed ogłoszeniem upadłości,
• Mienie przeznaczone na pomoc dla pracowników upadłego i ich rodzin, jeżeli jest gospodarczo i rachunkowo wyodrębnione, nie wchodzi w skład masy upadłości,
• Czynności hipoteczne dokonane po ogłoszeniu upadłości są bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chociażby czynności prawne będące ich podstawą były ważne i skuteczne. Nie można uzyskać wpisu hipotecznego bez względu na to, kiedy powstało roszczenie i kiedy sporządzono dokument uzasadniający wpis,
• Postanowienie o ogłoszeniu upadłości powinno być ujawnione w księdze wieczystej.
• Stan prawny aktualny do dnia 30 września 2003 r. w związku z utratą mocy obowiązującej rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.).

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. 1991 r., Nr 118, poz. 512 ze zmianami),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 25 maja 1998 r. w sprawie określenia zakresu wyłączonego mienia, przeznaczonego na pomoc dla pracowników upadłego przedsiębiorcy oraz ich rodzin, sposobu zarządzania i likwidacji tego mienia (Dz. U. 1998 r., Nr 69, poz. 453),
• Ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. 2002 r., Nr 9, poz. 85 ze zmianami),
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.