Szczególne zasady odliczania podatku przez podatnika stosującego metodę kasową

Wydaje się, że nie ma przeszkód, aby podatnik odliczył podatek w okresie rozliczeniowym następującym po okresie, w którym dokonał zapłaty. Jednakże skoro przytoczone powyżej przepisy powodują wątpliwości interpretacyjne, warto zwrócić się z zapytaniem do właściwego urzędu skarbowego o wydanie stosowanej interpretacji, potwierdzającej taką możliwość.  

Metoda kasowa a prawo do odliczenia podatku poprzez korektę deklaracji podatkowej 

Jeżeli podatnik stosujący metodę kasową nie dokonał odliczenia podatku naliczonego w terminie określonym w art. 86 ust. 16 ustawy (a więc w ogólnym terminie odliczenia podatku naliczonego), może on odliczyć podatek przez dokonanie korekty deklaracji podatkowej za okres, w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego, nie później jednak niż w ciągu 5 lat, licząc od początku roku, w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego (art. 86 ust. 13 ustawy o VAT).  

Przykład: 

Mały podatnik rozliczający się metodą kasową uregulował należność za fakturę w dniu 15 września 2005 r., ale nie dokonał odliczenia podatku naliczonego za III kwartał 2005 r. Podatnik zorientował się o tym dopiero w maju 2006 r. Zgodnie z powyższym przepisem podatnik może dokonać korekty za III kwartał 2005 r., ponieważ nie upłynął jeszcze okres 5 lat. 

Czy odliczenie przysługuje w razie braku sprzedaży opodatkowanej? 

Jeżeli w danym okresie rozliczeniowym wystąpi nadwyżka podatku naliczonego nad podatkiem należnym, wówczas podatnik może - wedle własnej dyspozycji - albo przenieść tę różnicę na następny okres rozliczeniowy, albo zażądać zwrotu bezpośredniego z urzędu skarbowego. W jednym tylko przypadku ustawodawca ogranicza powyższe prawo podatnika. Jeśli bowiem w danym okresie rozliczeniowym podatnik nie wykonał czynności opodatkowanych, to musi on kwotę podatku naliczonego za ten okres przenieść do rozliczenia na następny okres.

Praktycznie rzecz biorąc nie ma tutaj mowy o nadwyżce podatku naliczonego nad należnym, ze względu na brak podatku należnego. Niemniej jednak nadwyżka taka de facto występuje i jest równa podatkowi naliczonemu (bądź też podatkowi naliczonemu z obecnego okresu powiększonemu o kwotę do przeniesienia z poprzedniej deklaracji), skoro podatek należny wynosi „0”. Podatnik, w tym również podatnik rozliczający się metodą kasową, nie może żądać zwrotu tej kwoty na rachunek bankowy, lecz może jedynie ją rozliczyć w następnym okresie lub okresach.

Jak określić wysokość zwrotu różnicy podatku oraz termin zwrotu?

Jeżeli mały podatnik rozliczający się metodą kasową wykona w danym okresie rozliczeniowym czynności opodatkowane, a jednocześnie kwota podatku naliczonego przewyższy kwotę podatku należnego, wówczas podatnik może zażądać bezpośredniego zwrotu tej różnicy na rachunek bankowy. Małego podatnika obowiązują w tym zakresie takie same zasady, jak pozostałych podatników. Oczywiście podatnik może również przenieść tę różnicę na następny okres.  

Zwrot różnicy podatku następuje na rachunek bankowy podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju wskazanym w zgłoszeniu identyfikacyjnym. Podstawowy termin zwrotu wynosi 180 dni od złożenia deklaracji. Jednakże podatnik może otrzymać zwrot w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia w odniesieniu do różnicy podatku w kwocie nieprzekraczającej wartości podatku naliczonego związanego z nabyciem towarów lub usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, oraz gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostały one zaliczone do środków trwałych nabywcy, powiększonej o 22% obrotu podatnika opodatkowanego stawkami niższymi niż stawka 22%.  

Jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego sprawdzenia, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć ww. terminy do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego. Jeżeli przeprowadzone postępowanie wykaże zasadność zwrotu, wówczas urząd skarbowy wypłaca podatnikowi należną kwotę wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty. 

W sytuacjach określonych w art. 87 ustawy o VAT podatnik może również otrzymać zwrot w terminie przyspieszonym (odpowiednio 60 i 25 dni) po spełnieniu dodatkowych warunków.  

Jak odliczyć podatek za okresy sprzed wyboru metody kasowej?

Jak już wyżej wspomniano, podatnik stosujący metodę kasową może odliczyć podatek naliczony w rozliczeniu za okres, w którym uregulował całość należności albo zapłacił podatek wynikający z dokumentu celnego. Zasada ta jednak nie obowiązuje w odniesieniu do kwoty podatku naliczonego, wynikającej z faktur i dokumentów celnych otrzymanych i odliczonych od kwoty podatku należnego w rozliczeniu za okres poprzedzający kwartał, za który podatnik będzie rozliczał się metodą kasową. 

Przykład: 

Podatnik rozlicza się metodą kasową od IV kwartału 2005 r. Podatnik otrzymał fakturę w dniu 20 września, a więc jeszcze w okresie, kiedy nie rozliczał się metodą kasową. Podatnik nabył zatem prawo do odliczenia podatku we wrześniu i dokonał tego odliczenia. W związku z tym podatnik nie może ponownie odliczyć podatku na zasadzie kasowej.  

Powyższy przepis ma zapobiegać podwójnemu odliczeniu podatku. Podatnik dokonałby bowiem odliczenia po raz pierwszy z chwilą otrzymania faktury, zaś po raz drugi - stosując już metodę kasową - z chwilą dokonania zapłaty.

Należy jednak pamiętać, że w przepisach jest mowa o fakturach i dokumentach celnych "otrzymanych i odliczonych" w rozliczeniu za okres poprzedzający kwartał, za który podatnik będzie rozliczał się metodą kasową. Jeśli więc podatnik otrzymał fakturę, ale nie dokonał odliczenia podatku, może odliczyć podatek stosując metodę kasową (co oznacza, iż musi uregulować zapłatę w całości). Podatnik może jednak również dokonać korekty deklaracji za okres, w którym nabył prawo do odliczenia. 

Przykład:  

Pan Adam otrzymał fakturę w dniu 20 grudnia 2005 r., za którą dokonał zapłaty 15 stycznia 2006 r. Pan Adam stosuje metodę kasową począwszy od I kwartału 2006 r. Podatnik zapomniał jednak podliczyć podatek w grudniu. W tej sytuacji Pan Adam ma prawo do odliczenia podatku za I kwartał 2006 r. Pan Adam może również skorygować deklarację za grudzień i ująć w niej podatek naliczony - nabył on bowiem prawo do odliczenia podatku już w grudniu, ponieważ wtedy właśnie otrzymał fakturę, co było wystarczające do odliczenia, ponieważ nie stosował jeszcze metody kasowej.  

W niektórych przypadkach może się okazać, iż korekta będzie najlepszym rozwiązaniem, szczególnie gdy podatnik ma problemy z płatnościami.  

Przykład:  

Załóżmy, że Pan Adam z poprzedniego przykładu nie zapłacił w ogóle za fakturę, gdyż ma trudności z płynnością finansową. Ponieważ nie odliczył on podatku na zasadach ogólnych, więc będzie mógł to uczynić jedynie zgodnie z metodą kasową, co oznacza, że dokona tego dopiero z chwilą uregulowania całości należności za fakturę. W tej sytuacji lepszym wyjściem będzie dokonanie korekty deklaracji za IV kwartał 2005 r.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.  U. 2004 r., Nr 54, poz. 535, ze zm.);

• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 95, poz. 798, ze zm.)