Terminy zapłaty w transakcjach handlowych - opinia prawna

7.2.2005

Stan faktyczny

Jesteśmy dużą firmą handlową dokonującą zakupów od firm krajowych. Z częścią z tych firm mamy podpisane umowy, w których zostały ustalone terminy płatności powyżej 30 dni, z częścią zaś pracujemy na dłuższych terminach płatności bez podpisanych umów, w których byłyby ustalone te dłuższe niż 30 dniowe terminy płatności. W związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. w/w ustawy mam następujące pytania:

Ponieważ zgodnie z zapisami tej ustawy zawartymi w art. 9 nie istnieje czynność prawna wyłączająca lub ograniczająca uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika. Czy istnieje możliwość zrzeczenia się odsetek przez wierzyciela po upływie pewnego czasu współpracy i po nabyciu praw do odsetek i czy zrzeczenie takie miałoby moc prawną? Czy zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy w przypadku współpracy z kontrahentem bez podpisanej umowy handlowej mam obowiązek naliczania i płacenia bez wezwania czyli obligatoryjnie odsetek ustawowych za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego do dnia zapłaty? Czy zgodnie z art. 7 ustawy po przekroczeniu podanego w umowie lub na fakturze terminu płatności mam obowiązek naliczenia i płacenia bez wezwania czyli obligatoryjnie odsetek za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego do dnia wymagalności plus od razu, bez wezwania odsetek za przeterminowane płatności?

Opinia prawna

Na wstępie należy zauważyć, że ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przewiduje dwa rodzaje odsetek, których zapłaty może żądać wierzyciel to jest odsetki ustawowe za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego do dnia zapłaty jednak nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego oraz odsetki za zwłokę w wysokości określonej na podstawie art. 56 ustawy Ordynacja podatkowa. Niniejsza ustawa wprowadza również rozróżnienie odnośnie terminów zapłaty świadczenia pieniężnego przez dłużnika w zamian za spełnione już przez jedną stronę świadczenie niepieniężne (wierzyciela). Wspomniany termin zapłaty może zostać określony w umowie.

W odpowiedzi na Pani pierwsze pytanie należy wpierw zapoznać się z art. 5 - 8 ustawy albowiem art.

9 ustawy stanowi, iż czynność prawna wyłączająca lub ograniczająca uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika, których mowa w art. 5 - 8 ustawy - jest nieważna. Przepis art. 9 ustawy wprowadza tzw. sankcję bezwzględnej nieważności czynności, które wyłączają lub w jakikolwiek sposób ograniczają uprawnienia wierzyciela lub obowiązki dłużnika. Oznacza to, że przykładowo czynność prawna jaką jest zrzeczenie się odsetek przez wierzyciela, tak po upływie pewnego czasu współpracy, jak i po nabyciu praw do odsetek byłaby czynnością nieważną. Inne klauzule, które także stałyby się nieważne na mocy art. 9 ustawy - to np: klauzula, w której wierzyciel zwalnia dłużnika od obowiązku zapłaty odsetek, zapisy ustalające odsetki w wysokości niższej niż określone w art. 5 - 8 ustawy, itp. Czynności takie, jako sprzeczne z ustawą byłyby nieważne co oznacza, że nie wywoływałyby skutków prawnych, na które strony liczyły zawierając w umowie takie zapisy.

Można rozważyć ewentualnie czy wyjściem z tej sytuacji może być zawarcie w umowie klauzuli, w której wierzyciel zobowiązuje się, że nie będzie dochodził roszczenia o odsetki powstałe wskutek zastosowania przepisów omawianej ustawy (analogia do art. 57 § 2 KC). (takie rozwiązanie prezentowane było w prasie) W ten sposób wierzyciel nie zrzekałby się odsetek, ale jedynie zobowiązałby się do tego, że nie będzie ich dochodził od swojego kontrahenta. Będzie to więc inna czynność niż zrzeczenie się odsetek. Jeżeli wierzyciel nie dotrzyma umowy zobowiązującej: to jest będzie dochodził odsetek - fakt ten będzie stanowił podstawę do odszkodowania z tytułu niewykonania zobowiązania na zasadach ogólnych kodeksu cywilnego - art. 471 kodeksu cywilnego i następne określające skutki niewykonania zobowiązań. Należy jednak zauważyć, że rozwiązanie to, mimo iż nie prowadzi do wyłączenia uprawnień wierzyciela przysługujących mu z ustawy to jednak w znacznym stopniu je ogranicza. Taka zaś czynność jak wynika z art. 9 ustawy jest nieważna. Zdaniem opiniującego powyższe rozwiązanie jako zbyt ryzykowne (z punktu widzenia uznania czynności za nieważną) i nie dające żadnej gwarancji należałoby odrzucić.

W punkcie drugim -zapytuje Pani - czy istnieje tzw.

obligatoryjne naliczenie i płacenie odsetek ustawowych bez wezwania za podany w art. 6 ust. 1 ustawy okres czasu w wypadku współpracy z kontrahentem bez podpisania umowy handlowej. Otóż nie podpisanie umowy handlowej nie oznacza, że strony nie uzgodniły w inny sposób terminu płacenia odsetek. Jeżeli strony przewidziały taki termin zapłaty, zastosujemy art. 5 niniejszej ustawy. Jeżeli teraz termin zapłaty nie został określony w umowie (co obejmuje również sytuację gdy strony nie podpisały w ogóle umowy) wówczas zgodnie z art. 6 ustawy wierzycielowi bez wezwania przysługują odsetki ustawowe na okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego - do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Wynika z tego prawo wierzyciela do naliczenia odsetek jednak nie obowiązek dłużnika do ich samodzielnego obliczenia i zapłaty. Wierzyciel ma prawo do dochodzenia odsetek a nie obowiązek, tak więc może ich żądać od swego dłużnika lecz nie jest do tego zobligowany. Zapis zawarty w omawianym przepisie oznacza tylko tyle, że prawo wierzyciela do odsetek nie jest uwarunkowane wcześniejszym wezwaniem go do ich uiszczenia. Reasumując z ustawy wynika, że wierzyciel może dochodzić od dłużnika odsetek, mimo iż wcześniej nie wezwał go do ich uiszczenia. Aby tego uniknąć można dobrowolnie obliczyć i uiścić należne mu odsetki. Oczywiście nie można mieć pewności czy wierzyciel będzie w ogóle ich dochodził na drodze postępowania sądowego. Na uwagę jednak zasługuje następująca okoliczność. W przypadku dochodzenia tychże odsetek przed sądem (ściślej w postępowaniu przed sądem gospodarczym) zastosowanie znajdą przepisy kodeksu postępowania cywilnego w tym postępowania w sprawach gospodarczych. Zgodnie z art. 479¹²§ 2 kodeksu postępowania cywilnego powód powinien dołączyć do pozwu odpis reklamacji lub wezwania do dobrowolnego spełnienia żądania i oświadczenia co do stanowiska pozwanego w tym przedmiocie oraz informację lub odpisy pism świadczących o próbie wyjaśnienia spornych kwestii w drodze rokowań. W razie niezłożenia odpisu wezwania do dobrowolnego spełnienia Sąd wzywa do uzupełnienia tego braku (przez przedłożenie odpisu wezwania) a po bezskutecznym upływie tygodniowego terminu zwraca pozew (art. 130 k.p.c.). Należy się więc spodziewać, że wierzyciele będą jednak przed wystąpieniem na drogę sądową wzywać do uiszczenia należnych im odsetek. Tym bardziej, że zgodnie z art. 479²§ 4 k.p.c. niezależnie od wyniku sprawy sąd może obciążyć kosztami procesu w całości lub w części te stronę, która przez zaniechanie czynności wymienionych w § 1 cytowanego artykułu przyczyniła się do zbędnego wytoczenia sporawy lub wadliwego określenia jej zakresu.

Powyższe uwagi należy odnieść analogicznie do Pani trzeciego pytania.

Zespół
e-prawnik.pl

Komentarze