Zasady tworzenia prawa gospodarczego

Jakich aktów prawnych dotyczą zasady opracowywania prawa gospodarczego?

Prawo przedsiębiorców formułuje katalog zasad rangi ustawowej, wyznaczających wysoki standard procesu legislacyjnego, w którym tworzone jest prawo związane z działalnością gospodarczą. Obejmują one nie tylko projekty rządowe (odsyłając w szczegółach proceduralnych do Regulaminu Pracy Rady Ministrów), lecz również projekty poselskie, senackie i prezydenckie. Tylko projekty wnoszone z inicjatywy obywateli są wyłączone spodstosowania tych zasad.

Zasady opracowywania projektów aktów normatywnych z zakresu prawa gospodarczego oraz oceny ich funkcjonowania unormowano w rozdziale 6 Prawa przedsiębiorców.

Przepisy rozdziału 6 Prawa przedsiębiorców mają zastosowanie do generalnych aktów prawa gospodarczego, tzn. takich, których moc obowiązywania dotyczy obszaru całego kraju. Nie dotyczą zaś aktów prawa miejscowego.

Po co takie zasady?

Ustanowienie zasad ma na celu zwiększenie dyscypliny legislacyjneji ukształtowanie praktyki tworzenia prawa w taki sposób, żeby przy projektowaniu aktów dążyć do minimalizowania obciążeń nakładanych na przedsiębiorców, zwłaszcza z sektora MŚP. 

Obowiązek przestrzegania przez właściwe organy państwa katalogu zasad rangi ustawowej przy tworzeniu prawa dla przedsiębiorców ma służyć ukierunkowaniu prawotwórczej działalności na minimalizowanie obciążeń nakładanych na przedsiębiorców z sektora MŚP.

Dzięki nim, dedykowane przedsiębiorcom prawo ma mieć wyższą jakość. Przedsiębiorcom mają one zaś dać gwarancję, że nakładane na nich obciążenia będą proporcjonalnie ograniczane.

Oceny i analizy wykonywane przed rozpoczęciem prac nad opracowaniem projektu aktu normatywnego - zasada dokonywania OSR, test zgodności z Prawem przedsiębiorców i interwencja legislacyjna jako ostateczność

Zgodnie z Prawem przedsiębiorców, przed rozpoczęciem prac nad opracowaniem projektu aktu normatywnego określającego zasady podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej dokonuje się:

1. analizy możliwości osiągnięcia celu tego aktu normatywnego za pomocą innych środków;
2. oceny przewidywanych skutków społeczno-gospodarczych, w tym oceny wpływu na mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców oraz analizy zgodności projektowanych regulacji z przepisami ustawy - Prawo przedsiębiorców. 

Wyniki ww. oceny i analiz zamieszcza się w uzasadnieniu do projektu aktu normatywnego lub w ocenie skutków regulacji, stanowiącej odrębną część uzasadnienia projektu aktu normatywnego.

Przed rozpoczęciem prac nad przygotowaniem i wprowadzeniem do systemuprawa aktu normatywnego z zakresu prawa gospodarczego należy zatem dokonać oceny przewidywanych skutków społeczno-gospodarczych. Wyniki oceny zamieszcza się w zaś uzasadnieniu do projektu aktu normatywnego lub w ocenie skutków regulacji. Dzięki temu możliwe jest dokonanie oceny konsekwencji danej regulacji dla przedsiębiorców. Ci ostatni mogą również odpowiednio przygotować się na wejście w życie przepisów, które będą ich dotyczyły. Ma to pozytywnie wpływać na przewidywalność stanowionego prawa.

Jak wspomniano, przed rozpoczęciem prac nad przygotowaniem i wprowadzeniem do systemu prawa aktu normatywnego z zakresu prawa gospodarczego należy też dokonać oceny zgodności projektowanej regulacji z przepisami Prawa przedsiębiorców. Wyniki oceny zamieszcza się w uzasadnieniu do projektu aktu normatywnego lub w ocenie skutków regulacji. Dzięki temu Prawo przedsiębiorców ma zachować rangę podstawowego aktu prawa gospodarczego, z którym inne przepisy dotyczące działalności gospodarczej muszą być zgodne.

Przed rozpoczęciem prac nad przygotowaniem i wprowadzeniem do systemu prawa aktu normatywnego z zakresu prawa gospodarczego należy również dokonać analizy możliwości osiągnięcia celów tego aktu za pomocą innych środków. Wyniki tej analizy także zamieszcza się w uzasadnieniu do projektu aktu normatywnego lub w ocenie skutków regulacji. Zasada ta gwarantuje, że nowe prawo będzie wprowadzane tylko wówczas, kiedy inne działania nie byłyby wystarczające. Ma to zapobiegać „nadprodukcji” prawa w obszarach, w jakich wystarczy zastosować rozwiązania pozalegislacyjne (takie jak np. działania edukacyjne, informacyjne czy zmiana sposobustosowania przepisów). Zmniejszona zostaje tym samym niepewność przedsiębiorców co do aktualności przepisów prawnych.

Zasady proporcjonalności i adekwatności projektowanych rozwiązań

Opracowując projekt aktu normatywnego określającego zasady podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej, należy kierować się zasadami proporcjonalności i adekwatności, a w szczególności:

1. dążyć do nienakładania nowych obowiązków administracyjnych, a jeżeli nie jest to możliwe, dążyć do ich nakładania jedynie w stopniu koniecznym do osiągnięcia ich celów;
2. dążyć do ograniczenia obowiązków informacyjnych, zwłaszcza gdy wymagane informacje są przekazywane przez obowiązanych organom władzy publicznej na podstawie obowiązujących przepisów;
3. dążyć do umożliwienia realizacji obowiązków informacyjnych w postaci elektronicznej;
4. implementując prawo Unii Europejskiej i prawo międzynarodowe, dążyć do nakładania wyłącznie obowiązków administracyjnych niezbędnych do osiągnięcia celów implementowanych przepisów.

Ograniczanie obowiązków administracyjnych wobec mikro-, małych i średnich przedsiębiorców - czyli test MŚP

W przypadku stwierdzenia wpływu projektu aktu normatywnego na mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, przy opracowaniu projektu aktu normatywnego dąży się do proporcjonalnego ograniczania obowiązków administracyjnych wobec tych przedsiębiorców albo uzasadnia brak możliwości zastosowania takich ograniczeń.

Prawo przedsiębiorców wymaga zatem, aby w przypadku stwierdzenia wpływu nowej regulacji na sektor MŚP należy dążyć do proporcjonalnego ograniczenia obowiązków administracyjnych wobec przedsiębiorców z tego sektora, a w razie braku możliwości zastosowania takich ograniczeń – uzasadnić to.

Wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców o przygotowanie oceny funkcjonowania aktu normatywnego

Zgodnie z Prawem przedsiębiorców, jeżeli w związku ze stosowaniem aktu normatywnego określającego zasady podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej ujawnią się istotne rozbieżności w wykładni prawa lub znaczne ryzyko, że ten akt normatywny powoduje istotne negatywne skutki gospodarcze lub społeczne, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców może skierować do właściwego ministra lub organu upoważnionego ustawowo do opracowywania i wnoszenia do rozpatrzenia przez Radę Ministrów projektów aktów normatywnych wniosek o przygotowanie oceny funkcjonowania tego aktu normatywnego lub jego części, wraz z uzasadnieniem.

Organ, do którego Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców skierował powyższy wniosek, przygotowuje ocenę funkcjonowania właściwego aktu normatywnego lub jego części albo uzasadnia niecelowość przygotowania takiej oceny.

Mając więc na uwadze konieczność zapewnienia stabilnych ram prawnych dla wykonywania działalności gospodarczej, Rzecznik MŚP może skierować do właściwego ministra bądź organu upoważnionego ustawowo do opracowywania projektów aktów normatywnych określających zasady podejmowania, wykonywania czy zakończenia działalności gospodarczej, wniosek o przygotowanie oceny funkcjonowania tego aktu normatywnego lub jego części. Rzecznik może skierować taki wniosek, jeśli w związku ze stosowaniem tego aktu ujawnią się istotne rozbieżności w wykładni prawa lub znaczne ryzyko, że akt powoduje istotne negatywne skutki gospodarcze bądź społeczne. Organ, do którego Rzecznik MŚP skierował wniosek o ocenę funkcjonowania aktu, musi zaś przygotować tę ocenę albo uzasadnić niecelowość jej przygotowania.

Obowiązkowe bieżące przeglądy deregulacyjne

Zgodnie z Prawem przedsiębiorców, ministrowie kierujący działami administracji rządowej dokonują, w zakresie swojej właściwości, bieżącego przeglądu funkcjonowania aktów normatywnych określających zasady podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej, kierując się w szczególności ww. zasadami proporcjonalności i adekwatności rozwiązań, oraz przedkładają Radzie Ministrów corocznie, w terminie do dnia 30 czerwca, informację o działaniach podjętych w poprzednim roku kalendarzowym w wyniku dokonania tego przeglądu.

Obowiązkiem ministrów kierujących działami administracji rządowej będzie zatem dokonywanie, w zakresie ich właściwości, bieżącego, ciągłego przeglądu funkcjonowania aktów normatywnych określających zasady podejmowania,wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej. Prawo przedsiębiorców zakłada, że przy realizowaniu tego obowiązku mają się oni kierować w szczególności zasadami proporcjonalności i adekwatności.

Ministrowie powinni poza tym co roku, w terminie do 30 czerwca, przedkładać Radzie Ministrów informację o działaniach (legislacyjnych i pozalegislacyjnych) podjętych w wyniku dokonanego przeglądu. Dzięki temu zapewniona zostanie stała weryfikacja obowiązujących przepisów, umożliwiająca zidentyfikowanie ewentualnych problemów i negatywnych skutków oraz ich wyeliminowanie.

Wyłączenie stosowania zasad z Prawa przedsiębiorców do wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez obywateli

Zasad opisanych w niniejszym artykule nie stosuje się do wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, o której mowa w art. 118 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. 

• ustawa z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r., poz. 646);
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. poz. 483, z 2001 r. poz. 319, z 2006 r. poz. 1471 oraz z 2009 r. poz. 946).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl