Wyjawienie majątku - pomoc w postępowaniu egzekucyjnym (stan prawny aktualny do dnia 4 lutego 2005 r.)

Gdyby dłużnik był właścicielem nieruchomości, to nie przeszkadza to temu, by wierzyciel mógł skutecznie żądać wyjawienia majątku.

Egzekucja z nieruchomości jest swego rodzaju ostatecznością, powodem tego jest oczywiście fakt, iż jest ona kosztowna i przewlekła. Poprzez wyjawienie majątku można wykryć u dłużnika majątek ruchomy, co w konsekwencji prowadzi do realizacji tytułu wykonawczego tańszym i szybszym sposobem.

Czy możliwe jest żądanie wszczęcia postępowania o wyjawienie majątku zanim jakakolwiek egzekucja zostanie wszczęta?

Tak, ustawodawca przewidział taką możliwość. Oznacza to w praktyce, że przeprowadzenie bezskutecznej egzekucji nie jest jedynym powodem uzasadniającym przeprowadzenie postępowania o wyjawienie majątku. Wierzyciel może żądać wyjawienia majątku, przed wszczęciem egzekucji, jeżeli uprawdopodobni, że nie uzyska w pełni zaspokojenia swej należności ze znanego mu majątku dłużnika albo z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń periodycznych za okres sześciu miesięcy. Z punktu widzenia dłużnika nie jest to oczywiście korzystne. Wierzyciel bowiem nie jest zmuszony udowadniać, że tak rzeczywiście będzie, a ma jedynie obowiązek uprawdopodobnić poprzez przytoczenie faktów dotyczących majątku dłużnika i wysokości jego zarobków.

Na tytule wykonawczym komornik ma obowiązek zamieścić wzmiankę o wynikach prowadzonej egzekucji.

Co jest podstawą do wszczęcia postępowania o wyjawienie majątku?

Tytułem, który może także stanowić podstawę wyjawienia majątku jest administracyjny tytuł wykonawczy. Wtedy obowiązkiem administracyjnego organu egzekucyjnego jest wykazanie, że egzekucja administracyjna należności pieniężnych okazała się bezskuteczna lub uprawdopodobnienie okoliczności wskazujących na brak szans na zaspokojenie należności zarówno ze znanego mu majątku dłużnika, jak i z jego wynagrodzenia za pracę lub z przypadających mu periodycznych świadczeń za okres 6 miesięcy.

Jak przebiega procedura wyjawienia majątku?

Postępowanie to wszczynane jest - jak już wspomniano - na wniosek. Wniosek ten (o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku) składa się w sądzie właściwości ogólnej dłużnika (w którego okręgu dłużnik ma miejsce zamieszkania lub pobytu, a gdy i miejsce pobytu nie jest znane lub nie leży w Polsce - sąd, w którego okręgu dłużnik miał ostatnio miejsce zamieszkania) dołączając do niego tytuł wykonawczy i inne dokumenty uzasadniające obowiązek dłużnika wyjawienia majątku. Ponadto należy pamiętać, że wniosek ten powinien być skierowany przeciwko dłużnikowi, którym może być osoba fizyczna, jak i osoba prawna (za wyjątkiem Skarbu Państwa).
Wniosek powinien spełniać szereg warunków, powinien więc:

• odpowiadać warunkom pisma procesowego,

• obejmować żądanie zobowiązania dłużnika do złożenia wykazu swego majątku oraz przyrzeczenie,

• powoływać tytuł wykonawczy oraz inne dokumenty, z których wynika, że egzekucja była prowadzona i że wierzyciel nie uzyskał zaspokojenia swojej pretensji,

• oraz zawierać wniosek o przyznanie kosztów.

Wniosek rozpoznawany jest przez sąd po wezwaniu i wysłuchaniu stron, jeżeli się stawią. Wspomniany wyżej wykaz i przyrzeczenie sąd odbierze po uprawomocnieniu się postanowienia nakazującego ich złożenie, sąd może je jednak odebrać niezwłocznie, jeżeli dłużnik wyrazi na to zgodę.

Wniosek jest rozpoznawany - merytorycznie - przez sąd na posiedzeniu, które jest jawne. Wezwanie na posiedzenie powinno być doręczone do rąk własnych dłużnika. Jeżeli dłużnik wezwania nie przyjmie, to wówczas - jak się wydaje - należy je pozostawić w miejscu doręczenia, a gdyby to było niemożliwe - uprzedzając o tym - w urzędzie pocztowym lub lokalu urzędu gminy. W wezwaniu dłużnika na posiedzenie powinno być zamieszczone pouczenie o skutkach niestawiennictwa lub odmowy złożenia wykazu majątku. Brak tego pouczenia nie pozwoli na zastosowanie wobec dłużnika środków przymusu w razie jego niestawiennictwa na posiedzenie.

Jakie są obowiązkowe elementy posiedzenia sądu?

Obowiązkowe jest wysłuchanie stron. Nie można go zastąpić przez spisanie protokołu w obecności lub nieobecności drugiej strony bądź przez spisanie oświadczenia na piśmie. Gdyby jednak strona nadesłała swoje oświadczenie na piśmie, to dla wyjaśnienia prawdy sąd nie mógłby zrezygnować z takiego oświadczenia. Jeżeli na wezwanie stawi się tylko jedna strona, sąd może wysłuchać tylko ją, przeprowadzić stosowne dochodzenie i uznać sprawę za wyjaśnioną, wydając odpowiednie postanowienie. Sąd nie może z faktu niestawiennictwa strony wyprowadzać dla niej niekorzystnych wniosków, a w szczególności w razie niestawiennictwa dłużnika - mniemać, że przyznał on fakty przytoczone we wniosku.

Jakie czynności dłużnik jest zobowiązany podjąć po złożeniu wykazu majątku?

Po tym, jak dłużnik złoży wykaz majątku, ma jeszcze obowiązek złożyć przyrzeczenie. Rota tego przyrzeczenia została określona w przepisach.

„Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożony przeze mnie wykaz majątku jest prawdziwy i zupełny”.

Jak dłużnik powinien dokonać czynności prowadzących do wyjawienia majątku?

Dłużnik może bądź złożyć wykaz majątku na piśmie bądź ustnie do protokołu sądowego. W wykazie takim dłużnik ma obowiązek wymienić wszystkie rzeczy ruchome i nieruchome z wyszczególnieniem miejsca, gdzie się znajdują, przypadające mu wierzytelności i inne prawa majątkowe z określeniem dowodów. Powinien bliżej określić wierzytelności, podać imię i nazwisko dłużnika wierzytelności, jej wysokość i dokument, na którym się opiera.

Jeżeli osoba, która ma obowiązek złożyć wykaz i przyrzeczenie nie ma zdolności procesowej, obowiązku tego dopełnia za nią jej przedstawiciel ustawowy. Natomiast w przypadku osoby prawnej, wykaz majątku i przyrzeczenie obowiązane są składać osoby wchodzące w skład ich organów. Sąd jedynie oceni, czy mają je składać wszystkie osoby wchodzące w skład tych organów, czy tylko niektóre z nich.

Komornik może zwrócić się do dłużnika o wskazanie rachunku bankowego oraz o oddanie książeczki oszczędnościowej. W razie bezskuteczności tego wezwania, niezależnie od sankcji stosowanych przez komornika w stosunku do dłużnika, wierzyciel może wystąpić do sądu o wyjawienie przez dłużnika stanu oszczędności na rachunku bankowym i wydanie książeczki oszczędnościowej lub innego dokumentu posiadania wkładu. Dłużnik jest obowiązany w wykazie majątku podać, czy ma oszczędności zgromadzone na rachunku bankowym, i w jakiej wysokości, w którym banku, oraz powinien podać dowód bankowy, ze wskazaniem jego bliższych cech, np. numeru, daty wystawienia, nazwy banku. Jeżeli dowód ten znajduje się w posiadaniu osoby trzeciej, dłużnik jest obowiązany wskazać tę osobę.

Pamiętaj, że:

• Zarządzenie tymczasowe wydane w postępowaniu zabezpieczającym nie może stanowić podstawy wyjawienia majątku (przecież istotą postępowania zabezpieczającego nie jest zmierzanie do zaspokojenia roszczenia),

• Nieznalezienie u dłużnika rzeczy, dokumentu lub osoby, których wydanie obejmuje tytuł wykonawczy, jest warunkiem wyjawienia, gdzie te rzeczy lub osoby się znajdują,

• W postępowaniu o wyjawienie rzeczy chodzi o rzeczy indywidualnie oznaczone. Nie ma zaś ono zastosowania do tytułów nakazujących wydanie rzeczy zamiennych,

• Wezwanie na posiedzenie sądu powinno być doręczone do rąk własnych dłużnika, nie można dokonać doręczenia wezwania dłużnikowi w sposób zastępczy,

• Dłużnik obowiązany jest stawić się na posiedzenie, w razie jego nie usprawiedliwionego niestawiennictwa sąd, na wniosek wierzyciela, zastosuje środki przymusu.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).