Wynagrodzenie do rąk drugiego małżonka

Kiedy sąd może nakazać, żeby zarobki małżonka były wypłacane do rąk drugiego małżonka?

W małżeńskim ustroju wspólności majątkowej (ustawowym lub umownym) może zdarzyć się, że jeden z małżonków uchyla się od obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.

Zgodnie z art. 28 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 583 – dalej: "k.r.o."), jeżeli jeden z małżonków pozostający we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.

Dla możliwości wydania przez sąd nakazu wypłaty, o którym mowa wyżej, konieczne jest więc zaistnienie dwóch przesłanek:

1. niewypełnianie przez jednego z małżonków obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny (przewidzianego w art. 27 k.r.o.) oraz 
2. pozostawanie przez małżonków we wspólnym pożyciu – rozłączność faktyczna uniemożliwia zastosowanie tego przepisu.

Zgodnie z art. 28 § 1 k.r.o., omawiany nakaz zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków (tj. po rozpadzie więzi duchowej, fizycznej i gospodarczej łączącej małżonków). Sąd może jednak na wniosek każdego z małżonków nakaz ten zmienić albo uchylić.

Przed wydaniem nakazu wypłaty wynagrodzenia do rąk drugiego małżonka, sąd winien umożliwić małżonkowi, przeciwko któremu nakaz ma zostać wydany, złożenie wyjaśnień. 

Na czym polega obowiązek współdziałania małżonków dla dobra założonej przez nich rodziny?

Według artykułu 27 k.r.o., oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Tak więc artykuł 27 k.r.o. konkretyzuje obowiązek współdziałania małżonków dla dobra założonej przez nich rodziny - obowiązek ten powinien obciążać każdego z małżonków, odpowiednio do jego sił i możliwości zarobkowych i majątkowych. Potrzeby rodziny obejmują nie tylko potrzeby rodziny jako całości (np. opłaty za mieszkanie, dom, media), lecz również potrzeby indywidualne każdego z członków rodziny (np. wydatki szkolne dzieci, wyżywienie, odzież, wydatki związane z leczeniem, środki wychowania). Dla oceny zakresu przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny należy brać pod uwagę siły i możliwości zarobkowe i majątkowe każdego z małżonków, przy czym nie mają tutaj znaczenia faktycznie uzyskiwane przez małżonka dochody, lecz dochody, jakie każdy z małżonków mógłby osiągać, gdyby w pełni wykorzystał swoje możliwości.

Małżonek może dochodzić zaspokajania potrzeb na zasadzie art. 27 k.r.o. zarówno wtedy, gdy rodzinę tworzą małżonkowie i dzieci będące na ich utrzymaniu, jak i wtedy, gdy w rodzinie dzieci takich nie ma.

Co w razie późniejszego ustania wspólnego pożycia małżonków?

Jak wspomniano, postanowienie sądu wydane w sprawie o nakazanie wypłaty zachowuje również moc, mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Sąd może jednak na wniosek każdego z małżonków nakaz ten uchylić albo zmienić. Tak więc zerwanie przez jednego z małżonków wspólnego pożycia po wydaniu nakazu wypłaty wynagrodzenia do rąk drugiego z małżonków nie powoduje automatycznie utraty mocy postanowienia sądu.

Nie zawsze jednak sąd, nawet na wniosek małżonka, uchyli postanowienie po ustaniu pożycia małżonków. W uchwale z dnia 30 sierpnia 1966 r., sygn. akt III CZP 67/66 Sąd Najwyższy wskazał, że zerwanie na stałe bez usprawiedliwionej przyczyny pożycia przez tego z małżonków, w stosunku do którego został wydany nakaz, by część jego zarobku była wypłacana do rąk drugiego z małżonków i ta część zarobków jest wypłacana zgodnie z treścią nakazu, nie uzasadnia uchylenia wydanego postanowienia. W orzecznictwie pojawiły się również poglądy przeciwne.

Jak realizowany jest nakaz wypłaty?

Nakaz wypłaty wynagrodzenia obejmuje co do zasady wynagrodzenie za pracę, premie, dodatki do wynagrodzenia, deputaty pracownicze. Sąd może więc nakazać wypłacanie do rąk drugiego małżonka płacy zasadniczej, jak i wszelkiich pracowniczych dodatków, dopłat i ekwiwalentów pieniężnych, oraz rent, emerytur, a także wszelkich stałych i powtarzających się świadczeń albo innych należności. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, zakresem nakazu nie objęte są wierzytelności z prac publicystycznych, recenzyjnych, literackich, nagrody w konkursach, mające charakter jednorazowy.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1976 r., sygn. akt III CZP 97/75, przepisu art. 28 k.r.o. nie stosuje się do należności nie mających charakteru dochodów małżonka, a w szczególności do kwoty przypadającej mu z tytułu odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość stanowiącą jego majątek odrębny.

Wykonanie orzeczenia następuje bez udziału komornika. W przypadku zmiany miejsca pracy przez małżonka, w stosunku do którego wydano postanowienie, niezbędne jest wszczęcie nowego postępowania i uzyskanie nowego postanowienia sądu.

Marta Kulej