Eksmisja małżonka w trakcie sprawy o rozwód

Kiedy można żądać eksmisji małżonka?

Zgodnie z art. 58 § 2 zd. drugie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: "W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka".

Jak widać, orzeczenie eksmisji jednego z małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania w wyroku kończącym postępowanie rozwodowe zostało ograniczone wyłącznie do wypadków wyjątkowych. Wyrok taki zapadnie jedynie wtedy gdy okoliczność rażącego nagannego zachowania małżonka zostanie przed sądem udowodniona oraz jedynie wówczas gdy z takim roszczeniem wystąpi jeden z małżonków. Sąd w tym zakresie, w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, nigdy nie działa z urzędu, nawet jeśli z zebranego materiału dowodowego wynika, że zachowanie jednego z małżonków wypełnia znamiona określone w powołanym przepisie. Z praktyki sądowej wskazać można, że zachowanie, które kwalifikuje zachowanie jako „rażąco naganne” to np. znęcanie się psychicznie i fizyczne nad członkami rodziny w tym nad małżonkiem (dodatkowo szanse orzeczenia eksmisji w wyroku rozwodowym zwiększa wcześniejsze prawomocne skazanie małżonka wyrokiem Sądu za takie zachowanie), wszczynanie kłótni, awantur, uporczywe nadużywanie alkoholu.

Małżonek w procesie rozwodowym może żądać orzeczenia eksmisji drugiego z małżonków w zasadzie z każdego wspólnie zajmowanego mieszkania. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2000 roku, sygn. akt II CKN 670/00, Legalis stwierdzono, że art. 58 § 2 k.r.o. odnosi się do wszystkich postaci korzystania z lokalu i nie uzależnia orzeczenia eksmisji od tytułu do jego zajmowania, lecz od przesłanek wymienionych w tym przepisie. Żądanie eksmisji w trybie art. 58 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego doznaje jednak pewnych ograniczeń jak np. nie można orzec eksmisji małżonka, któremu przysługuje lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, stanowiące jego majątek osobisty (por. w uchw. SN z 23.7.2008 r., III CZP 73/08, MoP 2008, Nr 22, s. 1207). Nie można orzec eksmisji małżonka z mieszkania przydzielonego mu jako funkcjonariuszowi Policji albo funkcjonariuszowi służby więziennej (por. J. Ignatowicz, Orzekanie w procesie rozwodowym, s. 167-169). Eksmisja nie zostanie również orzeczona jeśli żądanie to dotyczy lokalu, stanowiącego odrębną własność małżonka, który ma zostać z niego eksmitowany. (tak w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1978 r. III CZP 30/77 gdzie wskazano, że pojęcie wspólnego mieszkania, gdy chodzi o orzeczenie eksmisji (art. 58 par. 2 zd. drugie k.r.o.), nie obejmuje mieszkania, należącego do odrębnego majątku tego z małżonków, przeciwko któremu skierowane jest żądanie orzeczenia eksmisji)

Warto również wskazać, co często w praktyce ma duże znaczenie, że orzeczenie eksmisji jest dopuszczalne również wtedy, kiedy małżonek nagannie się zachowujący tymczasowo się wyprowadził, ale można wskazać przed Sądem takie okoliczności, które świadczą o tym, że  małżonek ten z pewnością do mieszkanie powróci i nie stracił woli powrotu do niego. Warto też zwrócić uwagę, że podobnie sytuacja wygląda kiedy orzeczenia eksmisji żąda małżonek, który przejściowo w mieszkaniu nie zamieszkuje, a opuścił je tymczasowo jedynie w obawie o swoje bezpieczeństwo w związku z rażąco nagannym postępowaniem drugiego małżonka. Taka sytuacja również nie pozbawia małżonka szansy skutecznego domagania się orzeczenia eksmisji małżonka, jeśli oczywiście wszystkie przesłanki ku jej orzeczeniu zostaną przed sądem udowodnione.

Dalsze rozliczenia majątkowe rozwiedzionych małżonków

Co istotne, fakt orzeczenia eksmisji z lokalu w trybie postępowania rozwodowego nie ma żadnego wpływu na dalsze rozliczenia majątkowe rozwiedzionych małżonków. Małżonek, w stosunku do którego prawomocnie orzeczono eksmisję, traci jedynie przysługujące mu dotychczas prawo zamieszkiwania we wspólnym mieszkaniu (wytyczne SN z 1978 r., teza VI, pkt 3). To, że nastąpiło orzeczenie eksmisji nie ma jednak wpływu na to, któremu z małżonków mieszkanie to w efekcie podziału majątku zostanie przyznane.

Agata Przystalska

Absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie