Zasady ponoszenia kosztów w Prawie budowlanym – wybrane zagadnienia

W artykule niniejszym omówiona zostanie zasada ponoszenia kosztów wykonania decyzji dotyczącej rozbiórki obiektu budowlanego albo jego części, doprowadzenia obiektu budowlanego do stanu poprzedniego, zaniechania kontynuacji robót budowlanych, wykonania określonych robót budowlanych w celu doprowadzenia robót budowlanych do stanu zgodnego z prawem, to jest decyzji wydanych na podstawie art. 48, art. 49b, art. 50a oraz art. 51 ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (dalej „Prawo budowlane”).

W pierwszej kolejności wskazać należy na art. 52 Prawa budowlanego, który wskazuje, iż: „Inwestor, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany na swój koszt dokonać czynności nakazanych w decyzji, o której mowa w art. 48, art. 49b, art. 50a oraz art. 51.” Ustawodawca w przepisie tym enumeratywnie wymienia podmioty, na których ciąży obowiązek ponoszenia kosztów związanych z wykonaniem wyżej szczegółowo wymienionych decyzji, wskazując, że są to: inwestor, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego. Podkreślenia wymaga fakt, iż kolejność wskazanych podmiotów nie jest przypadkowa. W doktrynie oraz orzecznictwie wskazuje się bowiem, że podmioty te winny ponosić koszty właśnie we wskazanej w przepisie kolejności, to jest inwestor przed właścicielem czy zarządcą obiektu budowlanego, a właściciel przed zarządcą obiektu budowlanego.

Wskazać ponadto należy, że nie jest możliwym obciążenie inwestora kosztami, o których mowa wyżej w sytuacji, w której inwestor w dacie orzekania już nie istnieje, bądź nie posiada już tytułu do nieruchomości lub obiektu, który upoważniałby do wykonania czynności nakazanych decyzją (tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 28 stycznia 2015 roku w sprawie o sygn. akt II SA/Rz 1209/14). Również Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 6 marca 2008 roku wydanego w sprawie o sygn. akt II OSK 158/07 słusznie wskazał, że: „W orzecznictwie sądów administracyjnych nie budzi wątpliwości to, że z powyższego przepisu nie wynika bynajmniej dowolność organów administracji w wyborze podmiotu zobowiązanego do wykonania nakazu rozbiórki. Nakaz taki w pierwszym rzędzie powinien być bowiem skierowany do inwestora, przy czym nie ma możliwości nałożenia obowiązku rozbiórki na inwestora, który utracił tytuł prawny do obiektu (por. wyrok NSA z dnia 27 marca 2007 r. sygn. akt II OSK 522/06 niepublikowany). Zatem nie można orzec nakazu rozbiórki adresując go wyłącznie do inwestora, jeśli w dacie orzekania nie posiada on takich uprawnień do władania obiektem budowlanym, które pozwoliłyby mu na wykonanie nakazu. Podzielić należy pogląd, w myśl którego kryterium wyboru spośród trzech wymienionych w art. 52 Prawa budowlanego podmiotów jest posiadanie tytułu prawnego umożliwiającego wykonanie decyzji (por. Z. Kostka, Prawo budowlane. Komentarz. Gdańsk 2004 str. 150).” Podobnie Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 15 maja 2012 roku, w sprawie o sygn. akt II OSK 338/11.  Sytuacja taka będzie miała miejsce gdy inwestor zbył nieruchomość. Adresatem decyzji w takim wypadku nie będzie mógł być inwestor, a właściciel lub zarządca obiektu budowlanego, którym w stosunku do inwestora będzie przysługiwał regres dochodzony w postępowaniu cywilnym.

Niemniej jednak, kiedy obiekt wzniesiony został na nieruchomości, do której inwestor nie posiadał żadnego tytułu prawnego, decyzja i w konsekwencji koszty związane z jej wykonaniem, będzie mogła być skierowana w stosunku do inwestora. Jak bowiem słusznie wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 23 lipca 2009 roku, wydanego w sprawie o sygn. akt II OSK 1234/08 : „W pewnych okolicznościach nakaz rozbiórki może zostać skierowany również do inwestora, który nie jest właścicielem nieruchomości, na której zrealizowano obiekt budowlany. (…) Pogląd, że w pewnych okolicznościach nakaz rozbiórki może zostać skierowany również do inwestora, który nie jest właścicielem nieruchomości, na której zrealizowano obiekt budowlany wyrażony już został w orzecznictwie sądów administracyjnych (por. wyrok NSA z 21 listopada 2001 r., SA/Rz 597/00, LexPolonica 354876). Uznać należy w szczególności, iż będzie to dopuszczalne w sytuacji, gdy inwestor wybudował samowolnie obiekt budowlany bez zgody właściciela nieruchomości. W takim bowiem przypadku nałożenie nakazu rozbiórki na właściciela nieruchomości byłoby dla niego nieuzasadnionym obciążeniem, narażałoby na koszty i dolegliwą procedurę, stanowiłoby również nieuzasadnione zwolnienie inwestora, który działał w warunkach samowoli budowlanej i to on powinien ponieść wszystkie niedogodności związane z wykonaniem rozbiórki. Tym bardziej obowiązek rozbiórki powinien zostać nałożony na inwestora w sytuacji, gdy organ administracji publicznej nie jest w stanie ustalić w sposób pewny osoby właściciela nieruchomości, na której wybudowano obiekt. Nieuregulowany stan prawny własności nieruchomości nie może bowiem chronić sprawcy samowoli budowlanej od konsekwencji administracyjnych z tego powodu.”

Na koniec wskazać również należy na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 maja 2013 roku wydany w sprawie o sygn. akt II OSK 66/12, w którym słusznie wskazano, iż „w przypadku współwłasności nieruchomości stronami postępowania i adresatami decyzji w sprawie nakazania rozbiórki obiektu winni być wszyscy współwłaściciele nieruchomości, jako beneficjenci prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.” Niemniej jednak, jak słusznie wskazał Mirosław Wincenciak w publikacji - Prawo budowlane. Komentarz, wyd. II, Opublikowano: WK2016 - gdy inwestorem był jeden ze współwłaścicieli, nakaz dokonania czynności i w konsekwencji koszty z tym związane, powinny w pierwszej kolejności być kierowane do współwłaściciela, który był inwestorem (sprawcą), chyba że pozostali współwłaściciele sprzeciwiają się orzeczeniu nakazu tylko w stosunku do współwłaściciela (sprawcy). 

Jagoda Michno

Absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, obecnie na I roku aplikacji radcowskiej w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Krakowie.