Zasady przyznawania zasiłku wychowawczego - stan prawny na dzień 21 sierpnia 2002 r.

15.10.2003

Co to jest zasiłek wychowawczy?

Zasiłek wychowawczy przysługuje rodzicowi, który ze względu na osobistą opiekę nad dzieckiem korzysta z urlopu wychowawczego. Okres zasiłkowy przypada od 1 czerwca do 31 maja następnego roku. Wypłacanie zasiłku wychowawczego uzależnione jest od wysokości uzyskiwanych dochodów w przeliczeniu na członka rodziny. Za dochód przyjmuje sie kwoty dochodu pomniejszone o obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych, o składkę z tytułu ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i chorobowego, a także o kwoty alimentów świadczonych przez osoby w rodzinie na rzecz innych osób.

Kto może się ubiegać o przyznanie zasiłku wychowawczego?

Z urlopu i z zasiłku wychowawczego skorzystać może tak pracownica, jak i pracownik. Zasadą jednak jest, że rodzice bądź opiekunowie muszą zdecydować, które z nich będzie się o nie ubiegać, gdyż przysługuje on zawsze tylko jednemu z nich.

Prawo do zasiłku przysługuje:

pracownicy/matce (lub pracownikowi/ojcu) dziecka,
osobie, która przyjęła dziecko na wychowanie,
osobie, której sąd powierzył opiekę nad dzieckiem małżonka,
osobie, która wychowuje dziecko w rodzinie zastępczej,
osobie, która jest innym członkiem rodziny dziecka, a sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać zasiłek wychowawczy?

Zasiłek ten może otrzymać osoba, która:

korzysta z urlopu wychowawczego dłuższego niż 3 miesiące,
posiada przeciętny dochód miesięczny na osobę w rodzinie nie przekraczający kwoty stanowiącej 28,5% przeciętnego wynagrodzenia w 2000r. Dochód ten trzeba pomniejszyć o podatek dochodowy, składki ubezpieczeniowe i alimenty, jeżeli są płacone przez członka rodziny.

Na jaki okres czasu przyznawany jest zasiłek wychowawczy?

Pracownicy korzystającej z urlopu wychowawczego zasiłek przysługuje:

do ukończenia urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres 24 miesięcy kalendarzowych,
jeżeli pracownica sprawuje osobistą opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym przy jednym porodzie albo samotnie wychowuje dziecko, to zasiłek przysługuje jej do ukończenia urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres 36 miesięcy kalendarzowych,
jeżeli pracownica sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem, które ze względu na stan zdrowia, w szczególności przewlekłą chorobę, kalectwo lub opóźnienie w rozwoju umysłowym, wymaga osobistej opieki, do ukończenia urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres 72 miesięcy kalendarzowych.

W jakich okolicznościach zasiłek wychowawczy nie przysługuje?

Zasiłek wychowawczy nie przysługuje, jeżeli:

Osoba korzysta z urlopu wychowawczego krótszego niż 3 miesiące,
Dochód na osobę w rodzinie jest wyższy od kwoty stanowiącej kryterium dochodowe, czyli minimum socjalne na 1 osobę. W poprzednich latach próg dochodowy stanowił 25% przeciętnego wynagrodzenia, i chodziło o dochód brutto, natomiast teraz dochód trzeba pomniejszyć o podatek dochodowy, składki ubezpieczeniowe i alimenty, jeżeli są płacone przez członka rodziny. Należy jednak pamiętać, że zasiłek wychowawczy przysługuje, chociaż dochód na osobę w rodzinie przekracza kwotę stanowiącą kryterium dochodowe, jeżeli łączna kwota tego przekroczenia, przypadająca na wszystkich członków rodziny, nie równoważy kwoty zasiłku. Możliwość ta występuje jednak tylko wówczas, gdy prawo do zasiłku wychowawczego przysługiwało także w poprzednim okresie zasiłkowym..
Dziecko umieszczono w żłobku lub w przedszkolu, w zakładzie specjalnym, w domu dziecka lub w innej placówce opiekuńczo-wychowawczej, a także w innych przypadkach zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (wyjątkiem jest czasowy pobyt matki lub dziecka, w okresie do 6 miesięcy, w szpitalu lub w sanatorium),
W okresie urlopu wychowawczego osoba ubiegająca się o zasiłek podjęła pracę w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie albo podjęła działalność zarobkową, a także w razie pobierania przez nią emerytury lub renty inwalidzkiej (dodatkowym warunkiem w tym przypadku jest to, że łączny dochód musiałby przekraczać miesięcznie kwotę stanowiącą 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym).

Kto wypłaca pracownicy lub pracownikowi zasiłek wychowawczy?

Pomimo, iż zasiłek wychowawczy finansowany jest z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to wypłaca go pracodawca, który udzielił pracownicy lub pracownikowi urlopu wychowawczego. Jeżeli jednak pracodawca nie jest upoważniony do wypłacania zasiłków z ubezpieczenia społecznego, to wypłat dokonuje właściwy (miejscowo) oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

A jeśli w trakcie urlopu wychowawczego pracownica urodziła kolejne dziecko?

Pracownicy, która w czasie urlopu wychowawczego urodziła kolejne dziecko oraz takiej, która przyjęła na wychowanie dziecko w wieku uprawniającym do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, zamiast zasiłku wychowawczego przysługuje zasiłek macierzyński.

Pamiętaj, że:

Na takich samach zasadach z urlopu wychowawczego może skorzystać pracownik mężczyzna, a co za tym idzie, może otrzymywać też zasiłek wychowawczy.
Pracownicom lub pracownikom zatrudnionym na umowę na okres próbny, na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy urlop wychowawczy przysługuje do końca ważności tych umów.
Jeżeli dziecko z powodu stanu zdrowia (w szczególności przewlekłej choroby, kalectwa lub opóźnienia w rozwoju umysłowym) wymaga nadal osobistej opieki, przysługuje jeszcze dodatkowy urlop wychowawczy w wymiarze do trzech lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 18 lat.
Zasiłki wychowawcze są finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ale wypłaca je pracodawca bądź Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
O okolicznościach, po zaistnieniu których zasiłek przestaje przysługiwać, pracownica (bądź pracownik) obowiązana jest powiadomić pracodawcę lub organ Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który wypłaca zasiłek wychowawczy.
Zasiłku wychowawczego nie uwzględnia się w zeznaniu rocznym. Jest on zwolniony z podatku dochodowego od osób fizycznych, a ZUS żadnego podatku od niego nie potrąca.
Po rozwiązaniu umowy o pracę ustaje prawo do urlopu wychowawczego, a w konsekwencji tego także do zasiłku wychowawczego.
Przy ustalaniu prawa do zasiłku wychowawczego nie bierze się pod uwagę dochodu osoby występującej o niego - dochód ten traktowany jest jako zerowy.
O urlop i zasiłek wychowawczy pracownica będzie mogła wystąpić dopiero po wyczerpaniu urlopu macierzyńskiego.
Kryterium dochodowe wynosi 548 zł netto, czyli minimum socjalne na 1 osobę w 4 -osobowej rodzinie pracowniczej. Kwota 548 zł to 28,5% przeciętnego wynagrodzenia w 2000r. W poprzednich latach próg dochodowy stanowił 25% przeciętnego wynagrodzenia, i chodziło o dochód brutto, natomiast teraz dochód trzeba pomniejszyć o podatek dochodowy, składki ubezpieczeniowe i alimenty, jeżeli są płacone przez członka rodziny.
Ubiegający się o przyznanie prawa do zasiłku wychowawczego będą musieli uzyskać zaświadczenie z urzędu skarbowego potwierdzające dochody osiągnięte w poprzednim roku podatkowym, wymóg ten dotyczy również osób prowadzących działalność gospodarczą. Na podstawie takiego dokumentu ustalane będzie prawo do zasiłku.
Rozliczający się w formie ryczałtu są zwolnieni z obowiązku przedkładania zaświadczeń z urzędu skarbowego. Dochody z tej działalności przyjmowane są w kwocie zadeklarowanej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 1 grudnia 1994r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych (Dz. U. 1998r. nr 102 poz. 651 z późn. zm.)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych (Dz. U. z 1996 r., nr 60, poz. 277).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.