Zmiany w układach zbiorowych pracy - opinia prawna
Stan faktyczny
Czy można wprowadzić zmiany, na surowsze, przesłanek warunkujących nabycie prawa do premii protokołem dodatkowym? Czy związki zawodowe mogą odmówić pertraktacji w tej sprawie? Od kiedy zmiany takie zaczną obowiązywać?
Opinia prawna
Zmiany do układu wprowadza się w drodze protokołów dodatkowych. Do protokołów dodatkowych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące układu; tak jego zawartości, jak i procedury zawierania. Stąd wypływa wniosek, że również kwestie dotyczące płac, a dokładnie, warunków uzyskania premii, również mogą być przedmiotem protokołów dodatkowych. Ustalenie treści protokołu dodatkowego następuje w drodze rokowań.
Podmiot występujący z inicjatywą zmiany układu, obowiązany jest powiadomić o tym każdą organizację związkową reprezentującą pracowników, dla których ma być zawarty układ, w celu wspólnego prowadzenia tychże rokowań przez wszystkie organizacje związkowe. A strona uprawniona do zawarcia układu, czyli organizacje związkowe, nie mogą odmówić żądaniu drugiej strony podjęcia rokowań w celu zmiany układu uzasadnionej istotną zmianą sytuacji ekonomicznej bądź finansowej pracodawców. Zmiana układu może nastąpić w każdym czasie ale, że do protokołów dodatkowych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące układu, najpierw należy wypowiedzieć tę część układu, której mają dotyczyć zmiany. Wypowiedzenie musi nastąpić w formie pisemnej.
Okres wypowiedzenia wynosi trzy miesiące kalendarzowe, chyba że strony w układzie postanowiły inaczej.
Przy nowych uzgodnieniach prowadzących podpisania protokołów dodatkowych również obowiązuje zasada, że każda ze stron ma prowadzić rokowania w dobrej wierze i z poszanowaniem słusznych interesów drugiej strony. Oznacza to w szczególności:
1) uwzględnianie postulatów organizacji związkowej uzasadnionych sytuacją ekonomiczną pracodawców,
2) powstrzymywanie się od wysuwania postulatów, których realizacja w sposób oczywisty przekracza możliwości finansowe pracodawców,
3) poszanowanie interesów pracowników nie objętych układem.
Protokół dodatkowy, podobnie jak układ, wchodzi w życie w terminie w nim określonym, nie wcześniej jednak niż z dniem zarejestrowania.
Pracodawca jest obowiązany:
1) zawiadomić pracowników nie tylko o wejściu w życie układu ale także o zmianach dotyczących układu, jego wypowiedzeniu i rozwiązaniu.
2) dostarczyć zakładowej organizacji związkowej niezbędną liczbę egzemplarzy układu (dotyczy także protokołów dodatkowych)
3) na żądanie pracownika udostępnić do wglądu tekst układu i wyjaśnić jego treść.
Postanowienia układu mniej korzystne dla pracowników wprowadza się w drodze wypowiedzenia pracownikom, dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy.
Za wypowiedzenie warunków pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki. W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia.
Jeżeli pracownik, przed upływem połowy okresu wypowiedzenia, nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki czyli może przyjąć zaproponowane warunki w sposób milczący.
Jeżeli pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy nie zawiera pouczenia dotyczącego sposobu i terminu odmowy lub przyjęcia proponowanych warunków, pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków.
Generalnie przy wypowiedzeniu wynikających z umowy warunków pracy i płacy stosuje przepisy dotyczące wypowiadania umowy o pracę. Ale przy wypowiedzeniu dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy warunkujące obowiązywanie protokołów dodatkowych, nie mają zastosowania przepisy ograniczające dopuszczalność wypowiadania warunków takiej umowy lub aktu. (m.in. dotyczące możności dokonania wypowiedzenia zmieniającego w okresie urlopu wypoczynkowego czy innej usprawiedliwionej obecności w pracy)
Trzeba pamiętać, że warunkiem obowiązywania zmian wprowadzonych do układu zbiorowego pracy w drodze protokołów dodatkowych jest ich zarejestrowanie.
Podlegają one podobnie jak układ podlega wpisowi do rejestru prowadzonego dla:
1) układów ponadzakładowych przez ministra właściwego do spraw pracy,
2) układów zakładowych przez właściwego okręgowego inspektora pracy.
Takie zmiany podlegają rejestracji, jeżeli są zgodne z prawem w ciągu:
1) trzech miesięcy - w odniesieniu do układu ponadzakładowego,
2) jednego miesiąca - w odniesieniu do układu zakładowego,
- od dnia złożenia wniosku w tej sprawie przez jedną ze stron układu.
O wpisaniu układu do rejestru organ rejestrujący powiadamia na piśmie strony układu i przesyła po jednym egzemplarzu układu podmiotom, które zawarły układ. W piśmie podaje się datę dokonania wpisu.
Opinia została sporządzona w oparciu o:
- Ustawę z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zmianami),
- Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 listopada 2000 r. (I PKN 111/2000),
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 kwietnia 2001 r. w sprawie trybu postępowania w sprawie rejestracji układów zbiorowych pracy, prowadzenia rejestru układów i akt rejestrowych oraz wzorów klauzul rejestracyjnych i kart rejestrowych (Dz. U. 2001 r., Nr 34, poz. 408).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?